ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΩΝ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΩΝ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ ΤΗΣ Μ.ΑΣΙΑΣ & Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΟΔΕΛΑΙΟΥ (1889-1914 )
Η τιμητική πρόσκληση από τον επανεκλεγέντα δήμαρχο της πόλης, κ. Sukru Basdegirmen να παραστώ, οικογενειακώς, στις εκδηλώσεις από 31/5 έως 1/6/2024
Του ΣΤΑΥΡΟΥ Π. ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ Συγγραφέα -ιστορικού ερευνητή:
Στις 24 Απριλίου 2024 πήρα μια πρόσκληση από τον κ. κ. Sukru Basdegirmen δήμαρχο της Σπάρτης της Μικράς Ασίας, που είναι η πατρίδα του πατέρα μου να παραστώ, οικογενειακώς, στις εκδηλώσεις που γίνονται κάθε χρόνο στην γιορτή του τριαντάφυλλου, εδώ και 24 χρόνια.
Οι εκδηλώσεις αυτές έχουν ως μοναδικό στόχο την προώθηση του Ροδέλαιου και όλων των παραπροϊόντων, που παράγονται κατά την απόσταξη των λουλουδιών του τριαντάφυλλου της ποικιλίας Rosa Damascena .
Μου δόθηκε η ευκαιρία να ασχοληθώ με τα τριαντάφυλλα, τόσο με την ιδιότητα του γεωπόνου, όσο και μετά την αποχώρηση από το επάγγελμα λόγω συνταξιοδότησης, στην έρευνα για την συγκέντρωση πληροφοριών για την συγγραφή ενός βιβλίου, που θα αφορούσε την ιστορία της πατρίδας του .
Όταν αναζήτησα πληροφορίες για την οικονομική δραστηριότητα των κάτοικων μέχρι και το τέλος του 1922, που οι Ελληνορθόδοξοι κάτοικοι,στο σύνολον τους, εκδιώχθηκαν από την πατρίδα τους και ήλθαν στην Ελλάδα , γνώριζα ήδη από τον πάτερα μου ότι το κύριο στήριγμα της οικονομίας της ήταν η ταπητουργία και η παράγωγη ροδέλαιου από τα τριαντάφυλλα .
Εντυπωσιάστηκα για το πόσο γρήγορα μια καλλιέργεια, που εμφανίσθηκε στην περιοχή της Πισιδίας, όπου άνηκε η Σπάρτη, το 1888-89, πήρε τέτοια έκταση και κατάφερε σε σύντομα σχετικά διάστημα να καλύψει, με τα προϊόντα μεταποίησης των λουλουδιών, τις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς.
Το βιβλίο εκδόθηκε το 2022 με τον τίτλο “ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ Νοτιοδυτική Μικρά Ασία” και στις 396 σελίδες του ,σημαντική θέση κατέχει η καλλιέργεια των τριαντάφυλλων και η παράγωγη ροδέλαιου, κυρίως όμως η συμβολή των Ελλήνων της Σπάρτης στην μεταποίηση των λουλουδιών και στην ανάδειξη και προώθηση των προϊόντων, που παρήγαγαν στην περιοχή, στην παγκόσμια αγορά .
Σήμερα, η περιοχή αυτή καλύπτει το 50% της παγκόσμιας ζήτησης σε Ροδέλαιο .
Θέλοντας να αναδείξω το πόσο σημαντική ήταν αυτή προσφορά των Ελλήνων θα μεταφέρω ένα μικρο μέρος από τα γραφόμενα μου στην σημερινή δημοσίευση :
I Το πρώτο ξεκίνημα της καλλιέργειας .
1η Εκδοχή: Η καλλιέργεια των ρόδων ξεκίνησε στη Σπάρτη από έναν πανέξυπνο Τούρκο επιχειρηματία, τον Ισμαήλ Χεντένογλου, που αγοράζοντας μεγάλες εκτάσεις γης, από την Ελληνική Εκκλησία, τις μετέτρεψε σε ροδώνες.
Γρήγορα, το παράδειγμα του βρίσκει μιμητές από Έλληνες παραγωγούς και ολόκληρη η Σπάρτη γίνεται ένα απέραντο περιβόλι από τριαντάφυλλα.
