Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμων Σερβίων-Βελβεντού” σ. 177 Κοζάνη 2022
Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 290 μ. δίπλα στη λίμνη Πολυφύτου στη διαδρομή Σέρβια, Αυλές, Γούλες, Ρύμνιο.
Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Σερβίων, αποτελεί ιδία κοινότητα.
Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 26 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν στο Δήμο Σερβίων αι Γούλαι ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 17η θέση.
Σύμφωνα με το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528 αριθμούσε 126 χριστιανικές εστίες και 3 μουσουλμανικές (Τσότσος Ελιμειακά 64).
Εκλογικά: Για τις εκλογές της 30ης Μαΐου 1915 υπήρξε έδρα εκλογικού τμήματος όπου ψήφισαν οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και των χωρίων Κρανίκ Τζίντζηρα (Κρανίδια), Ρύμνιο, Αυλές, Ράχοβον (Πολύρραχον) και Καλντάδες (Προσήλιον), με τόπον ψηφοφορίας την εκκλησίαν.
Εκλογές της 25-9-32. Ψηφοφορίσαντες: 150. Φιλελεύθεροι: 64. Λαϊκοί:3. Αγροτικοί:14. Εργατικοί αγροτικοί:26. Προοδευτικοί:1. Εθνικοριζοσπαστικό: 35. Ενιαίο Μέτωπο εργατών Αγροτών:6. Δημ.Παπαδήμος:6 (60/1519).
Εκπαιδευτικά: Διδακτήριον τέλειον από όλες τις απόψεις στο μικρό τούτο χωρίον οφειλομένη εις την προς τα γράμματα αγάπη των κατοίκων του χωριού και εις τον φιλοπρόοδο και φιλόδοξο πρόεδρον της κοινότητος. Μόνο τα παράθυρα είναι μικρά τα οποία θα τα μεγαλώσουν άμεσα. Το σχολείο μένει κλειστό λόγω ελλείψεως διδασκάλου (12/10/1921).
Το διδακτήριον επισκευασθέν και μεταρρυθμισθέν κατέστη κατάλληλον, έχουν ιδιαίτερο δωμάτιο για κατοικία του διδασκάλου και άλλο για κοινοτικό γραφείο. Το σχολείον ήργει επί τριετίαν από έλλειψιν του νομίμου αριθμού των μαθητών. Μετά την εγκατάστασιν όμως προσφυγικών οικογενειών διορίσθη διδάσκαλος από το Σεπτέμβριο του 1926 ο Λύσσανδρος Κολυβάς. Κάτοικοι 110 γηγενείς και 30 πρόσφυγες, μαθητές 19 άρρενες και 9 θήλεις (4-10 ως 18/12/1926 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).
Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Ευθ. Τρίγκας, Νικ. Μίχος, Θεόδ. Γιαγκούλης.
Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης την 5η Δεκεμβρίου 1935 λαβών υπόψη την αναφορά της Διευθύντριας, του προέδρου της Συνελεύσεως των γονέων, την ένστασιν γονέων και κηδεμόνων διατάσσει επαναληπτική εκλογή δύο μελών σχολικής εφορείας καθ’ ότι ψήφισαν 19 γονείς εκ των 39 εγγεγραμμένων. Στις επαναληπτικές εκλογές εξελέγησαν ο Γεώργιος Βήτας και Φώτιος Καραχατζής . Μέλος της σχ. Εφορείας ο εκκλησιαστικός επίτροπος Λάζαρος Πολακεσίδης την 1η -4-36 (4/12/1935 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 75).
Παλαιό διώροφο, στον κάτω όροφο στεγάζεται το γραφείο της κοινότητος. Σχολικός κήπος δεν υπάρχει ελλείψει ύδατος Μαθητές: Α΄=17, Β΄16, 9, 9, 6, 3. Εκ των υποχρέων προς φοίτησιν δεν προσήλθαν δύο μαθητές και ετιμωρήθησαν δια προστίμου. Η υγεία των μαθητών δεν είναι πολύ καλή, διότι το χωρίον μαστίζεται υπό ελονοσίας (30/1/38).
