(Οικισμοί Ελλήνων που σήμερα συμπεριλαμβάνονται στην περιοχή και την πόλη Develi της Καισαρείας )
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ : (Αίκωστέν ή Άγιος Κωνσταντίνος – Εβερέκι , Averak, Averag, Zengibar — Ζίλα ή Ζίλε — Καρατζορέν ή Γαρατζόρεν –Develli Everek,, Davalu, Davalı, Dev Ali, Gabadonía – Τέβελλη , )
ΣΤΑΥΡΟΥ Π.ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ Συγγραφέα -Ιστορικού ερευνητή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
–Περιοχή Develi
Η περιοχή βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα Kızılırmak της Περιφέρειας Κεντρικής Μικράς Ασίας στα 38-27 βόρειο γεωγραφικό πλάτος και 33-17 ανατολικό γεωγραφικό μήκος.
Βρίσκεται σε απόσταση 6 χλμ νοτιοανατολικά του όρους Αργαίον , ανάμεσα στην Καισάρεια και τα Φάρασσα
Τα σημερινά σύνορά της περιοχής είναι η Καισάρεια στα βόρεια, η περιφέρεια Tομάτζα και η περιφέρεια Τουφανμπευλί της επαρχίας των Αδάνων στα ανατολικά, η περιοχή Γιαχιαλί (Yahyalı )και οι περιφέρειες Σαίμπελι ( Saimbeyli ) και Φέκε (Feke ) της επαρχίας επίσης των Αδάνων στα νότια, η περιοχή Γεσιλιχισάρ (Yeşilhisar ) στα δυτικά και η περιφέρεια Ίντσεσου στα βορειοδυτικά.
Υπάρχουν 2 δρόμοι για μετάβαση στην Καισάρεια , ο πρώτος από το οροπέδιο Tεκίρ ,που απέχει 40 χλμ. .Και ο δεύτερος από την περιοχή Ίντσεσου που απόσταση είναι 86 χλμ , το υψόμετρο στην είναι πόλη είναι 1225 μέτρα.
–Η πεδιάδα
Η πεδιάδα του Ντέβελι που βρίσκεται στα νότια και νοτιοδυτικά του όρους Αργαίον στην περιοχή της Κεντρικής Μικράς Ασίας . Είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα του Άνω Kızılırmak και είναι από τις μεγαλύτερες πεδιάδες της Τουρκίας.
— Το ποτάμι
Ο ποταμός Ζαμάντης είναι ένας από τους δύο μεγάλους παραπόταμους που τροφοδοτούν τον ποταμό Σάρος (Seyhan ) και τη λεκάνη του.
Ξεκινώντας από το Pınarbaşı , ρέει πρώτα με κατεύθυνση βορρά-νότου και στη συνέχεια με κατεύθυνση βορειοανατολικά-νοτιοδυτικά κατά μήκος της κοιλάδας
οπου γίνεται βαθύ φαράγγι, περνώντας από τους οικισμούς Pınarbaşı , Tomarza , και το Develi διερχόμενος δε από τα σύνορα Καισάρειας Αδάνων χυνεται στην θαλασσα .
— Η Λίμνη και τα έλη
-*-Λίμνη Κούρμπατζα Αυτή η λίμνη είναι επίσης γνωστή ως Kurbağa, Cibik και Deve Lake. Bow Lake; Βρίσκεται στη μέση της πεδιάδας Develi μεταξύ Develi και Yeşilhisar, και το μεγαλύτερο μέρος της παραμένει εντός των συνόρων της Develi.
-*- Σουλτανικά έλη. Sultan Marshes; Περιβάλλει τη λίμνη Yay στην πεδιάδα Develi και καλύπτει μια έκταση 40.000 εκταρίων. Την εποχή που λιώνουν τα χιόνια και υπάρχουν άφθονες βροχοπτώσεις, το νερό σκεπάζει την πεδιάδα, και αυτά τα νερά δημιουργούν μεγάλους βάλτους και καλαμιώνες στην πεδιάδα, και όλα αυτά ονομάζονται Σουλτανικά έλη.
ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ
*Βερέκι
Στα Νοτιά της Καισαρείας βρίσκεται το σημερινό Develli που δεν ήταν άλλο από τον Ελληνικό οικισμό Άγιος Κωνσταντίνος ή όπως το έλεγαν οι Τούρκοι *Αίκωστέν
Το Βερέκι,ή Develli αν και μέσα σαι κοιλάδα ανάμεσα στον Άργαίο και στο βουνό Ντέβελι, σε υψόμετρο 1.180 μ., ενώ ή Καισάρεια είχε 1.043, ό δρόμος περνούσε πάνω από τον ’Αργαίο, και στο ψηλότερο του σημείο, περίπου 2.050 μ., κι έπεφτε άπω την άλλη μεριά του βουνού,
Στην σημερινή πολύ των 70000 και πλέον κάτοικων συμπεριλαμβάνονται και τα μεμονωμένα τότε χωριά Ζιλέ και Καρατζορέν
*Ζιλέ, Ντεβέλη
Το Zile είναι πια μια γειτονιά στην περιοχή Ντεβελι (Develi) της Καισάρειας Το όνομα της γειτονιάς αναφέρεται ως Ζιλέ ή Ζήλα στα αρχεία του 1500 μ.Χ.
* Γαζορέν
Η εκκλησία του χωριού έχει μετατραπεί σε τζαμί. Σώζεται ο ξύλινος άμβωνας, στον οποίο έχουν προστεθεί τα ισλαμικά σύμβολα.
Το καμπαναριό της εκκλησίας διατηρείται ακέραιο, στηριγμένο πάνω στην καμάρα της εισόδου στον αυλόγυρο της εκκλησίας.
**********************************************
Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ήταν και είναι ακόμη το μεγαλύτερο οικισμός της περιοχής και κέντρο εμπορίου οπού συνέρρεαν και οι κάτοικοι των διπλανών χωρίων .
Όμορφος και μεγάλος οικισμός που υπήρχαν ωραία πέτρινα σπίτια και πολλά αρχοντικά
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Ο Άγιος Κωνσταντίνος βρισκόταν στα νότια της Καισαρείας στην Νότια ). Νοτιότερα από τον Άγιο Κωνσταντίνο βρισκόταν τα Φάρασσα και 4 από τις 5 αποικίες της Βαρησού (Φαρασσών ), το Τσοχούρι ,το Αφσάρι ή Κίσκα ,το Σάτι αλλά και τα χωρία Χότστσα και Ταστσόι .
ΤΟ ΌΝΟΜΑ
Τα γνωστά διχρονίτικα ονόματα του Αγίου Κωνσταντίνου ήταν Μάκελλο , Άγιος Κωνσταντίνος Αίκωστέν ,Εβερέκι ,Τεβελλή , Develli
— Μάκελλο
Μάκελλο ήταν το αρχαίο όνομα
— Άγιος Κωνσταντίνος ή Αίκωστέν
Η ονομασία της εκκλησιά που υπήρχε στον οικισμό έδωσε και την ονομασία <<Αγ. Κωνσταντίνος >> , που οι Τούρκοι το έκαναν στην συνέχεια Αίκωστέν
— Εβερέκι – Everek – Averak
Η ιστορική ονομασία της πόλης για τους Αρμένιους ήταν Everek και στα Αρμενικά ονομάζεται Averak (ερείπιο, )
— Davahlu.
Η ονομασία Davahlu. κατά μια άποψη Τούρκου γεωγράφου εμφανίσθηκε σε βιβλία τόσο στον 14ο αιώνα άσο και τον 17ο μ.Χ.
— Τεβελλή , Develli
Η ονομασία που είχε δοθεί αργότερα την πήρε από το μεγάλο παζάρι που γινόταν οπού έφθαναν τα εμπορεύματα με τα καραβάνια με καμήλες, απο το όνομα της καμήλας που την έλεγαν << Τέβε >> προέκυψε το Τεβελλή που σήμαινε 50 καμήλες
ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟ 1922
Στο χωρίο υπήρχαν πολλοί Έλληνες αλλά και Αρμένιοι οι οποίοι έλεγχαν όλα το εμπόριο ,άλλα και την διοίκηση του χωρίου λόγω της μόρφωσης τους
Μικρή πόλη με περίπου 10.000 για το 1897 ό Λεβίδης έγραφε το χειρόγραφό του για την συνοικία τοϋ Βερεκιοϋ. .
‘Η σύνθεση τον κατοίκων του Βερικίου δεν θα έμενε η ίδια γιατί
όπως έλεγαν οι Φαρασώτες, τους Άρμένηδες των μερών εκείνων τούς εξολόθρευσαν οί Τούρκοι στις σφαγές του 1895, του 1908, και στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο 1914 -1918 .
