Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 450 μ. στη διαδρομή Κοζάνη, Κρόκος, Άνω Κώμη. Απέχει 10 χιλιόμετρα από την Κοζάνη. Πλησιέστεροι οικισμοί Κρόκος, Κάτω Κώμη, Κήπος.
Σύμφωνα με το φορολογικό κατάστιχο του 1528 αριθμούσε 222 χριστιανικές εστίες (Τσότσος Ελιμειακά 64).
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 υπήρχαν εγγεγραμμένοι 150 άρρενες εκλογείς. Μεταξύ αυτών ο ιερεύς Δημήτριος Παπαϊωάννου του Παρασκευά 1859, οι αγροφύλακες Αθανάσιος Παπαδόπουλος του Νικολάου 1867, Αθανάσιος Τσέπουρας του Νικολάου 1859.
Αρχαιότητες: Η περιοχή του χωριού κατοικείται από την αρχαιότητα. Υπάρχουν ευρήματα της Κλασικής περιόδου που αποδεικνύουν την ύπαρξη μικρού πολίσματος με ίχνη ακρόπολης. Στα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται τάφοι και ένας ναός του Διονύσου στη θέση του Προφήτη Ηλία. Κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο υπάρχει μια οικιστική ανάπτυξη και τα τότε Λουτρά ή “Μπάνια” αποτελούν κέντρο ενός πλήθους συνοικισμών στη γύρω περιοχή. Από την περίοδο αυτή υπάρχει επιγραφή του 45 π.Χ. επί Ιουλίου Καίσαρα. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, το χωριό με την ονομασία Βάνιτζα ή Βάνιτσα, αποτελούσε κτήμα της μονής Ολυμπιώτισσας μαζί με τους πολλούς νερόμυλους, όπως προκύπτει από χρυσόβουλα του 1336, του Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου. Την περίοδο αυτή αποτελούσε Καπετανίκιο και η Βάνιτζα ήταν η έδρα (Βικιπαίδεια).
Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές στις 30-5-1915 απετέλεσε το δέκατον εκλογικό τμήμα με έδραν το χωρίον Άνω Βάνιτσα (Άνω Κώμη) ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Κάτω Βανίτσης, Αγίας Παρασκευής, Πορτοράζ (Πρωτοχώρι), Σπούρτας (Καρυδίτσα), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν τον Ναόν (Αποστόλου Δ.Μ 1912-1915).
Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν στο Δήμο Κοζάνης η Άνω Κώμη ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 4η θέση.
Εκπαιδευτικά: Από έκθεση επιθεωρήσεως του επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης στις 14-12-17:«Διτάξιον μικτόν δημ. σχολείον. Μαθηταί εγγεγραμμένοι 80. Παρόντες 51. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, παλαιόν, μονόρωφον, διηρημένον εις δύο αιθούσας. Εκ τούτων η μεν επαρκής τον φωτισμόν, αλλ’ ουχί και τον χώρον, η δε ανεπαρκής κατ’ αμφότερα και μάλλον τρώγλη. Ανάγκη ιδρύσεως και ενταύθα νέου διδακτηρίου.
Υλικόν σχολείου: 17 θρανία καινουργή αποκλίνοντα προς τον νέον τύπον τα πλείστα, 2 θερμάστραι, 2 έδραι, 2 πίνακες, 2 χάρται και 1 κώδων. Διδάσκαλος ο Στεφ. Ιωαννίδης, τελειόφοιτος του τριταξίου διδασκαλείου Θεσ/νίκης, ηλικίας 32 ετών, με υπηρεσίαν 4 ετών και έγγαμος».
Κάτοικοι 531. Εγγεγραμμένοι άρρενες 56, θήλεις 47. Διδακτήριο ισόγειον, παλαιόν και πολύ στενόχωρον μετά περιορισμένης αυλής. Επειδή η ανοικοδόμησις νέου διδακτηρίου είναι δύσκολος, ο επιθεωρητής συνέστησε στη σχολική επιτροπή την επαύξησιν του υπάρχοντος και την εξαγοράν του γειτνιάζοντος αγρού. Διευθυντής του σχολείου ο Στέφανος Ιωαννίδης τοποθετημένος από το 1914 (18-27/4/1923).
Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Παρ. Παπαδόπουλος, Ιω. Μητσόπουλος, Αθαν. Ματιάκης.
Το σχολικό έτος 1927-1928 τα έσοδα ήταν: Εισφορά κοινότητος 1500. Ενοίκιο σχολικών αγρών 500. Κέρδος μαθητικής κοινότητας 300. Από ενδεικτικά 300. Εκ προστίμου του περί υποχρεωτικής φοιτήσεως 540 δρχ. (60/1609).
Διδακτήριο παλιό. Εις το διδακτήριο παρεχωρήθη αυλή εκτάσεως ½ στρέμματος υπό του Γραφείου ανταλλαγής εκ του παρακειμένου αγρού ανήκοντος στο δημόσιο. Μαθητές άρρενες 47, θήλεις 39. Η σχολική βιβλιοθήκη απαρτίζεται από 72 βιβλία εκ των οποίων 6 παιδαγωγικά και 66 ποικίλου περιεχομένου. Υπάρχει ο καλύτερος σχολικός κήπος της περιφέρειας. Έχει φυτώρια από αμυγδαλιές, κερασιές, μωριές, βερικοκιές. Πολλά οπωροφόρα δέντρα, διάφορα είδη λαχανικών και ανθέων και 250 τ.μ άμπελον αμερικανικήν. Την επιμέλεια του κήπου την έχει ο διευθυντής Ιωάννης Γιαννάκης. Μαθητές 105 (30-10-34 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122).
Το σχολείο καρπούται εισόδημα περί τις 1000 δρχ. κατ’ έτος εκ του σχολικού κήπου. Μαθητές 116 (19/10/36).
Διδακτήριο είναι παλιό μετασκευασθέν το έτος 1923 σε δύο αίθουσες μετά μικρού εις το μέσον διαδρόμου και δωματίου. Ο σχολικός κήπος έχει έκταση 1300 τ.μ, περιέχει πολλά οπωροφόρα, άμπελον, λαχανικά, άνθη, κληματαριές. Μαθητές 126 (4.4.38).
Για τις ανάγκες των νυκτερινών σχολών στις 4-12-38, 2 στην Άνω Κώμη και 1 στο συνοικισμό Μυλωτίνης, η κοινότητα προμηθεύτηκε στις 4-12-38 τα παρακάτω είδη: 3000 οκ. καυσόξυλα, 6 δοχεία πετρελαίου, 1 λούξ, 3 οκ. οινόπνευμα, 10 κυτία κιμωλίας, 3 πάκα σπίρτα, δαδί (60/1964).
Διδακτήριο παλαιόν με καλή εμφάνιση, με επαρκή αυλή και πόσιμον ύδωρ. Ο σχολικός κήπος ευρύτατος αρδευόμενος και καλλιεργούμενος με καρποφόρα δέντρα. Οι μαθητές ανέρχονται στους 170 (13/12/1941).
Διδάσκαλοι: Γιαννάκης Ιωάννης εξ Άνω Κώμης, 1900, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Α.Κώμη 38).
Παπαδημητρίου Ελένη, εκ Κοζάνης, 1911, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Α.Κώμη 36).
Ευεργέτες: Ο Δημήτριος Ζήσης ανήγειρε διώροφο δημοτικό σχολείο.
Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου, ανηγέρθη το 1882. Ιερός ναός Αγίου Κοσμά 1992. Εξωκλήσια: Κοιμήσεως της Θεοτόκου 1956. Προφήτου Ηλιού 1968. Αγίας Παρασκευής 1876. Αγίου Αθανασίου 1950. Αγίου Χριστοφόρου 1928, εδώ ήταν ο οικισμός Μαγούλα. Αγίου Δημητρίου 1965. Αγίων Αποστόλων 1972. Αγίας Κυριακής 1975.
Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Άνω Βάνιτσα (μετονομάζεται στις 1/2/1927 σε Άνω Κώμη) με συμμετοχή της Κάτω Βάνιτσα. Ο οικισμός Κάτω Βάνιτσα στις 20/2/1920 ορίζεται έδρα κοινότητας. Ο οικισμός Μυλωτίνη (Μηλέα) στις 13/2/1924 αποσπάται από την κοινότητα Κερασιάς και προσαρτάται στην κοινότητα Άνω Κώμης και στις 9/12/1958 επανέρχεται στην κοινότητα Κερασέας. Ο οικισμός Μαγούλα (καταργείται στις 16/10/40) στις 18/10/1934 αποσπάται από την κοινότητα Κοντοβουνίου και προσαρτάται στην κοινότητα. Στις 4/12/1997 η κοινότης προσαρτάται στο δήμο Ελιμείας και στις 7/6/2010 εντάσσεται στο διευρυμένο Δήμο Κοζάνης.
Απάντηση του Σταθμού Χωροφυλακής Βανίτσης προς το Νομάρχη το έτος 1924 «Τα εν τη επαναφερομένη αίτηση του εν περιλήψει οθωμανού τυγχάνουσιν ψευδή και ανυπόστατα καθότι ο Οθωμανός δικά του ζώα δεν έχει αλλά τα αναφερόμενα στην αίτησή του είναι ξένα. Τούτο δε πράττουν πλείστοι των Οθωμανών προσποιουμένους ότι έχουσι ιδικά των ζώα με το σκοπό να καταναλώσουν τα επιταχθέντα παρ’ αυτών άχυρα».
Στις πρώτες κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 25/10/1925 ψήφισαν 76 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Αθανάσιος Μαγιάνης 58, Ιωάννης Γ. Μητσόπουλος 45, Γεώργ. Μαυρομάτης 35, Παρασκευάς Π. Παπαδόπουλος 33, Αργύριος Ν. Πουρνάρας 19.
Στις 8-1-28 μετά την παραίτησιν του γραμματέως της κοινότητας δημοδιδασκάλου Στέφανου Ιωαννίδη και επειδή κανείς από τους κοινοτικούς συμβούλους τυγχάνει εγγράμματος για να αναλάβει τη γραμματεία, διορίζει ως γραμματέα τον έτερο δημοδιδάσκαλο του χωρίου Ιωάννη Γιαννάκη αντί 150 δραχμών μηνιαίως.
Ο πρόεδρος Ι. Μητσιόπουλος στις 21-2-28 με έγγραφο στο Νομάρχη αναφέρει: Προκειμένου το κ.σ να αποφασίσει δια τη διανομή των αρδευτικών υδάτων της ημετέρας αγροτικής περιοχής και το διορισμό ειδικού υδρονομέα, επιβάλλεται να εκδώσει κανονισμό διανομής αρδευτικών υδάτων. Ζητά από το Νομάρχη να ενεργήσει στο Υπουργείο Εσωτερικών για να τους σταλούν το ταχύτερο οι ειδικοί περί αρδεύσεως νόμων (60/1910).
Το κ.σ Άνω Βάνιτσας με πρόεδρο τον Α. Ματιάκη και μέλη τους Παρ. Παπαδόπουλο, Ι.Μητσιόπουλο, Ν. Πλιάτσιο και Ν. Ντότσιο στις 16-12-28 ψήψισαν δαπάνη 200 δραχμών υπέρ της Αεροπορικής Αμύνης. Στις 21-10-28 ψηφίζει πίστωση 1500 δραχμών υπέρ του σχολείου της κοινότητος, προκειμένου να επισκευάσει το διδακτήριο (60/1910).
Από έρανο που πραγματοποιήθηκε από κατοίκους περιφέρειας Κοζάνης υπέρ Παναγίου Τάφου η Άνω Κώμη πρόσφερε 35 δρχ. Το ποσόν απεστάλη στο υπουργείο Εξωτερικών στις 25-5-1929.
Ο Σταθμάρχης Χωροφυλακής Κώμης στις 23 Ιουλίου 1928 με αναφορά στο Νομάρχη αναφέρει ότι το χωρίο Μαγούλα ευρισκομένη στην περιφέρεια Κοντοβουνίου είναι σήμερον ακατοίκητον. Οι κάτοικοι του χωριού έχουν μετακομισθεί προ πολλών ετών και εγκατεστάθησαν στην Κώμη και στο χωριό Κρόκο. Οι αγροί ανήκουν κατά τα ¾ στους κατοίκους της Άνω Κώμης και το1/4 στο χωριό Κρόκος (60/1719).
