Σκέψεις για την ευρύτητα του ελληνικού πνεύματος – Tου Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

 

Ένας διάσημος Ρουμάνος γέροντας ήταν ο π. Κλεόπας Ηλίε. Ήταν τόσο άγιος που ο μεγάλος άγιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης έλεγε ότι επιθυμούσε να πάει στην Ρουμανία να τον γνωρίσει. Πριν χρόνια είχα διαβάσει ένα βιβλίο με τις διδαχές του και μου έκανε εντύπωση ότι συμβούλευε οι γονείς να επιλέγουν ποιόν ή ποιάν θα παντρευτεί το παιδί τους και να μην ρωτάνε καθόλου το παιδί τους αν συμφωνεί και ότι απλώς το παιδί πρέπει τυφλά να υπακούσει στην γνώμη των γονιών του. Τότε το είχα δείξει σ’ έναν Εξομολόγο ο οποίος ήταν καλός αλλά ήταν της γνώμης κουτσοί – στραβοί να παντρεύονται οι άνθρωποι, και θεώρησε λάθος την γνώμη του π. Κλεόπα. Συγκεκριμένα μου είχε πει «να σου πω εγώ περιστατικά με γονείς και θα φρίξεις …».

Πρόσφατα διαβάζοντας το βιβλίο «Οι λογισμοί καθορίζουν τη ζωή μας» που περιέχει τον βίο και τις διδαχές του Σέρβου γέροντα Θαδδαίου της Βιτόβνιτσα διαπίστωσα ότι είχε περίπου την ίδια γνώμη με τον γέροντα π. Κλεόπα. Διαβάζοντας όμως τις γνώμες δικών μας Ελλήνων αγίων όπως ο άγιος Νεκτάριος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος , βρήκα ένα πολύ διαφορετικό πνεύμα.

Ο άγιος Νεκτάριος στο βιβλίο του «Χριστιανική ηθική» σελίδα 156 λέει : «Το πνεύμα εν τω σταδίω της αναπτύξεώς του δείται τινος ποδηγετήσεως. Αλλ’ ο άνθρωπος οφείλει και να αυτενεργή. Οφείλει μεν να έχη εμπιστοσύνην προς τους διδασκάλους του και να δέχηται τας γνώμας αυτών, πλήν ουχί παθητικώς, αλλ’ ενεργητικώς. Οφείλει να ερευνά, όπως ανεύρη και αυτός την περιεχομένην εν τη διδασκαλία αλήθειαν και ενεργή ελευθέρως κατά το μέτρον της πνευματικής αυτού αναπτύξεως».

Δηλαδή λέει ο άγιος, τα παιδιά και οι νέοι σίγουρα χρειάζονται κάποια καθοδήγηση. Αλλά πρέπει και να αυτενεργούν. Πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στους  γονείς και τους δασκάλους τους και να δέχονται τις γνώμες τους, όχι όμως παθητικά αλλά ενεργητικά. Οφείλουν να ερευνούν για να βρουν και οι ίδιοι τους την αλήθεια σ’ αυτά που τους λένε και να ενεργούν ελεύθερα στον βαθμό που τους κόβει.

Μου έκανε εντύπωση αυτή η διαφορά νοοτροπίας των γερόντων π. Κλεόπα και π. Θαδδαίου με τους δικούς μας αγίους. Νομίζω ότι η εξήγηση είναι στο διαφορετικό πνεύμα. Οι δυο γέροντες είναι Σλάβοι και τελικά και άγιος να γίνεις δύσκολα ξεφεύγεις από αυτά που κληρονόμησες. Λέει ο π. Ευάγγελος Παπανικολάου ότι στο Καμερούν όταν οι Αφρικανοί που βαπτίστηκαν ορθόδοξοι ακούν τον όμορφο ύμνο προς την Παναγία «Άξιον εστίν ως αληθώς …» δείχνουν την χαρά τους χορεύοντας, κτυπώντας κατσαρόλες, φωνάζοντας, γίνεται πανζουρλισμός, γνήσια αφρικανικά δηλαδή.

Πουθενά οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας δεν είναι υπέρ της τυφλής υπακοής σε κανέναν και για κανένα θέμα. Απεναντίας θέλουν σε όλα να υπάρχει η ενεργητική θέληση του ανθρώπου. Αυτή την αίσθηση της ελευθερίας την έχουν καλλιεργημένη ιδιαίτερα αυτοί που έχουν ελληνική παιδεία. Οι τακτικές τυφλής υπακοής που έχουν κάποιοι Εξομολόγοι και κάποιοι πιστοί δεν εκφράζουν το ελληνικό πνεύμα. Για να θυμηθούμε και την ευρύτητα του πνεύματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου που έλεγε «Δεν μ΄ ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών ούτε η ράτσα που γεννήθηκαν, τους καταμερίζω με μοναδικό κριτήριο την αρετή, για μένα κάθε καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από βάρβαρο».