Σταν περιφέρεια Βερεκίου θα περιλάβομε δυο χωριά, τή Ζ ή λ α και το Γ(Κ)αρατζόρεν.
Ή Ζήλα
Ή Ζήλα βρίσκεται 10 χλμ περίπου 2 ώρες Ν. του Βερεκίου,
Η Ζήλα είχε 70 Χριστιανικές οικογένειες και 450τούρκικες
καί το Γαρατζόρεν 15 χλμ ΝΔ. του. ‘
Γαρατζόρεν
Το Γαρατζόρεν είχε 45 Ελληνικές καί 50 Αρμένικες Οι Ελληνες τής περιφέρειας αυτής ήταν τουρκόφωνοι, όπως και τής Καισάρειας, αν καί ό Λεβίδης
μας πληροφορεί ότι ή γλώσσα τους, ως τίς αρχές του 18ου αιώνα, ήταν
ή Ελληνική.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ιστορία της περιοχής χρονολογείται από την αρχαιότητα. Ο Hattusilis III, ένας από τους βασιλιάδες των Χετταίων, απεικονίζεται στην επιγραφή που είναι γνωστή ως «ανάγλυφα του Frakt», που βρέθηκε στο σημερινό χωριό Gümüşören.
Παρόμοια ανάγλυφα υπάρχουν και στα χωριά Taşçı και Öksüt.
— Ρωμαίοι
Στο όρος Αργαίον , περίπου 5 χλμ. βορειοανατολικά του χωριού Kızık, βρέθηκαν αντικείμενα της ρωμαϊκής περιόδου, γνωστά ως Gereme, ερείπια πόλεων εκείνης της περιόδου, εκκλησία βράχου και τύμβοι. .Η ονομασία του οικισμού της αρχαιότητος διασώθηκε και ήταν Μάκελλομ που παραπέμπει στην Λατινική λέξη Macellium ( χασάπης κ.α. ) Γεγονός που επιβεβαιώνει την ύπαρξη της ,την Ρωμαϊκή εποχή. τουλάχιστον.
Λέγεται ότι τον Χριστιανισμό μετέφερε στην περιοχή ο Απόστολος Παύλος
Οι λατρευτικοί χώροι λαξευμένοι στους βράχους της συνοικίας του Αικωστεν χρησιμοποιήθηκαν και σαν κατοικίες είναι τα πιο συχνά εμφανιζόμενα ιστορικά μνημεία στον Άγιο Κωνσταντίνο.
— Βυζάντιο
Το Αίκώστεν υπάρχει και κατά την Βυζαντινή περίοδο μια και βρέθηκε αψίδα ναού εκείνης της εποχής Με βάση ιστορικές πληροφορίες για τους βυζαντινούς διοικητές Atom και Apusahl που κατέφυγαν στο Κάστρο του Αίκώστεν , πιστεύεται ότι στο κάστρο που προϋπήρχε πριν από τη βυζαντινή περίοδο και χρησιμοποιήθηκε ενεργά κατά τη βυζαντινή και την περίοδο των Σελτζούκων.
–1071 μ.Χ.
Είναι γνωστό ότι όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην Μ. Ασία το 1071, εγκαταστάθηκε στην περιοχή η φυλή Develioğulları , μία από τις φυλές των Ογκούζ .
— Μέσα 15ου αιώνα
Ο οικισμός προσαρτήθηκε οριστικά στα οθωμανικά εδάφη επί Σουλτάνου Μεχμέτ του Πορθητή ,στα άμεσα του 15ου αιώνα
ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΑΙΚΩΣΤΕΝ ( Κάστρο Ντεβέλη )
Το Κάστρο Ντεβέλη, του οποίου ελάχιστα ερείπια διακρίνονται σήμερα, βρίσκεται σε κυρίαρχο λόφο στο πάνω Δεβελή, στα δυτικά της πόλης.
Ως οικοδομικά υλικά στο κάστρο χρησιμοποιήθηκε μπάζωμα στους προμαχώνες και ακατέργαστη πέτρα στα αμυντικά τείχη.