Ο Θεόδωρος Κωνσταντίνου Σταμκόπουλος κάτοικος Άνω Κώμης με αίτηση στο Νομάρχη Κοζάνης στις 14-11-1930 αναφέρει τα παρακάτω: «Από του έτους 1921 κατέχομεν και νεμόμεθα συν τοις άλλοις και ένα βοσκότοπο κείμενο εντός της κτηματικής περιφερείας Μαγούλας περιελθόντος εις ημάς δυνάμει επισήμων συμβολαίων. Τον βοσκότοπο τούτο κατέχομεν εξ αγοράς ως άνω περί τας τριάκοντα οικογένειαι της κοινότητας Άνω Κώμης και όστις χρησιμεύει δια τη βόσκηση των θρεμμάτων μας. Επειδή η Κοινότης Κοντοβουνίου επιβάλει τόσον εις εμέ όσον και εις τους λοιπούς συνιδιοκτήτας μου φόρον ήτοι δικαίωμα βοσκής, ισχυριζομένη ή χαρακτηρίζουσα την βοσκήσιμον ταύτην έκτασιν ως κοινοτικήν ανήκουσα εις την κονότητά της» Ζητά από το Νομάρχη να απαλλαγεί του φόρου δικαιώματος βοσκής. Ο Νομάρχης ζητά από τον πρόεδρο Κοντοβουνίου να τον αναφέρει εάν πράγματι ο αιτών έχει ιδιόκτητον βοσκότοπον. Παράπονα για τον πρόεδρο Κοντοβουνίου υπέβαλε κι ο πρόεδρος της Άνω Κώμης προς το Νομάρχη (60/1956).
Αποδεικτικό δημοσιεύσεως με ημερομηνία 1-7-32: “Ο κάτωθι υπογεγραμμένος Αθανάσιος Κωτούλας πρόεδρος της κοινότητας Άνω Κώμης τοιχοκόλλησα εις τον εξώστην του κοινοτικού καταστήματος αντίγραφον ετησίου μητρώου αρρένων της κοινότητας 1931. Δημοσίευσα αυτό κατόπιν αναγνώσεώς μου εν τω νάρθηκα της εκκλησίας παρουσία των κατοίκων προς γνώσιν των ενδιαφερομένων” (60/1985).
Στις 26-9-37 το κ.σ. ψήφισε πίστωση 5000 δρχ. υπέρ ανέγερσης δημοτικού σχολείου στο συνοικισμού Μυλωτίνης.
Ο Βασίλειος Γεωργίου Μπάμπος με αίτηση στο Νομάρχη Κοζάνης στις 10-2-37 δίδει την πληροφορία ότι κατά την κατασκευή του υδραγωγείου Άνω Κώμης υπό του εγολάβου Γιακουμή Μπουγιατζιάν εργάσθη ως κτίστης ο δε πατήρ του ως αγωγεύς για τη μεταφορά τσιμέντων κ.λπ. Ο εργολάβος ισχυρίζεται ότι δεν εξεδόθη το σχετικό ένταλμα πληρωμής περί τις 850 δραχμές. Επειδή πρόκειται να εκδοθεί ένταλμα πληρωμής και για άλλες κοινοτικές εργασίες ζητά από το νομάρχη να παρακρατηθεί το ανωτέρω ποσό καθ’ ότι ο ίδιος υπηρετεί ως στρατιώτης, ο δε πατήρ του τυγχάνει προστάτης πολυμελούς οικογενείας.
Για την εορτή της 4ης Αυγούστου 1938 δαπανήθηκαν 300 δρχ. για αγορά σημαιών, εικόνων, επιγραφών, χρωματιστών χαρτών. Για την κοπή βάγιας (δάφνη-πυξάρι) δρχ. 300. Για δύο κιβώτια λουκούμι,10 οκάδες ούζο, 6 φιάλες κρασί, τσιγάρα, διακόσμηση αψίδας, συνολικά 1500 δρχ. Για αποστολή τηλεγραφημάτων 100 δρχ.
Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου ο οικισμός πρόσφερε 496 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).
Στις 31-12-39 διορίζεται γραμματέας της κοινότητας ο δημοδιδάσκαλος Ιωάννης Γιαννάκης σε αντικατάσταση του αποβιώσαντος πρώην τοιούτου (60/1940).