Ήδη, το 1910, η ετήσια παραγωγή ροδέλαιου στην Πισιδία ξεπερνάει τα 60.000 μισκάλ (αραβική μονάδα βάρους, ισοδύναμη με ενάμισυ δράμι) συνολικής αξίας 200.000 λιρών περίπου.
Κατά τον Παπαϊωακείμ η ετήσια παραγωγή ξεπερνούσε τα 100.000 μισκάλ.
*-Ονόματα παράγωγων Ελλήνων .
Σπουδαιότεροι από τους παραγωγούς ροδέλαιου στην Σπάρτη υπήρξαν ο Χατζή-Σάββας Χατζηασλάνογλου, ο Κοσμάς Αθανάσογλου, οι αδελφοί Κεχαγιόγλου, οι αδελφοί Παπάζογλου και από το Νησί ο Χατζή-Χαραλάμπους.
2η.Εκδοχή: Σύμφωνα με Τουρκική πηγή, το 1878, με την συνθήκη του Βερολίνου, αυτονομήθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία Ανατολική Ρωμυλία (η οποία 7 χρόνια αργότερα, το 1878 προσαρτήθηκε στην Βουλγαρία).
Η Βουλγαρία ήταν η κύρια παραγωγός δύναμη Ροδέλαιου και Ροδόνερου στα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Το προϊόν αυτό ήταν και είναι βασικό για τους μουσουλμάνους, εκτός των άλλων ως άρωμα σε θρησκευτικές τελετές .
Όμως, η οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν αυτάρκης. Για το λόγο αυτό προσπάθησε με κρατική μέριμνα, να δημιουργήσει στην Μικρά Ασία, περιοχές καλλιέργειας τριαντάφυλλων και παραγωγής ροδέλαιου και ροδόνερου.
Σύμφωνα με έγγραφο του 1890, το Υπουργείο Γεωργίας και Δασών αγόρασε και διένεμε φυτά στο Αϊδίνιο, Τσανάκκαλε. Αϊδίνιο Μπορντούρ, Ισπάρτα, Ντενιζλί , Προύσα.
Σύμφωνα με άλλο έγγραφο, της 25/12/1904, διένεμε φυτά στο Αϊδίνιο, Άγκυρα. Ικόνιον, Άδανα, Ερζερούμ, Νικομήδεια.
Στην Κασταμονή, το 1891 στάλθηκαν 5000 φυτά.
Στις αρχές του 1900, ο Ισμαήλ Εφέντι άρχισε να φυτεύει τριαντάφυλλα και να αποστάζει ροδέλαιο, ανεξάρτητα από το κράτος και καθιέρωσε σταθερά την καλλιέργεια τριανταφυλλιάς στην Σπάρτη Πισιδίας.
Η καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς σε όλες τις άλλες επαρχίες σταμάτησε, αφού το τριαντάφυλλο Isparta απέδωσε 1 κιλό ροδέλαιο από 4 τόνους τριαντάφυλλα, ενώ σε άλλες επαρχίες χρειάζονταν έως και 6 έως 12 τόννοι για παραγωγή 2 κιλών ροδελαίου.
Τελικά, το τριαντάφυλλο βρήκε τον τόπο του και είχε την καλύτερη ανάπτυξη την
II.. Παράγοντας επιτυχίας η αγαστή συνεργασία Χριστιανών και Μουσουλμάνων
Όπως ήδη έχουμε αναφέρει, η γεωργία στην Σπάρτη σχεδόν στο σύνολο της ανήκε στους Μουσουλμάνους, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις (χωράφια και περιβόλια) σε ποσοστό 95,83 %, ανήκε σε αυτούς.
Από τα συνολικά 13.416 καλλιεργούμενα στρέμματα ,τα 12.857 στρ. ανήκαν στους Μουσουλμάνους, που αντιστοιχούσε σε 5,93 στρ./νοικοκυριό.
Ήταν φυσικό, την καλλιέργεια να την έχουν στα χέρια τους οι μουσουλμάνοι
Οι Έλληνες, όμως, ανέπτυξαν αποστακτήρα και κυρίως είχαν την αποκλειστικότητα του εμπορίου και των εξαγωγών.