Από το κάστρο, σώθηκαν δύο ημικυκλικοί προμαχώνες που βρίσκονται στα βόρεια της νοτιοανατολικής πλευράς του εσωτερικού κάστρου, δύο ορθογώνιοι προμαχώνες στα νότια των εσωτερικών τειχών και μερικά τείχη της πόλης.
. Η απουσία οποιασδήποτε επιγραφής στο κάστρο εμποδίζει την ακριβή ημερομηνία προσδιορισμοί της κατασκευής του για το κάστρο.
Στο Δεβέλι βρέθηκαν υπολείμματα ποδιού στήλης αψίδας και ότι στο χωριό βρισκόταν βυζαντινή πόλη.
. Το κάστρο ουσιαστικά αποτελείται από τρία μέρη, Αυτά είναι το εσωτερικό κάστρο, τα εσωτερικά τείχη και τα εξωτερικά τείχη. Το εσωτερικό κάστρο περιβάλλεται από ημικυκλικούς προμαχώνες. Το τμήμα αυτό, που καλύπτει έκταση περίπου 900 τετραγωνικών μέτρων, έχει υποστεί μεγάλες ζημιές και μόνο οι δύο ημικυκλικοί προμαχώνες στα ανατολικά έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Οι προμαχώνες ήταν χτισμένοι με μπάζα. Οι πύργοι είναι καλυμμένοι με γύψο. Στην κατασκευή των προμαχώνων χρησιμοποιήθηκε η κλίση του εδάφους. Από τα εσωτερικά τείχη που βρίσκονται στα νότια του εσωτερικού κάστρου, μόνο δύο ορθογώνιοι προμαχώνες έχουν σωθεί μέχρι σήμερα και τα αμυντικά τείχη μεταξύ των προμαχώνων έχουν καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό.
Τα τμήματα αυτών των τειχών που βρίσκονται στα δυτικά των υφιστάμενων προμαχώνων σώζονται ακόμη. Οι προμαχώνες και τα τείχη, όπου χρησιμοποιήθηκαν ακατέργαστες πέτρες και μπάζα, χτίστηκαν με κονίαμα. Στο τρίτο τμήμα βρισκόταν η πύλη εισόδου του κάστρου, η οποία επεκτεινόταν προς τα νότια και δυτικά και είχε δομή κατάλληλη για εγκατάσταση. Αυτό το τμήμα έχει καταστραφεί ολοσχερώς σήμερα. .
Το κάστρο έχασε τη σημασία του κατά την Οθωμανική περίοδο.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η χριστιανική κοινότητα του Αγίου Κωνσταντίνου ανήκε στη Μητρόπολη Καισαρείας.
–Άγιος Κωνσταντίνος ;
Μία από τις εκκλησίες ήταν ο Άγιος Κωνσταντίνος, από όπου πήρε το όνομά του ο οικισμός.
Υπήρχαν στη γύρω περιοχή στο βουνό Αργαίον λαξευτά μοναστήρια των χριστιανών στα βράχια.
— Αρμενική Χριστιανική Εκκλησία
Το Κάτω Everek Fatih Mosque, που βρίσκεται στην περιοχή Develi, είναι μια Αρμενική Χριστιανική εκκλησία που χτίστηκε το 1828 μ.Χ., σύμφωνα με τις πληροφορίες που προέκυψαν από την επιγραφή της.
Αφού δεν έμεινε καμία Αρμενική κοινότητα στην περιοχή Develi, μετά τις διώξεις στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα ,εγκαταλείφθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα και αργότερα αναστηλώθηκε από τη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων και μετατράπηκε σε τζαμί το 1978.
Στους εξωτερικούς τοίχους του τζαμιού, το οποίο ήταν κτισμένο από πελεκητή πέτρα, υπάρχουν λωριδόσχημα δοκάρια από τούβλα.
Με αυτόν τον τρόπο, στόχευαν να ελαφρύνουν την εξωτερική εμφάνιση του κτιρίου.
Ο τόπος λατρείας χωρίζεται σε τμήματα με έξι κίονες και οι κίονες αυτοί φέρουν έναν κεντρικό τρούλο με μενταγιόν.
