Ένα από τα λάθη της ζωής μου είναι ότι άργησα πολύ να διαβάσω Ντοστογιέφσκι. Στα φοιτητικά μου χρόνια και για καμιά δεκαετία μετά δυστυχώς διάβαζα μόνο τα βιβλία που σύστηναν μέσα στη Χριστιανική Φοιτητική Δράση. Αυτά τα βιβλία όμως τα έγραφαν άνθρωποι της Θρησκευτικής Οργάνωσης που δεν είχαν ψηθεί μέσα στη ζωή όπως ο Ντοστογιέφσκι κι έτσι μου περνούσαν μια ψεύτικη εικόνα της ζωής.
Οι διάλογοι μέσα στα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι δεν είναι τυχαίοι. Δεν παρουσιάζει το απόσταγμα της σοφίας του υποχρεωτικά μέσα από τον ήρωά του, αλλά μέσα από τον οποιοδήποτε, ακόμα κι ένα ζητιάνο ή μια πόρνη.
Σ’ ένα βιβλίο του Ντοστογιέφσκι (δεν θυμάμαι τον τίτλο) εμπλεκόταν κι ένας τύπος ο οποίος επειδή έγραφε κείμενα και προκηρύξεις ενάντια στο Τσάρο νόμιζε ότι από στιγμή σε στιγμή θα τον συλλάβουν. Μέχρι το τέλος της ζωής του κανείς δεν τον συνέλαβε, επειδή απλά ήταν τόσο ασήμαντος που κανείς δεν ασχολιόταν μ’ αυτόν. Όταν καμιά φορά για κάποιο αιχμηρό άρθρο μου περνάνε από το μυαλό μου τέτοιες φοβίες, θυμάμαι αυτόν τον τύπο και φωνάζω μέσα μου «Μεγάλε Ντοστογιέφσκι» πόσο καλά έμαθες τους ανθρώπους !
Στο βιβλίο του « Ο έφηβος» μέσα από κάποιο χαρακτήρα είπε ο Ντοστογιέφσκι : «Ο ηρωισμός είναι ανώτερος από κάθε ευτυχία, και μονάχα το να μπορεί κανείς ν’ αναδειχτεί ηρωικός, αποτελεί ευτυχία». Αυτό σημαίνει πως κάθε φορά που είμαστε αντιμέτωποι με το δίλλημα να ακούσουμε την συνείδησή μας και να μπούμε σε ταλαιπωρίες ή να μην την ακούσουμε και να συνεχίσουμε την ήσυχη ζωή μας, αν θέλουμε πραγματικά την ευτυχία μας πρέπει να επιλέξουμε το πρώτο.
Για την ευτυχία του επέλεξε ο Λεωνίδας να πολεμήσει τον Ξέρξη στις Θερμοπύλες. Για την ευτυχία τους ο Καραϊσκάκης, ο Κολοκοτρώνης και οι άλλοι αγνοί αγωνιστές του 1821 έβαζαν το συμφέρον της Πατρίδας πάνω από τις οικογένειές τους. Για την ευτυχία τους ο Πολυζωΐδης και ο Τερτσέτης αρνήθηκαν να καταδικάσουν τον Κολοκοτρώνη. Για την ευτυχία τους οι Πατέρες μας το 1940 με το χαμόγελο στα χείλη βιαζόντουσαν να πάνε στην Αλβανία να πολεμήσουν.
Για την ευτυχία τους οι 7.000 υγειονομικοί αρνήθηκαν να υποχωρήσουν στον εκβιασμό και να εμβολιαστούν. Για την ευτυχία τους η κ. Καρυστιανού και οι άλλοι γονείς αγωνίζονται για την δικαίωση των παιδιών τους. Για την ευτυχία τους ο π. Γεώργιος Αλευράς, ο π. Ευάγγελος Παπανικολάου και άλλοι, τολμάνε και λένε την αλήθεια στον ελληνικό λαό. Για την ευτυχία του ο π. Αντώνιος Παπανικολάου δημιούργησε αυτό το θαύμα που το λιμπίστηκαν κάποιοι, την «Κιβωτό του Κόσμου».
Για την ευτυχία τους δεν πρέπει να πάνε Έλληνες Στρατιώτες να πολεμήσουν στην Ουκρανία, όπως δεν έπρεπε να πάνε τις δεκαετίες του 50 και του 60 στην Κορέα και το Βιετνάμ. Ας το διδαχτούμε από τον Ντοστογιέφσκι και όλοι εμείς που φοβόμαστε και την σκιά μας (ξέρω τι λέω), πως μόνο μέσα από τον ηρωισμό θα βρούμε την ευτυχία που ποθεί η ψυχή μας.
«Το ν’ αγαπάει κανείς τους ανθρώπους έτσι όπως είναι, είναι αδύνατο. Κι ωστόσο πρέπει. Και γι αυτό να τους ευεργετείς, νικώντας τα αισθήματά σου, φράζοντας τη μύτη σου, κλείνοντας τα μάτια (το τελευταίο είναι απαραίτητο). Να υπομένεις το κακό που σου κάνουν κι όσο μπορείς χωρίς να θυμώνεις εναντίον τους, και «ν’ αναλογίζεσαι, πως και συ είσαι άνθρωπος».