Οι Έλληνες της Σπάρτης παρήγαγαν σαπούνι με το όνομα “Gülsapuni” στην περιοχή Isparta Öküz-battı, από το 1899
*- Ονόματα εξαγωγέων
Γνωστοί Έλληνες εξαγωγείς ροδέλαιου ήταν οι:
Χρήστος Αβράκογλου. (Μέλος του Εμπορικού Συμβουλίου της Σπάρτης )
Κ.. Ανανίογλου
Γιάννης Γιοκμπάσογλου
Νίκος Τεμελίδης (από τους ιδρυτές του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Σπάρτης)
III. Παραγωγή σε τριαντάφυλλα 1912-1914
Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν και στην εποχή που οι Έλληνες βρισκόταν στην Σπάρτη, θα δούμε ότι η συνολική παραγωγή, ετησίως, τριαντάφυλλων της επαρχίας Σπάρτης ήταν :
Το 1912, η παράγωγή ήταν: =385,00 τόνοι ,το 1913, 345,00 τόνοι
το 1914 ,361,50, αν και ήταν η χρονιά του μεγάλου σεισμού, με τους 2500 νεκρούς και τις τεράστιες καταστροφές, η συγκομιδή τον Ιούνιο και ο σεισμός τον Οκτώβριο,
Όμως, το 1914 είναι και η χρόνια που ο Ελληνικός ανδρικός πληθυσμός θα επιστρατευτεί . Αυτό θα φανεί την επόμενη χρονιά
IV. Παραγωγή σε τριαντάφυλλα 1915 – 1930
Την επόμενη χρόνια, το 1915, υπάρχει μια μείωση παραγωγής 10% ,περίπου και έχουμε 337,50 τόνους τριαντάφυλλων, τη χρόνια του 1916 η μείωση, σε σχέση με το 1914, είναι της τάξεως του 30% και είναι 270,00 τόνοι, το 1917 είναι 295,00 τόνοι. Το 1918, αρχίζει η μεγάλη κατρακύλα, μιας και υπάρχει η 1η Εξορία Ελληνικού ανδρικού πληθυσμού και μείωση των παραγώμενενων τριαντάφυλλων, σε σχέση με το 1914, φθάνει στο 51,00%, η παραγωγή είναι 187 τόνοι.
Προφανώς τα αποστακτήρια, όντας στην κυριότητα των Ελλήνων έκλεισαν ή υπολειτουργούσαν, λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού και οι καλλιεργήτριες δεν μάζευαν τα τριαντάφυλλα.
Κάπως έτσι συνεχίσθηκαν τα πράγματα και το 1919 συλλέγονται 150 τόνοι τριαντάφυλλα.
Το 1920 φεύγουν σε 2η εξορία οι άνδρες και η παράγωγη είναι 123,00 τόνοι.
Το 1921= 111 τόνοι .
Το 1922 =76 τόνοι μόνον. Μάιο – Ιούνιο του 1922, που γίνεται η συλλογή του τριαντάφυλλου, η κοινωνία στην Σπάρτη είναι ανάστατη, από την κατά καιρούς έλευση Τσετών και το Οκτώβριο όλος ο Ελληνικός πληθυσμός φεύγει από την Σπάρτη.
Από το 1923 και μετά για μεγάλο διάστημα η συλλογή και η απόσταξη θα είναι σε χαμηλά επίπεδα, πάρα το γεγονός ότι οι καλλιεργητές των τριαντάφυλλων ήταν και παρέμειναν οι Μουσουλμάνοι και μόλις το 1930, η συλλεχθείσα παραγωγή επανήλθε στα επίπεδα του 1912.
Αδιάψευστοι μάρτυρες οι αριθμοί, που προέρχονται από τα Τουρκικά αρχεία.
Το 1923, που κάνεις Έλληνας δεν υπάρχει στην Σπάρτη και τα γύρω χωριά (είχαν εκδιωχθεί όλοι από το φθινόπωρο του 1922, πριν από την Συνθήκη της Λωζάνης).
Το 1923, στις 30 Ιανουαρίου, η παραγωγή τριαντάφυλλων ήταν 75 τόνοι.
Το 1924 ήταν 120 τόνοι.
Το 1925 = 126 τόνοι .
Το 1926= 131 τόνοι,
Το 1927 =181 τόννοι.