Αν και κανένα σημαντικό αρχιτεκτονικό στοιχείο δεν προσελκύει την προσοχή από άποψη διακόσμησης στο Τζαμί του Κάτω Έβερεκ Φατίχ, οι κεφαλές των κιόνων και η πύλη εισόδου παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
–ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕς ΣΤΟ ΖΙΛΕ
Στο Ταλάχ Τεπέ σ΄ ένα βράχο μέσα που ήταν σπηλιά ήταν σκαλισμένο το πρόσωπο του Χριστού και πήγαιναν εκεί προσκυνούσαν και άναβαν ένα κερί . Στο Ζίλε εκτός από την κεντρική εκκλησιά που ήταν του Αγίου Βασιλείου, υπήρχε και ο ναός του Αγίου Γεωργίου που είχε και ιαματικό νερό, της Αγίας Θέκλας. Στην κεντρική εκκλησιά ου Αγίου Βασιλείου, υπήρχε μια πολύ πλατιά καμπάνα, 540 οκάδες (730 κιλά περίπου ) που όταν χτυπούσε, ακουγόταν στο Έβερεκ, κι ας μην είχε ψηλό καμπαναριό. Την στείλανε δώρο από την Ρωσία. Είχε μια λουρίδα γύρω γύρω που έγραφε Άγιος Βασίλειος και είχε εκεί εικόνα του. Λέγεται ότι είχε μια οκά χρυσό με το μέταλλο ανακατεμένο. Είχε θεότροπη γλυκιά φωνή. Τη καμπάνα την πήραν φεύγοντας. Η εκκλησιά του Ζίλε, είχε στο Γαλατά και αλλού στην Πόλη βακούφια, δηλαδή κτήματα, μαγαζιά και σπίτια.
Κατά τον Λεβίδη, στο χωριό υπήρχαν πολλές αρχαίες εκκλησίες.
— Ναοι Αγίου Βασιλείου, Αγίου Γεωργίου , ιαματικό νερό, της Αγίας Θέκλας.
Βέβαια υπήρχαν και άλλες εκκλησιές στο Ζίλε εκτός από την κεντρική που ήταν του Αγίου Βασιλείου, όπως του Αγίου Γεωργίου που είχε και ιαματικό νερό, της Αγίας Θέκλας. Ο Σίμος Κοιμήσογλου γράφει στο βιβλίο του Καππαδοκία: «κατά τον Λεβίδη, στο χωριό υπήρχαν πολλές αρχαίες εκκλησίες.
— Δώδεκα Απόστολοι :Μια από αυτές ήταν οι Δώδεκα Απόστολοι που ανακαινίστηκε το 1841. Στη γύρω περιοχή υπήρχαν πολλά μοναστήρια όπως του — –Προφήτη Ηλία — Αγία Θέκλα : Φημισμένη ήταν η εκκλησία της Αγίας Θέκλας, υπήρχαν όμως και — Παρεκκλήσια του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Βλασίου». : τα παρεκκλήσια του αγίου Χαραλάμπους και του αγίου Βλασίου». Δεν υπάρχει όμως ΠΙΑ καμία εκκλησία σήμερα σε αυτό το χωριό, ο μεγάλος μας πόνος και το μόνο παράπονο μας από τους φίλους κατά τα άλλα Ζιλελήδες.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟ ΚΑΡΑΤΖΟΡΕΝ ΚΟΣΜΑ & ΔΑΜΙΑΝΟΥ
Η εκκλησία του χωριού ήταν Κοσμά και Δαμιανού των Αναργύρων. Γιόρταζε την πρώτη Νοεμβρίου. . Για το χτίσιμο της βοήθησαν οι Τούρκοι αγάδες του Ντέβελι. Ήταν μεγαλούτσικη εκκλησία. Χωρούσε 400 άτομα . Είχε μάκρος 80 μ., φάρδος 50 μ., ύψος 6 μ. Είχε τρούλο με Παντοκράτορα, ήταν χτισμένη με πέτρα και ασβέστη. Είχε γυναικωνίτη με καφασωτό πλέγμα. Το τέμπλο ήταν ξυλόγλυπτο. Στους τοίχους είχε ζωγραφιές αγίων. Τις είχε φτιάξει κάποιος από την Καισάρεια που τον λέγανε Ουστά Γερμανό. Είχε και πολυέλαιο . Η εκκλησία είχε αυλή περιμαντρωμένη. Εκεί είχε ιτιές. Υπήρχε και μικρό καμπαναριό. Κάτω από το γυναικωνίτη είχε πηγάδι, σαν αγίασμα».
