Το Τμήμα Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας Π.Ε. Κοζάνης ενημερώνει τους υπόχρεους (φυτώρια, σημεία πώλησης καλλωπιστικών φυτών και πολλαπλασιαστικού υλικού, εταιρειών διεθνών μεταφορών, παραγωγών, συνεταιρισμών, γεωπόνων του δημοσίου και ιδιωτών, τελωνιακών, Δήμων και Εργολάβων δημοσίων κηποτεχνικών έργων) σχετικά με την παρουσία του επιβλαβούς οργανισμού καραντίνας, προτεραιότητας για την Ε.Ε., Bactrocera dorsalis σε περιοχή του Κεντρικού τομέα Αθηνών της Περιφέρειας Αττικής.
Το έντομο Bactrocera dorsalis αποτελεί ενωσιακό επιβλαβή οργανισμό καραντίνας για την Ε.Ε. σύμφωνα με το άρθρο 3 και το παράρτημα ΙΙ του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2019/2072, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 1 του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2019/1702 περιλαμβάνεται στον κατάλογο επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω του σοβαρού δυνητικού οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού αντίκτυπου για το έδαφος της Ένωσης.
Για την πρόληψη της εισαγωγής, της εγκατάστασης και της διασποράς του Bactrocera dorsalis στο έδαφος της Ένωσης λαμβάνονται τα μέτρα που προβλέπονται στα άρθρα 17 και 18 καθώς και στο παράρτημα ΙΙ του κανονισμού (ΕΕ) 2016/2031.
Βασικές πληροφορίες για τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας Bactrocera dorsalis.
Το έντομο έχει πολύ μεγάλο εύρος ξενιστών μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τα εσπεριδοειδή, τα ροδάκινα, τα δαμάσκηνα, τα αχλάδια, τα μήλα, οι τομάτες, οι πιπεριές, οι μπανάνες, τα μάνγκο και η παπάγια (πλήρης κατάλογος φυτών ξενιστών παρουσιάζεται 2 στο παράρτημα V του παρόντος εγγράφου). Το έντομο απαντάται σε αρκετές περιοχές της Ασίας, της Αφρικής, της Ωκεανίας και έχει αναφερθεί και στις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη διαπιστώθηκε για πρώτη φορά το 2018 στην Ιταλία στην περιοχή του Μιλάνου και αργότερα και στην περιφέρεια της Νάπολης, όπου έχει εγκατασταθεί (Εικόνα 1)
Εικόνα 1: Παγκόσμια διασπορά του επιβλαβούς οργανισμού Bactrocera dorsalis (πηγή: EPPO).
Το Bactrocera dorsalis εναποθέτει τα αβγά του στη σάρκα των καρπών των φυτών ξενιστών του. Η εκκόλαψη των προνυμφών γίνεται 1 με 3 ημέρες μετά την απόθεση των αβγών και ανάλογα με τις συνθήκες, η ανάπτυξή τους διαρκεί από 9 έως 35 ημέρες τρεφόμενες σε βάρος της σάρκας των καρπών των φυτών ξενιστών τους. Η ανάπτυξη του εντόμου επιβραδύνεται σε χαμηλές θερμοκρασίες και σταματά κάτω από τους 13°C. Η νύμφωση γίνεται εντός του εδάφους κάτω από τα φυτά όπου αναπτύχθηκαν οι προνύμφες και τα ενήλικα εμφανίζονται 1 με 2 εβδομάδες αργότερα (Εικόνα 2).
Εικόνα 2: Ο βιολογικός κύκλος του Bactrocera dorsalis.
Σε ότι αφορά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του εντόμου ισχύουν τα εξής (Εικόνες 3 και 4):
Αβγό: Τα αβγά είναι λεπτά, επιμήκη, κυρτά με μήκος περίπου 1,1 mm και πλάτος 0,2 mm, με λευκό ή ελαφρώς λευκοκίτρινο χρωματισμό και εντοπίζονται εντός των ιστών των φυτών ξενιστών τους. Είναι παρόμοια με άλλα είδη της οικογένειας Tephritidae.
Προνύμφη: Οι προνύμφες είναι άποδες και ακέφαλες, με υπόλευκο κυλινδρικό και επίμηκες σώμα με το πρόσθιο τμήμα στενότερο από το οπίσθιο και αναπτύσσονται εξολοκλήρου στη σάρκα των καρπών των φυτών ξενιστών τους. Το μήκος των ανεπτυγμένων προνυμφών κυμαίνεται από 7,5-10,0 mm και το πλάτος μεταξύ 1,5-2,0 mm. Η διάκρισή τους από άλλα συγγενή είδη όπως η Μύγα της Μεσογείου (Ceratitis capitata) είναι ιδιαίτερα δύσκολή με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά.
