Φωτισμός και «διαφωτισμός» – Του ‘Μακρυγιάννη’

Τα Θεοφάνεια είναι από τις αρχαιότερες εορτές της Εκκλησίας του Χριστού. Ο Θεός, που έγινε άνθρωπος για να κάνει τον άνθρωπο θεό κατά χάρη, προβαίνει σε μία ακόμη πράξη ταπείνωσης. Προσέρχεται στον Ιορδάνη, στα νερά του οποίου ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βαπτίζει τους προερχόμενους, ώστε αυτοί να καθαριστούν από τις αμαρτίες τους. Έχοντας ετοιμαστεί προς τούτο με αυστηρή άσκηση και σκληρή νηστεία ο άγιος Πρόδρομος, εγκαταλείπει την έρημο και γίνεται προσιτός στους ανθρώπους, οι οποίοι υπέφεραν περισσότερο από το βάρος της αμαρτίας παρά από τη δουλεία υπό τους Ρωμαίους κατακτητές. Η γλώσσα του μεγάλου ασκητού είναι σκληρή έναντι των προσερχομένων αρχόντων όχι με  συντριβή καρδίας αλλά από περιέργεια και διάθεση επίκρισης των ενεργειών του, που θεωρούσαν αντιποίηση αρχής, αφού δεν είχε ζητήσει την άδειά τους. Γεννήματα εχιδνών αποκαλεί τους υπερήφανους και φιλάργυρους Φαρισαίους. Ελέγχει τους τελώνες και τους στρατιωτικούς για την κατάχρηση εξουσίας. Συνιστά την κοινωνική δικαιοσύνη όχι ως θεσμό της Πολιτείας αλλά ως εκδήλωση αγάπης. Δεν προσέξαμε όσο θα έπρεπε την υπόδειξη σ’ αυτόν που έχει δύο χιτώνες να δίνει τον ένα στους άλλους. Εμείς και δέκα να έχουμε διστάζουμε πολύ να προσφέρουμε τον ένα. Και βέβαια, λίγο αργότερα, δεν διστάζει να ελέγξει τον ελέω Ρωμαίου αυτοκράτορα βασιλίσκο της περιοχής, με συνέπεια να αποκεφαλιστεί.

Ο Χριστός με τη βάπτισή Του εισέρχεται στον δημόσιο βίο. Ήταν ανάγκη να ταπεινωθεί και άλλο ο μη γνους αμαρτίαν; Φέρνει σε δύσκολη θέση τον βαπτιστή Του, που έχει την πληροφορία από τον Θεό για το ποιος είναι ο προσερχόμενος. Και ο Χριστός τον ενισχύει στο να τελέσει αυτό το ακατανόητο για τον άνθρωπο που σκέπτεται με κοσμικά κριτήρια για τη σχέση αφέντη – δούλου. Κατά τη βάπτιση έχουμε τη φανέρωση της Αγίας Τριάδος. Με την είσοδό του Χριστού στα νερά, αυτά αγιάζονται. Το βάπτισμα καθιερώνεται αργότερα ως μυστήριο της Εκκλησίας. Με αυτό ο βαπτιζόμενος γίνεται μέλος της Εκκλησίας ομολογώντας «έν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών», όπως καθιέρωσαν οι θεοφώτιστοι Πατέρες της Εκκλησίας στο Σύμβολο της Πίστεως. Αλλά αυτό το βάπτισμα δεν γίνεται πλέον «εν ύδατι» αλλά «εν Πνεύματι Αγίω». Ο αμαρτωλός άνθρωπος με το βάπτισμα ανακαινίζεται και με την τήρηση των θείων εντολών γίνεται κληρονόμος της βασιλείας των ουρανών.