ΠΑΙΔΕΙΑ
Είχε πολλά σχολεία και υπήρχαν αρκετοί δάσκαλοι για να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες και των γύρω χωριών. Πληροφορίες για την εκπαίδευση των Ελλήνων και των Αρμενίων στον Άγιο Κωνσταντίνο που ήρθαν στην αντίληψή μας, μπορούν να μας δώσουν μια εικόνα , και στις δύο κοινότητες ο στόχος ήταν κοινός και οι προσπάθειες προς η ίδια κατεύθυνση ήταν η ίδια. Ήταν Χριστιανική παιδεία. και τη διατήρηση της μνήμης της εθνικής τους καταγωγής.
— Σχολειά Αρμενίων
Στη δεκαετία του 1840, δάσκαλοι στο Έβερεκ δίδασκαν σε μικρά σχολεία και αίθουσες εκκλησιών. Το 1864, προέκυψε η ιδέα της οικοδόμησης ενός σχολικού κτιρίου και ο Σύλλογος Εραστών του Σχολείου συγκέντρωσε χρήματα για να χτίσει αυτό το κτίριο.
Το 1870, Αρμένιοι έμποροι από το Everek στο Çatal Han της Κωνσταντινούπολης έστειλαν έναν νεαρό δάσκαλο από την Κωνσταντινούπολη στο Everek. Παρόλο που η θητεία του δασκάλου Vramşabuh ήταν σύντομη, είναι ένα σημείο καμπής στην ιστορία της εκπαίδευσης στο Everek. Το 1901, υπήρχε το σχολείο Rupinyan που είχε 290 μαθητές και 150 μαθήτριες . Τα σχολεία είχαν 9 δασκάλους Σχεδόν τα μισά έξοδα για τη λειτουργία του σχολείου καλύφθηκαν από τη συλλογή της Αρμενικής Μεσροπιανής Εταιρείας (Mesropyan Society) που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη και τα άλλα μισά από την εκκλησία Surp Toros. Λόγω της σύνδεσής του με τη Μεσροπιακή Κοινωνία, τα σχολεία στο Έβερεκ αναφέρονται γενικά και ως Μεσρόπια Σχολή. Εκτός από αυτά τα σχολεία που διαχειρίζεται ο Σύλλογος Λάτρεις των Σχολείων,στο Έβερεκ λειτουργούσε και ένα παρθεναγωγείο με 60 μαθητές που ανήκαν σε Προτεστάντες Αρμένιους.
Το 1885, ένα κτίριο χτίστηκε δίπλα στο παλιό παρεκκλήσι Surp Hagop στο Fenese για να χρησιμοποιηθεί ως νηπιαγωγείο. Αυτό το κτήριο βρίσκεται απέναντι από την εκκλησία Fenese Surp Toros. Αργότερα, το σχολείο μεγάλωσε και συγχωνεύθηκε με σχολεία θηλέων και αρρένων και ονομάστηκε Σχολή Ρουπινιάν
— ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
1. Αναστάσιος Λεβίδης
******************************
Ο Αναστάσιος Λεβίδης ( 1834 – 1918) ήταν Έλληνας λόγιος και εκπαιδευτικός που γεννήθηκε στο Αγιο Κωνσταντίνο (Άι Κωστέν )της Καισαρειας της Καππαδοκιας
Το αρχικό όνομα του ήταν Αναστάσιος Καζαντσόγλου ή Καζαντζόγλου] και προερχόταν από ευκατάστατη οικογένεια
Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο σχολείο της γενέτειράς του ,. Σε ηλικία είκοσι ετών μετέβη στην Κωνσταντινούπολη για σπουδές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. όπου έγινε η αλλαγή του ονόματος (ουσιαστικά μετάφραση από Τουρκικά σε Ελληνικά Καζάνι = Λέβητας .
Μετά την αποφοίτησή του, ο Λεβίδης εργάστηκε από το 1861 μέχρι το 1889 ως εκπαιδευτικός στις περιοχές της Καππαδοκίας και της Κιλικίας. Υπήρξε διευθυντής σχολείων στα Φλαβιανα ( Ζιντζίντερε), στο Ανδρονίκιο, στην Υοσγάτη, στο Ματουλάσκι, κ.α.