Το 1928= 184 τόνοι ,
Το 1929 =295 τόνοι
V, Παραγωγή σε τριαντάφυλλα μετά το 1930
Τα πράγματα στρώνουν, μετά το 1930, οπότε υπάρχει παραγωγή 350 τόνων και το 1931, η συλλεχθείσα παραγωγή ξεπερνά την παραγωγή του 1912 και φθάνει τους 450 τόνους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Γεωργίας της Σπάρτης , το 1962, η καλλιέργεια τριαντάφυλλου πραγματοποιήθηκε συνολικά σε 11.360 στρέμματα γης.
Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ
Με ιδιαίτερη χαρά είδα σε πρόσφατη δημοσίευση στον τύπο της Σπάρτης την ανάδειξη της προσφοράς των Ελλήνων της Σπάρτης ,στην επίτευξη ενός μικρού θαύματος ανάμεσα στο 1888 και το 1914, οι επιπτώσεις του όποιου είναι φανερές, ακόμη και σήμερα στην οικονομία της περιοχής.
Απέσπασα τμήματα από την δημοσίευση τα μετέφρασα και σας τα παρουσιάζω σε ένα κολάζ φωτογραφιών, που την συνοδεύουν .
Υπάρχουν κάποια από τα ονόματα που προανέφερα και επιπλέον το όνομα του Ανδρέα Ουλκέρογλου, που δεν ήταν άλλο από τον πατέρα της γιαγιάς μου Ανδρονικης Καπλάνογλου, συζύγου του Σταύρου, για τον οποίο γνώριζα ότι υπήρξε μεγάλος έμπορος της Σπάρτης με δραστηριότητα και σε άλλες πόλεις, αλλά δεν γνώριζα ότι είχε ασχοληθεί και με εξαγωγές ροδέλαιου.
Τα τμήματα μόνον σε μετάφραση έχουν ως εξής : .
“………..Είναι χρέος μας ως άνθρωποι να θυμόμαστε τον Ν. Τεμελίδη, μέλος της
Ελληνικής Κοινότητας Σπάρτης και τον μεγαλύτερο εξαγωγέα ροδέλαιου
στην περιοχή, που συνέβαλε στην περαιτέρω ανάπτυξη της δύναμης της,
και της προστιθέμενης αξίας στον Οθωμανικό προϋπολογισμό από τις
εξαγωγές.
Τους H.Αβράκογλου , B.Bαλόγλου , M.Kεχαγιόγλου, H. Bασιαογλου , H. Χατζηκαβρακογλου , Α. Ουλκέρογλου, επίσης εξαγωγείς προϊόντων των τριαντάφυλλων από τους Έλληνες της Σπάρτης (Πρόγονος του Έλληνα εγγονού Σταύρου Π. Καπλάνογλου από την Σπάρτη, ένας από τους σημερινούς Έλληνες συγγραφείς)
Μερικοί από τους ανθρώπους μας που συμβάλλουν στην οικονομική δομή
ως Έλληνες Οθωμανοί πολίτες της Σπάρτης, που παράγουν τριαντάφυλλα
και πωλούν προϊόντα τριαντάφυλλου ήταν οι : Μιχαλάκης Καχραμάνογλου , Π. Χακάογλου . Δεν μπορούμε να μην θυμηθούμε τους Παπάζογλου, Κωνσταντή, P. Γεωργιάδη, Στίλογλου , M. Kεχάογλου ,Μοράλογλου και Δαμιανό Βασιλειάδη…”
Η ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Όπως ήδη είχα αναφέρει , η αφορμή της σημερινής δημοσίευσης ήταν η πρόσκληση που πήρα από τον επανεκλεγέντα δήμαρχο Σπάρτης να επισκεφθώ την Σπάρτη.
Πρόσκληση για παρακολούθηση και φιλοξενία όχι μόνο την δική μου, αλλά και των μελών της οικογενείας μου
Θα ήθελα να πω ότι η ενέργεια του δημάρχου και των συνεργατών του ,με τιμά ιδιαίτερα,
Η εκτίμηση στο πρόσωπο του είναι μεγάλη, μιας και παρακολουθώντας το έργο της πρώτης θητείας, εντυπωσιάστηκα και δεν είναι τυχαίο ότι οι συμπατριώτες τους τον επανεξέλεξαν, για δεύτερη φορά και μάλιστα με μεγαλύτερη πλειοψηφία από την προηγούμενη.