Επικράτησε, με την πάροδο των αιώνων, ο νηπιοβαπτισμός και τίθεται το ερώτημα, αν έχουν νόημα τα γραφέντα. Τα μέλη της Εκκλησίας δέχονται ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας, που θέσπισαν αυτόν ήταν φωτισμένοι από το Άγιο Πνεύμα. Η κύρια επίκριση είναι ότι λαμβάνεται από τους γονείς απόφαση καθοριστική για την πορεία των τέκνων τους στον βίο με ανυπολόγιστες τις συνέπειες. Άκρως υποκριτική η κατηγορία. Ποιοι γονείς δεν επιδιώκουν να αναθρέψουν τα τέκνα τους με βάση την πίστη ή την ιδεολογία, που οι ίδιοι πρεσβεύουν. Ασφαλώς για τα πιστά μέλη της Εκκλησίας είναι εξαιρετικά σημαντική η βάπτιση, επειδή ο βαπτισθείς έχει το δικαίωμα να προσέρχεται και στα άλλα μυστήρια της Εκκλησίας. Για τους εκτός της Εκκλησίας τί είναι άραγε το βάπτισμα, πέρα από μια τελετή; Και βέβαια δεν δεσμεύει αυτό κατά κανένα τρόπο τον βαπτισθέντα, ώστε να ακολουθήσει στον βίο του τον οδό του Χριστού. Θα ήταν ευχής έργο οι εκδηλώνοντες τάσεις φυγής από το σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, να δηλώνουν αποκήρυξη του βαπτίσματος. Αλλά πώς να γίνει αυτό, αφού μέλη της Εκκλησίας θεωρούν άκρως σημαντική την αναγραφή του θρησκεύματος στο δελτίο ταυτότητας παραβλέποντας την εντολή του Χριστού «απόδοτε τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ»;

Στην εποχή μας ο «Καίσαρας» εκδηλώνει τάσεις χωρισμού Πολιτείας – Εκκλησίας σε πολλές αποκαλούμενες κατ’ ευφημισμό χριστιανικές χώρες. Η πολεμική πάντως κρατά αιώνες και οι εναπομείναντες πιστοί αγνοούν τους αγώνες, που έδωσαν οι άγιοι, μιμούμενοί σε σθένος τον άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και φλεγόμενοι από την αγάπη προς τον Χριστό, τον Άρχοντα της ειρήνης, που είναι «η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή». Η Εκκλησία Του πολεμήθηκε τόσο από μέσα, όσο και απ’ έξω. Πολέμιοι από μέσα υπήρξαν οι αιρετικοί αλλά και οι εμφορούμενοι από πνεύμα εκκοσμίκευσης. Η ομολογία ενός βαπτίσματος στο Σύμβολο της Πίστεως τείνει να απαλειφεί στην πράξη από ποιμένες, που διδάσκουν περίεργη αγαπολογία προς τους αιρετικούς. Και όμως στο παρελθόν δόθηκαν αγώνες από εμμένοντες στους Κανόνες της Εκκλησίας, που δεν αναγνωρίζουν το βάπτισμα των αιρετικών. Και το πρόβλημα εντείνεται με τη διασπορά των ανθρώπων και την αναπόφευκτη τέλεση μεικτών γάμων. Αλλά η Εκκλησία ποτέ δεν έδωσε σημασία στους αριθμούς έχοντας κατά νου τον λόγο του Χριστού: «Μη φοβού το μικρόν ποίμνιον». Άλλοι πάλι μη έχοντας τελέσει εκκλησιαστικό γάμο, επιθυμούν τη βάπτιση των τέκνων τους, μάλιστα και ομοφυλόφιλοι γονείς, που έχουν υιοθετήσει τέκνο. Και το Σώμα της Εκκλησίας παρακολουθεί με διασπαστικές τάσεις τα συμβαίνοντα επιδοκιμάζοντας την εκκοσμίκευση ή επικρίνοντας, κάποτε με φανατισμό, τους κοσμικόφρονες.