Νύμφη: Οι νύμφες είναι κυλινδρικές λευκο-κίτρινου έως σκούρου κιτρινωπού χρωματισμού και εντοπίζονται εντός του εδάφους κάτω από την κόμη των φυτών ξενιστών τους.
Ενήλικο: Τα ενήλικα του εντόμου έχουν μήκος σώματος περίπου στα 8,0mm και μήκος πτερύγων γύρω στα 7,3mm. Είναι κόκκινου-καφέ χρωματισμού που φέρουν στο θώρακα πλευρικά κίτρινες κηλίδες, το άνω μέρος του μέσου τμήματος του θώρακα (scutum) είναι μαύρου χρωματισμού που φέρει πλευρικές λωρίδες κίτρινου χρωματισμού ενώ το άνω μέρος του οπίσθιου τμήματος του θώρακα (scutellum) είναι εξολοκλήρου ωχρού χρωματισμού. Οι πτέρυγες είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους διαφανείς.
Εικόνα 3: α) Νύγματα ωοτοκίας σε καρπό μάνγκο όπου οι μύγες των φρούτων γεννούν τα αυγά τους. b) θηλυκό Bactrocera dorsalis (Πηγή: IPPC/FAO).
Εικόνα 4: α) αβγό, b) – d) προνυμφικά στάδια και e) – f) νυμφικά στάδια του Bactrocera dorsalis (Πηγή: IPPC/FAO).
Εικόνα 4: α) αβγό, b) – d) προνυμφικά στάδια και e) – f) νυμφικά στάδια του Bactrocera dorsalis (Πηγή: IPPC/FAO).
Τα συμπτώματα από την προσβολή από τo συγκεκριμένο έντομο είναι παρόμοια με εκείνα που προκαλεί το κοινό για τη χώρας μας είδος της οικογένειας των Tephritidae, η μύγα της Μεσογείου (Ceratitis capitata). Στους προσβεβλημένους καρπούς διακρίνονται αρχικά οι μεταχρωματισμοί γύρω από τις οπές ωοτοκίας και κατόπιν τα φρούτα μπορεί να εμφανίσουν σήψη ή ευδιάκριτες οπές που δημιουργούνται κατά την έξοδο των προνυμφών. Σε πολλές περιπτώσεις σε φρούτα με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, όπως τα ροδάκινα, έχουμε την εκροή σακχάρων που στερεοποιούνται δίπλα την περιοχή του νύγματος ωοτοκίας (Εικόνα 5).
Εικόνα 5: Συμπτώματα προσβολής από το Bactrocera dorsalis
Οι κύριοι οδοί μετακίνησης και διασποράς του εντόμου είναι μέσω της μεταφοράς φορτίων φρούτων τόσο με το εμπόριο όσο και με απλούς ταξιδιώτες. Με αυτό τον τρόπο το έντομο μπορεί να μεταφερθεί σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, ως αβγό ή προνύμφη εντός των φρούτων. Θα μπορούσε, επίσης, στον τόπο προορισμού των προϊόντων να φτάσει και ως νύμφη ή ενήλικο σε περίπτωση που ο χρόνος μετακίνησης των προϊόντων είναι μεγάλος, οπότε το έντομο έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει την ανάπτυξή του κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Το έντομο μπορεί να μετακινηθεί, επίσης, μέσω των μέσων μετακίνησης χώματος ή λοιπών υποστρωμάτων ανάπτυξης φυτών ως νύμφη εντός αυτών των υλικών. Μπορεί, επίσης, να εξαπλωθεί ενεργητικά μέσω της πτήσης των ενηλίκων.
Νομικό πλαίσιο για την επιβοήθηση του έργου των ΕΥΦΥ.