Παράλληλα επικεντρώθηκε στο συγγραφικό του έργο. Όντας άτομο με εύθραυστη υγεία, αντιμετώπισε διαχρονικά διάφορα προβλήματα, ενώ το 1904 έχασε οριστικά την όραση του. Απεβίωσε στις 16 Νοεμβρίου του 1918
Έγραψε πολλά βιβλία κυρίως στα Καραμανλίδικα και δευτερευόντως στα Ελληνικά, λεξικά, καθώς και άρθρα σε ελληνικά έντυπα της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης αλλά και της Αθήνας Πολλά από τα βιβλία του παρέμειναν ανέκδοτα
Ιερογραφία ενδεικτική :
1. «Κάτοπτρον των αρετών και των κακιών», 1875)].
2 Ιστορικόν δοκίμιον. Διηρημένον εις τόμους τέσσαρας και περιέχον την Θρησκευτικήν και Πολιτικήν Ιστοριαν, την Χωρογραφίαν και Αρχαιολογίαν της Καππαδοκίας.
Τόμος Α΄, Εκκλησιαστική Ιστορία (1889). * Αι εν μονολίθοις μοναί της Καππαδοκίας και Λυκαονίας (1899)- , Ιουλιανός ο Παραβάτης
2, Ιουλιανός ο παραβάτης
****************************
Ο Ιουλιανός ήταν Αυτοκράτορας του Βυζαντίου από το 361 έως το 363 μ.Χ., ο οποίος προσπάθησε να αποκαταστήσει την αρχαία θρησκεία.
Γνωστός ως “The Violator” και “The Apostate”.
Γεννήθηκε το 331 στην Κωνσταντινούπολη ως Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός και ήταν γιος του Ιούλιου Κωνστάντιου, ετεροθαλούς αδερφού του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Προσπάθησε να επαναφέρει τον παγανισμό στην Αυτοκρατορία και ονομάστηκε Μέγας από τους Εθνικούς. Για τους Χριστιανούς και την ιστορία είναι ο «Παρβάτης» και ο «Αποστάτης», ενώ του αποδίδονται τα επίθετα «Ειδωλιανός», «Αδωναίος», «Καυσίταυρος» και «Πισαίος». Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε από τον Σκύθα ευνούχο Μαρδόνιο, ο οποίος εμφύσησε στον νεαρό Ιουλιανό την αγάπη για την Αρχαία Ελλάδα. Μετά τη συνωμοσία του ξαδέλφου του, αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β’, εναντίον μελών της οικογένειάς του, ο Ιουλιανός πήγε με τον ετεροθαλή αδερφό του Γάλλο στη Νικομήδεια, όπου μητροπολίτης ήταν ο αδελφός της μητέρας του Ευσέβιος. Ο Ευσέβιος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μόρφωση του ανιψιού του, αλλά μετά τον θάνατό του το 342 τα δύο αδέρφια στάλθηκαν στην Καππαδοκία, στον Άγιο Κωνσταντίνο. Λέγεται ότι ο Ιουλιανός ο παραβάτης σπούδασε εδώ με τον αδελφό του τον Γάλλο, όπου γνώρισε τον Μέγα Βασιλέα και τον Γρηγόριο του Ναζιανζού και πήγαν στην Αθήνα για περαιτέρω σπουδές.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Όλα τα γύρω χωριά πήγαιναν στο Βερέκι για τις διοικητικές τους υποθέσεις, για το ταχυδρομείο, για τούς τεχνίτες και για τα μαγαζιά. Κύρια απασχοληθώ των κάτοικων ήταν το εμπόριο ‘Η περιοχή τοΰ Ντέβελι ήταν πολύ εύφορη.
Το Βερέκι, καθώς και τα δυο Ελληνοκατοικημένα χωριά Ζήλα και Γαρατζόρεν, βρίσκονταν σ’ ωραία τοποθεσία μέ κήπους, αμπελώνες, οπωροφόρα δέντρα, Η κτηνοτροφία κάλυπτε τις ανάγκες τους σε γάλα και το κρέας
ΣΗΜΕΡΑ
Το σημερινό Ντέβελλι έχει πληθυσμός (2018) • Σύνολο 65.322 άτομα.
ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΖΙΛΕ : Δεν υπάρχει όμως καμία εκκλησία σήμερα σε αυτό το χωριό, Το χωρίο το 1957 έγινε δήμος ,το δε 2012 εντάχθηκε στον δήμο Develi και είχε το 2011 πληθυσμό 449 κατοίκους