Επιπλέον, με εκπλήσσει ευχάριστα το γεγονός, ότι δεν ξεχνά τους παλιούς συμπατριώτες του, Έλληνες και Αρμένιους, όχι με λόγια, άλλα με πράξεις.
Αναφέρω κάποιες από αυτές :
*- Ανάπλαση εκκλησιών
Ολοκληρώθηκε η ανάπλαση της εκκλησιάς των Γενεθλίων της Θεοτόκου, στην Ελληνική συνοικία Κεμέρ, που άρχισε επί θητείας του .
Ήδη σχεδιάστηκε και αρχίζει η ανάπλαση της δεύτερης, που είναι ο Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου και του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στην Ελληνική συνοικία Τσαβούζ,
*- Δημιουργία ενός τεράστιου πάρκου στην συνοικία Dere, που θυμίζει την συμβίωση Χριστιανών και Μουσουλμάνων.
Δημιουργώντας ένα τεράστιο πάρκο στην περιοχή Dere, με μια ιστορία που θυμίζει χαρούμενες, αλλά και δυσάρεστες στιγμές, από την συμβίωση χριστιανών και Μουσουλμάνων αλλά και άλλες .
*- Το όνομα του Ν.Τεμελίδη σε δρόμο της Σπάρτης
Ο Νίκος Τεμελίδης ήταν από τους ιδρυτές του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Σπάρτης και εξαγωγέας ροδέλαιου
( Για τις προ Αναφερόμενες ενέργειες του Δήμου της Σπάρτης θα μας δοθεί ευκαιρία να δώσουμε περισσότερες πληροφορίες σε επόμενες δημοσιεύσεις).
Ασχολήθηκα με την Σπάρτη εδώ και πολλά χρόνια , είχα μια εικόνα που μετέφερε ο πατέρας στην παιδική μου ηλικία. μιας και τακτικά μου μίλαγε γι’ αυτή περιγράφοντας, γεγονότα, περιοχές και πρόσωπα, πολλές φόρες επαναλάμβανε τα ίδια πράγματα και πάντα κατέληγε στην φράση, “εγώ θα ξαναπάω στην πατρίδα μου”.
Έφυγε ξαφνικά, το 1977, σε ηλικία 67 ετών, από καρδιακό επεισόδιο, χωρίς να προλάβει να πραγματοποιήσει το όνειρο του.
Έκανα όνειρο ζωής να επισκεφθώ την Σπάρτη και συγχρόνως να συγκεντρώσω στοιχειά, ώστε κάποτε να γράψω την ιστορία της .
Φορτωμένος με επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, δεν μου δόθηκε η ευκαιρία ούτε στην Σπάρτη να πάω, ούτε την ιστορία να γράψω .
Όμως άρχισα να συγκεντρώνω πληροφορίες, αποκόμματα εφημερίδων, περιοδικά και βιβλία που είχαν σαν αντικειμένο την Σπάρτη και την περιοχή της Πισιδίας .
Τα χρονιά περνούσαν, αρθρογραφούσα κατά καιρούς κυρίως για οικονομικά και γεωπονικά θέματα και κάποια στιγμή προέκυψε η ερασιτεχνική ενασχόληση μου στην τηλεόραση, όπου είχα δική μου ωριαία εκπομπή, στην οποία έγραφα και παρουσίαζα ανάλογα θέματα .
Το 2004 είχα την τύχη να επισκεφθεί την εμποροβιοτεχνική έκθεση της Κοζάνης ,που διοργάνωνε του ΕΒΕ της Κοζάνης, για 20η φορά, μια αντιπροσωπεία από την Σπάρτη στην οποία συμμετείχαν : Ο Κυβερνήτης της Σπάρτης και ο Αναπληρωτής του, ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Ε.Β.Ε. Σπάρτης και 11 επιχειρηματίες από την πόλη της Σπάρτης και την γύρω περιοχή .
Ανέλαβα την ξενάγηση τους για όσες ήμερες θα βρισκόταν στην Κοζάνη, μιας και κατά τα εποχή της ίδρυσης της έκθεσης ήμουν ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του επιμελητηρίου και το 2004 εκλεγμένο μέλος του.