Πόσο όμοιος με τον Θεό γίνεται ο Ντοστογιέφσκι ! Έτσι ακριβώς μας αγαπάει ο Θεός. Μας αγαπάει κι ας είμαστε μέσα στη βρωμιά και τη δυσωδία. Ξέρετε με τι μοιάζει η «αρετή» μας μπροστά στον Θεό ; «Ωσεί ράκος αποκαθημένης» γράφει στην Παλαιά Διαθήκη. Δηλαδή είναι σαν το κουρέλι που χρησιμοποιούσαν όταν είχαν περίοδο οι γυναίκες, πριν βγουν οι σερβιέτες.
Εμείς όμως λέει ο Ντοστογιέφσκι πρέπει να τους αγαπάμε όλους ανεξαιρέτως. Και όχι μόνο στα λόγια να τους αγαπάμε αλλά και να τους ευεργετούμε όλους ανεξαιρέτως, νικώντας τα αισθήματα αποστροφής μας προς αυτούς, κι ας χρειάζεται να κλείνουμε τη μύτη μας για ν’ αντέξουμε την βρώμα τους και κυρίως κλείνοντας τα μάτια μας για να μην τους κρίνουμε αν αξίζει να τους ευεργετήσουμε.
Πόσο κοινωνικότητα περιέχουν όλα αυτά και πόσο ακοινώνητοι ήμασταν τότε στην Χριστιανική Φοιτητική Δράση με τις «ομάδες» μας ! Η ζωή έβραζε και εμείς ζούσαμε στον κόσμο μας. Μια φορά τα παιδιά τού Ντοστογιέφσκι για να τον δοκιμάσουν στήθηκαν μαζί με τους ζητιάνους έξω από την Εκκλησία. Και ούτε είδε ότι ήταν τα παιδιά του, και τους έδωσε ελεημοσύνη.
«Όποιος δε στερείται τον κοινό νου, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς να περιφρονεί τον εαυτό του, αδιάφορο αν είναι τίμιος ή όχι». Εδώ μας θυμίζει τον μεγαλύτερο άγιο, τον Απόστολο Παύλο, που μιλούσε με περιφρόνηση για τον εαυτό του. «Έκτρωμα» τον έλεγε, «πρώτο των αμαρτωλών», «ανάξιο να ονομάζεται Απόστολο» και άλλα πολλά.
Νομίζω στην Ελλάδα γενικά οι περισσότεροι έχουμε ταπεινό φρόνημα. Προσωπικά σπάνια να συναντήσω κάποιον υπερφίαλο, δηλαδή να έχει καβαλήσει το καλάμι που λέμε. Στον στρατό είχα συναντήσει έναν που έλεγε «είμαι ο καλύτερος Αρχιλοχίας του ΣΕΜ» και ο καημένος το πίστευε. Στην πραγματικότητα ήταν από τους χειρότερους Αρχιλοχίες που είχα συναντήσει ως Έφεδρος Αξιωματικός του ΣΕΜ.
Δεν είναι όμως έτσι στις ΗΠΑ. Έλεγε ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος στην ομιλία του με τίτλο «Η άρνηση του ανθρώπου να γεννηθεί» : «Αν στην Αμερική συνέχεια δεν φωνάζεις είμαι ο καλύτερος από όλους θα νομίζουν ότι είσαι ηλίθιος. Είναι το αμερικανικό στυλ. Είχα δει μερικά επεισόδια από το «Αμερική έχεις ταλέντο» και βγαίναν μερικοί και λέγαν είμαι ο καλύτερος κι ας ήταν ο χειρότερος, θα τα κάνω όλα τέλεια και θα μείνετε όλοι ξεροί. Είναι ένας πολιτισμός με στοιχεία παράνοιας, με πολλά στοιχεία παράνοιας. Στην Ελλάδα δεν μπορείς να το πεις είμαι ο καλύτερος γιατί θα πουν όλοι την ψώνισε ο άνθρωπος. Υπάρχει μια καλλιέργεια ακόμα πνευματική. Στην Αμερική αν δεν το πεις …
Κάποτε χρειάστηκε να συντάξω ένα βιογραφικό για ένα αμερικάνικο Πανεπιστήμιο για μια έρευνα. Το παίρνει ένας Αμερικανός και μου λέει, τι είναι αυτό πάτερ ; Μ’ αυτό ούτε καν την πόρτα δεν θα περάσεις. Τι πρέπει να γράψω , τον ρωτάω. Κάτσε μου λέει θα στο γράψω εγώ. Όταν το διάβασα λέω αυτό δεν το στέλνω. Ήταν μια τερατώδης αυτοδοξολογία. Μού λέει, όλοι έτσι θα γράψουν».
Τελικά στα νεανικά μου χρόνια αν και άκουσα να γίνεται λόγος για όλους τους μεγάλους, Ντοστογιέφσκι, Καζαντζίδη, άγιο Πορφύριο, άγιο Παΐσιο και άλλους, από την πολλή μου χαζομάρα από κανένα τους δεν ωφελήθηκα.