Διδακτήριον παλαιόν, ανεπαρκές. Ανευρέθη γήπεδον για την ανέγερση που θα εξυπηρετεί εντοπίους και πρόσφυγες. Μαθητές72, δεν προσήλθαν στο σχολείο ο διδάσκαλος Μάρκος Τελλιόπουλος εξ Αυλών έγγαμος, 5 τέκνα. Στον προσφυγικό οικισμό επιβάλλεται η λειτουργία νηπιαγωγείου (22/6/1941).
Διδασκάλισσα Κουτσιούκη Βασιλική εκ Κοζάνης, 1911, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Γούλες 38).
Ιερά: Αγίου Νικολάου ενοριακός, Αγίων Αποστόλων, Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Αγίου Αθανασίου κοιμητηριακός. Αγίου Γεωργίου.
Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 111 και στη Β΄ Γραφή 44 (Από το 1692 και μετά).
Μέλη του Ιερατικού Συνδέσμου Κοζάνης στις 28-3-27 ήταν ο Παπαπαύλου Στέργιος (60/1472).
Για την αρχιερατική και Πατριαρχική επιχορήγηση το έτος 1863 οι Γούλες φορολογήθηκαν για 29 στεφάνια (οικογένειες) 360 γρόσια και 20 ¼ παράδες (Βασίλη Αποστόλου «Ελιμειακά»).
Κατανομή περιουσίας: Στην Επιτροπή δια την κατανομή της μεικτής περιουσίας ήταν ο Ειρηνοδίκης Σερβίων Χαρ. Μαλάκης, ο οικονομικός έφορος Κωνστ. Μούστρης. Ο επιθεωρητής Δημ. Εκπαιδεύσεως Μιλτ. Σταβάρας και αντιπρόσωποι της κοινότητας Χριστόδ. Στεργιόπουλος και Χρίστος Βήτας στις 7-8-26 την κατένειμαν ως ακολούθως: Στο σχολείο μία οικία στην οποία διαμένει ο Χριστόδουλος Στεργιόπουλος τέως κολλήγος, αγρό εκτάσεως 24 στρεμμάτων, άλλους 13 αγρούς 62 στρεμμάτων συνολικά.
Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 18/7/1920 με την απόσπαση του οικισμού Γούλες από την κοινότητα Σερβίων και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας. Ο οικισμός Ρύμνιον αποσπάται από την κοινότητα Σερβίων και προσαρτάται στην κοινότητα. Ο οικισμός Ρύμνιον στις 13/2/1931 αποσπάται από την κοινότητα Γουλών και ορίζεται έδρα της κοινότητας Ρυμνίου. Το όνομα του οικισμού Γούλες στις 16/10/1940 διορθώνεται σε Γούλαι. Ο οικισμός Γούλαι στις 4/12/1997 αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Σερβίων.
Στις κοινοτικές εκλογές 25-10-1925 ψήφισαν 68 εκλογείς και εξελέγησαν οι Λάζαρος Κ. Γκουντούλας 50, Δημήτριος Κοεμτζίδης 49, Αναστ. Μπολακτσίδης 49, Γεώργιος Π. Γελτίδης 49, Χρήστος Βήτας 49, Ευθύμιος Π.Τρίγκας 21, Βασίλειος Νταλίπης 19.
Το κ.σ με πρόεδρο τον Ιωάννη Γώργουλου σε συνεδρίαση ζητούν κρατική αρωγή καθ’ ότι τα σιτηρά επί μία τριετία κατεστράφησαν εντελώς λόγω ανομβρίας και του λίβα, τα ζώα λόγω του χειμώνα θα αποθάνουν και ταύτα (αιγοπρόβατα και μεγάλα ζώα), οι κάτοικοι της κοινότητος βρίσκονται σε τελεία απόγνωση (Μ.Β 10-1-32).
Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου ο οικισμός πρόσφερε 2869,20δρχ. (Β.Ε 1-10-39).
Πληθυσμός:1913=78. 1920=76. 1928=236. 1940=314. 1951=323. 1961=445. 1971=354. 1981=299. 1991=250. 2001=226. 2011=185.