1. Κανονισμός (ΕΕ) 2016/2031 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 2016, σχετικά με προστατευτικά μέτρα κατά των επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών, την τροποποίηση των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ) αριθ. 228/2013, (ΕΕ) αριθ. 652/2014 και (ΕΕ) αριθ. 1143/2014, και την κατάργηση των οδηγιών του Συμβουλίου 69/464/ΕΟΚ, 74/647/ΕΟΚ, 93/85/ΕΟΚ, 98/57/ΕΚ, 2000/29/ΕΚ, 2006/91/ΕΚ και 2007/33/ΕΚ
2. Κανονισμός (EE) 2017/625 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2017, για τους επίσημους ελέγχους και τις άλλες επίσημες δραστηριότητες που διενεργούνται με σκοπό την εξασφάλιση της εφαρμογής της νομοθεσίας για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές και των κανόνων για την υγεία και την καλή μεταχείριση των ζώων, την υγεία των φυτών και τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα, για την τροποποίηση των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 999/2001, (ΕΚ) αριθ. 396/2005, (ΕΚ) αριθ. 1069/2009, (ΕΚ) αριθ. 1107/2009, (ΕΕ) αριθ. 1151/2012, (EE) αριθ. 652/2014, (ΕΕ) 2016/429 και (ΕΕ) 2016/2031, των κανονισμών του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1/2005 και (ΕΚ) αριθ. 1099/2009 και των οδηγιών του Συμβουλίου 98/58/ΕΚ, 1999/74/ΕΚ, 2007/43/ΕΚ, 2008/119/ΕΚ και 2008/120/ΕΚ και για την κατάργηση των κανονισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 854/2004 και (ΕΚ) αριθ. 882/2004, των οδηγιών του Συμβουλίου 89/608/ΕΟΚ, 89/662/ΕΟΚ, 90/425/ΕΟΚ, 91/496/ΕΟΚ, 96/23/ΕΚ, 96/93/ΕΚ και 97/78/ΕΚ και της απόφασης 92/438/ΕΟΚ του Συμβουλίου (κανονισμός για τους επίσημους ελέγχους)
3. Εκτελεστικός Κανονισμός (ΕΕ) 2019/2072 της Επιτροπής, της 28ης Νοεμβρίου 2019, για τη θέσπιση ενιαίων όρων για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) 2016/2031 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όσον αφορά τα προστατευτικά μέτρα κατά των επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών, και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 690/2008 της Επιτροπής και την τροποποίηση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2018/2019 της Επιτροπής
4. Κατ’ εξουσιοδότηση Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1702 της Επιτροπής της 1ης Αυγούστου 2019 για τη συμπλήρωση του κανονισμού (ΕΕ) 2016/2031 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου μέσω της κατάρτισης του καταλόγου των επιβλαβών οργανισμών προτεραιότητας.
5. Ν. 2147/1952 (Α. 155). Περί προλήψεως και καταστολής των ασθενειών και εχθρών των φυτών και περί οργανώσεως τη φυτοπαθολογικής Υπηρεσίας.
6. Το άρθρο 23 του ν. 4691/2020 «Ρυθμίσεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του αγροτικού τομέα και άλλες διατάξεις.
7. ΠΔ 37 (Α’. 94). Συμπληρωματικά μέτρα εφαρμογής των κανονισμών (ΕΕ) 2017/625 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 095, 7.4.2017, σ. 1 και διορθωτικό ΕΕ L 137, 24.5.2017, σ. 40), για τους επίσημους ελέγχους και τις άλλες επίσημες δραστηριότητες που διενεργούνται με σκοπό την εξασφάλιση εφαρμογής των κανόνων για την υγεία των φυτών και (ΕΕ) 2016/2031 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 317, 23.11.2016, σ. 4 και διορθωτικό ΕΕ L317, 1.10.2020, σ. 39), σχετικά με προστατευτικά μέτρα κατά των επιβλαβών για τα φυτά οργανισμών.
8. ΚΥΑ 12681/352865/16-12-2021 (Β΄ 5931). Εξειδίκευση καταμερισμού αρμοδιοτήτων των αρμόδιων αρχών φυτοϋγειονομικού ελέγχου, ορισμός επίσημων υπαλλήλων φυτοϋγειονομικών υπηρεσιών και καθορισμός διαδικασιών για τη διενέργεια των επίσημων φυτοϋγειονομικών ελέγχων και άλλων επίσημων δραστηριοτήτων του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/625 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Μαρτίου 2017 (L 095 και διορθωτικό L 137), που διεξάγονται για την εξακρίβωση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία για τη φυτοϋγεία.
Οι ενδιαφερόμενοι για οποιαδήποτε πληροφορία μπορούν να απευθύνονται στην Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας Π.Ε. Κοζάνης, Τμήμα Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου.
Ο Διευθυντής
Αγροτικής Οικονομίας Π.Ε. Κοζάνης
Γαρούφος Παναγιώτης