Πρότεινα στον κ. Parlak να κάνουμε στην εκπομπή μου, μια ελεύθερη συζήτηση για την Σπάρτη, χωρίς περιορισμούς και προκαταλήψεις ,την οποία αποδέχτηκε με χαρά.
Στο ΤΟP TV, με το οποίο συνεργαζόμουν τότε, παρευρέθηκαν ο Κυβερνήτης ( Valiligi) κ. İsa Parlak. της Σπάρτης και ο πρόεδρος του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηριου (ITSo ),κ. Eyup Avcular, και ακόμη ο Αναπληρωτής του κυβερνήτη κ. Demir. αείμνηστος αντιπρόεδρος του επιμελητηρίου της Σπάρτης Kajia, ο τότε πρόεδρος του ΕΒΕ Κοζάνης και του Εκθεσιακού κέντρου κ. Παναγιώτης Αποστολίδης, μεταφραστής ήταν ο κ.Α. Ραφαηλίδης.
Η εκπομπή πήγε καλά, υπήρχε αλληλοσεβασμός από την Ελληνική και Τουρκική πλευρά, υπήρχε φιλικό κλίμα χωρίς αντιπαραθέσεις και ειπωθήκαν αλήθειες, αφήνοντας άριστες εντυπώσεις σε όλους μας .
Η αναχώρηση της αντιπροσωπείας έγινε με μεγάλη συγκίνηση.
Την επόμενη χρόνια πρόεδρος του ΕΒΕ Σπάρτης, με κάλεσέ να με φιλοξενήσει στην Σπάρτη .
Δυστυχώς, ήταν αδύνατον να ανταποκριθώ και έτσι χάθηκε η πρώτη ευκαιρία για την πραγματοποίηση του ονείρου. .
Το 2011 έγραφα και παρουσίαζα, στο FLASH TV 2 εκπομπές, η μια με γεωργικά θέματα και η άλλη με ιστορικά.
Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να αξιοποιήσω όλο το υλικό που συγκέντρωνα τόσα χρόνια για να γράψω την ιστορία της Σπάρτης και να παρουσιάζω την εκπομπή “Προγονικές εστίες”, εκ των οποίων οι 30, αφορούσαν την πατρίδα του πατέρα μου . Η εκπομπή αυτή στάθηκε η αιτία για την απόδοση της τιμητικής διάκρισης, το 2012, εκ μέρους της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, της Νέας Ιωνίας Αττικής, αλλά και της συμμετοχής σε πλήθος εκδηλώσεων προσφυγικών σωματείων και της συνεχούς σχετικής αρθρογραφίας μου, στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.
Το 2022 πραγματοποιήθηκε το πρώτο μέρος του ονείρου που ήταν η καταγραφή της ιστορίας της Σπάρτης, της πατρίδας του πάτερα μου, με το βιβλίο ” ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ- Νοτιοδυτική Μ. Ασία”, ενώ σε λίγες μέρες κυκλοφορεί και το δεύτερο βιβλίο, με τίτλο “Πισιδία-πόλεις και πολίσματα”.
Η ευκαιρία της πραγματοποίησης του δεύτερου ονείρου, δηλαδή, η επίσκεψη μου και το προσκύνημα στην Σπάρτη, στα χώματα της οποίας είναι θαμμένοι όλοι οι πρόγονοι του πατέρα μου και οι προγονοί μου από την πλευρά του, εκτός από τον ίδιο και την μητέρα του και τον αδελφό του, που, το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή βρεθήκαν στην Ελλάδα δόθηκε με την πρόσκλησή,μάλιστα του πρώτου πολίτη της πόλης .
Δυστυχώς, όμως και αυτή την φορά το όνειρο θα παραμείνει απραγματοποίητο και η επίσκεψη μου θα αναβληθεί, λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων και ποικίλων άλλων λόγων και να μη γίνει δεκτή η πρόσκληση, από την οικογένειά μου.
Οι ευχές μου για την επιτυχία των εκδηλώσεων έχουν ήδη μεταφερθεί στο Δήμαρχο και ας ελπίσουμε ότι στο μέλλον, θα είναι εφικτή η πραγματοποίηση αυτού του ονείρου.