Οι αιρέσεις, που επικράτησαν στις χώρες της Δύσης, βαρύνονται για τον κατήφορο, στον οποίο κατρακυλάει η σύγχρονη Ευρώπη. Από τον πλήρη στραγγαλισμό της ελευθερίας από το Βατικανό και τη σύμπλευση με το φεουδαρχικό καθεστώς, οι κοινωνίες πέρασαν στην ασυδοσία των διαμαρτυρομένων, ασυδοσία όχι μόνα κατά το θρησκευτικό δόγμα, αλλά και κατά την ηθική, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την οργάνωση του δημοσίου βίου. Τη σκυτάλη από τους θρησκευτικούς μεταρρυθμιστές παρέλαβαν οι «διαφωτιστές», είδος ακραίων δημαγωγών, που συνδειπνούσαν με παρακμασμένους «ευγενείς» και «φωτισμένους» μονάρχες, με κύριο γνώμονα του βίου τους, την ελευθεριότητα και την καλοπέραση. Ευφυείς ασφαλώς, συγκινούσαν τους λαούς με φληναφήματα για ελευθερίες και δικαιώματα. Τελικά η ανερχόμενη αστική τάξη ανέτρεψε την σάπια τάξη των «ευγενών» και ανήλθε στην εξουσία. Έντεχνα οι αναλύσεις στρέφονται στις κοινωνικές μεταβολές στις χώρες της Ευρώπης, οι λαοί των οποίων απόκτησαν κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα. Το τί συνέβη στον λοιπό κόσμο με την εφόρμηση των απλήστων μεγαλοαστών κατά πλήθους λαών  και μετατροπή πλείστων χωρών σε αποικίες, δεν αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης ιστορίας.

Κάποιοι εμμένουν στην άποψη ότι ο δυτικός πολιτισμός είναι θεμελιωμένος στο Ευαγγέλιο του Χριστού. Αλλοίμονο αν συνέβαινε αυτό. Τότε η ευθύνη για το πλήθος των εγκλημάτων θα βάρυνε τον Σωτήρα μας, ο οποίος σήμερα, καθώς και η Εκκλησία Του, τελεί υπό διωγμό στο όνομα του «ορθολογισμού του διαφωτισμού» και της «επιστημονικής λογικής»! Αλλά οι λαοί πληρώνουν το τίμημα της αποστασίας και είναι έκδηλες οι επιπτώσεις από την απαξίωση του ευαγγελικού λόγου και την προσήλωση στα κούφια λόγια γοήτων – δημαγωγών, που προκόπτουν πλανώντες και πλανώμενοι.

Βέβαια οι πολιτικοί άρχοντες τηρούν ακόμη τα προσχήματα. Την ημέρα των Φώτων χάνουν τον ύπνο τους μεταβαίνοντας στον τόπο, όπου αγιάζονται τα ύδατα. Και κάποιοι, χαρακτηριζόμενοι από τους εγκάθετους δημοσιογράφους φωτισμένοι πνευματικοί ποιμένες προσφέρουν τον τίμιο σταυρό σε δεδηλωμένους άθεους ή σε προσερχομένους σε ναούς, κατά την προεκλογική περίοδο, να ανάψουν μεγάλες λαμπάδες συνοδευόμενοι από συσκευές εικονοληψίας, για να τον ρίξουν αυτοί στα νερά ή να προσφέρουν αυτοί το δώρο στον νέο, που βουτώντας στα κρύα νερά, στη χώρα μας, στα παγωμένα, βορειότερα, με έκδηλη τη χαρά ανυψώνει τον σταυρό και εξέρχεται ακολουθούμενος από τους λοιπούς, που τον ασπάζονται με τη σειρά. Ακολουθούν συνεντεύξεις των παρισταμένων πολιτικών με αναφορά στα φώτα και στον φωτισμό. Όχι βέβαια στον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, αλλά στον φωτισμό της γνώσης, που παραμένει για τους λίγους σε σύστημα εξουσίας, που στοχεύει στην επαναφορά των κοινωνιών σε καθεστώς πλήρους υποταγής. Και επειδή και η γνώση έπαψε να συγκινεί, όπως συγκινούσε, κατά τον 19^ο αιώνα, του επιστημονικού μεσσιανισμού, προσφέρονται τα υλικά φώτα, με τα οποία επιδιώκεται να δοθεί κάποιο νόημα κατά την εορτή των Χριστουγέννων, που προηγήθηκε, μακριά, πολύ μακριά από το πραγματικό νόημα της εορτής, την ταπείνωση, που ήρθε ο Λυτρωτής μας να διδάξει. «Ο τα φαύλα πράσσων μισεί το φως και ουκ έρχεται προς αυτό» τόνισε ο Χριστός. Αλλά ποιο είναι το φως; «Εγώ ειμί το φως του κόσμου» τόνισε ο ταπεινός στη φάτνη και στον Ιορδάνη. Είθε να αισθανθούμε την ανάγκη προσέγγισης προς το Φως.

«Μακρυγιάννης»