Είναι μεγάλη υπόθεση η καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας στον άνθρωπο. Επειδή μελέτες έχουν δείξει ότι η γνώση των αρχαίων ελληνικών κάμνει το μυαλό πιο εύστροφο, μεγάλες Πολυεθνικές υποχρεώνουν τα ανώτερα στελέχη τους να μαθαίνουν αρχαία ελληνικά. Αυτή η πλαστικότητα της ελληνικής γλώσσας, την οποία δυστυχώς σακατέψαμε με την επιβολή του μονοτονικού, δεν υπάρχει σε καμία γλώσσα του κόσμου. Μου έλεγε συνάδελφος Φυσικός, ότι στην αγγλική για να εκφράσουν μια παραπλήσια έννοια επινοούν καινούργια λέξη, ενώ στην ελληνική την οικοδομούμε πάνω σε υπάρχουσα λέξη όπως για παράδειγμα ανεβαίνω, κατεβαίνω, μεταβαίνω, παραβαίνω, διαβαίνω, εμβαίνω … Στις καταβασίες της Υπαπαντής του Χριστού με μια λέξη παρουσιάζει ο υμνωδός ότι ο λαός των Εβραίων πορεύτηκε πεζός μέσα από την Ερυθρά θάλασσα λέγοντας «πεζοποντοπορούντι».

Η ευρύτητα του ελληνικού πνεύματος φαίνεται και στις συμβουλές του Μεγάλου Βασιλείου στο έργο του «προς τους νέους όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων». Ο Ιεράρχης συμβουλεύει τους νέους να μελετούν τα έργα των αρχαίων φιλοσόφων για να πάρουν τα εργαλεία της έκφρασης, το πλούσιο λεξιλόγιο, την ακρίβεια της διατύπωσης, την δύναμη των συλλογισμών, την οξύτητα της σκέψης, και ν’ αφήσουν ότι γράφουν για το δωδεκάθεο και τις ειδωλολατρικές δεισιδαιμονίες. Τέτοια ευρύτητα πνεύματος δεν νομίζω ότι υπάρχει στο πνεύμα των Σλάβων, αλλά ούτε και των άλλων λαών.

Γνώρισα έναν παπά στην Χίο ο οποίος ήταν στον «ΣΩΤΗΡΑ» τα χρόνια που ήμουν κι εγώ. Αυτός όμως μόνο κέρδισε γιατί είχε την ευρύτητα του πνεύματος να εργάζεται μόνο στο βιβλιοπωλείο τους και να μη συμμετέχει σε τίποτε άλλο, δηλαδή δεν πίστεψε το παραμύθι που πίστεψα εγώ και άλλοι, ότι ήμασταν «ιεραπόστολοι». Του έλεγε ο υπεύθυνος της Χριστιανικής Φοιτητικής Δράσης να πάει στο Άνω Αθαμάνιο της Άρτας (το χωριό του κ. Τσίπρα) που ήταν η κατασκήνωση της ΧΦΔ να δει τι ωραία που είναι και του απαντούσε «δεν έχω χρόνο, πρέπει να πάω και λίγο στην Χίο». Εγώ φυσικά πήγα 4 καλοκαίρια, μη χάσω.

Ένα παράδειγμα ευρύτητας ελληνικού πνεύματος είναι ο άγιος Ιωάννης ο συγγραφέας του βιβλίου «Η κλίμαξ». Γράφει για έναν άνθρωπο που ψάχνει σε ποιο μοναστήρι να γίνει μοναχός, αλλά μπορούμε αναλογικά να τα εφαρμόσουμε και σ’ άλλες περιπτώσεις όπως στην επιλογή συζύγου.

«Αν βρέθηκες σε  Μοναστήρι και σε Ηγούμενο που δεν τον ξέρεις, και θέλεις να ζήσεις μαζί τους για να γιατρευτεί και να σωθεί η ψυχή σου, όμως αγνοείς την κατάσταση και την πολιτεία τους, και δεν έμαθες ούτε με δοκιμή ούτε από άλλους τις γνώμες και τις διαθέσεις τους, μην πεις τι επιθυμείς και τι σκέφτεσαι, ούτε να βάλεις αμέσως μετάνοια ούτε να δεθείς εκεί έτσι στην τύχη χωρίς να κάνεις την απαραίτητη έρευνα και εξέταση, αλλά προφασίσου πως είσαι περαστικός  και επισκέπτεσαι τα μοναστήρια για προσκύνημα και πρόσεχε και εξέταζε κρυφά όλη τη ζωή τους και τις πράξεις τους και την κατάσταση και την ταπείνωση που έχουν όλοι τους.

Και αφού δοκιμάσεις ακριβώς την πολιτεία τους και πληροφορηθείς πως ωφελείσαι από το καλό τους παράδειγμα και απαλύνεται η καρδιά σου και ταπεινώνεται η ψυχή σου και κατανύγεται η όρεξή σου να μείνεις μαζί τους και να τελειώσεις εκεί την πρόσκαιρη ζωή σου, τότε υποτάξου και βάλε μετάνοια και πουλήσου ως δούλος στον Δεσπότη Χριστό και στην αδελφότητα και αγωνίσου εκεί μέχρι τον θάνατό σου».

Έτσι ξεκινάνε οι σοβαρές υποθέσεις, με βασανισμένες σκέψεις, με υπομονή, και όχι με τεράστια βιασύνη όπως δυστυχώς κάμνουμε πολλοί από εμάς επειδή εμπιστευόμαστε τυφλά κάποιους. Και η Εβραία κόρη Σαλώμη εφάρμοσε τυφλά ότι της είπε η μητέρα της να ζητήσει από τον Ηρώδη την κεφαλή του Ιωάννου του Προδρόμου, μετά από χρόνια όμως και το δικό της κεφάλι κόπηκε από πάγους σε μια παγωμένη λίμνη της Ελβετίας.