Στις 9-1-40 το κ.σ αποφάσισε την πληρωμή του συνεργείου εμβολιαστών αγριογκορτσιών, αποτελούμενο από 14 μέλη με το συνολικό ποσό των 5.850 δραχμών (60/1964).
Το κ.σ με πρόεδρο τον Αθ.Κωτούλα στις 19-2-40 φορολόγησε το Ζήνωνα Παπαδημητρίου δημοδιδάσκαλο Μυλωτίνης την παραχθείσα ποσότητα προϊόντων γης για το έτος 1939 με ποσοστό 2% δραχμές 764 για τα παρακάτω προϊόντα. Σίτος 4000 οκάδες, κριθή 1000 οκ., σίκαλις 150 οκ., αραβόσιτος 400 οκ., λαχανόκηποι 55 στρέμματα. Ο πρόεδρος της κοινότητας με αναφορά στην κοινότητα (μετά από παράπονα του Παπαδημητρίου ότι φορολογήθηκε και για τα κτήματα που κατείχε στην Κάτω Κώμη) τονίζει ότι τυγχάνει ένας από τους καλύτερους κτηματίες, καλλιεργεί τα κτήματά του 55 στρέμματα στο συνοικισμό Μαγούλας, είναι οικονομικά ανεξάρτητος και τακτικά αγοράζει νέα κτήματα διπλασιάζοντας την υπάρχουσα περιουσία του. Φορολογήθηκε μόνο για τα προϊόντα τα παραχθέντα από τα κτήματα τα ευρισκόμενα στη δικαιοδοσία της κοινότητας (60/1964).
Ψηφίζεται πίστωση 2000 δρχ. στις 8-1-40 δια την ενίσχυση των μαθητικών συσσιτίων Άνω Κώμης.
Ο πρόεδρος της κοινότητος Άνω Κώμης στις 30-11-41 αναφέρει στο Νομάρχη ότι με διαταγή καθορίσθηκε η παράδοση δια τη διατροφή του Στρατού κατοχής και του κοινού 340 εν όλω μικρά σφάγια. Επειδή ο αριθμός αυτός πιθανό να μη συμπληρωθεί από μη γαλακτοφόρα ήτοι στείρα και ζυγούρια δεδομένου ότι δεν έχουν λιβάδια και ότι έκαστος δημότης διατρέφει από ολίγα γαλακτοφόρα για τις ανάγκες της οικογένειας. Ζητά να πληροφορηθεί αν περιορισθούν μόνο στα μη γαλακτοφόρα και όσα έκαστος έχει ή να συμπεριλάβουν και γαλακτοφόρα. Ο Νομάρχης τους απαντά ότι εφόσον δεν υπάρχουν μη γαλακτοφόρα προς συμπλήρωση να επεκταθούν και σε γαλακτοφόρα (60/1013).
Ο Σταθμάρχης Χωροφυλακής Άνω Κώμης στις 29 Ιανουαρίου 1942 παρακαλεί το Νομάρχη να διατάξει και χορηγηθούν στην υπηρεσία του ανάλογη ποσότητα οσπρίων δια τέσσερις οπλίτες αναφέροντας ότι από της επανιδρύσεως της υπηρεσίας ουδόλως εχορηγήθησαν τοιαύτα. Επειδή στην περιφέρεια του Σταθμού δεν παράγονται τοιαύτα ουδέ και χορηγήθηκαν στερούνται παντελώς οσπρίου και ούτω οι άνδρες μένουν νήστες και δια τούτο παρακαλεί να διατάξει να χορηγηθούν τοιαύτα (60/1013).
Οικονομία: Αίτησις κολίγων Άνω Βανίτσης περί ενοικιάσεως εις αυτούς των ζευγαρίων των κατεχομένων υπό του Δημοσίου στις 27/8/1917. Προς τον Κυβερνητικόν Επίτροπον Κοζάνης-Φλωρίνης. (ΑΒΕ 60 ΣΑΕ 1972)
«Κύριε Κυβερνητικέ Επίτροπε,
Οι ευσεβάστως υποσημειούμενοι κολλήγοι 14 ζευγαρίων Άνω Βανίτσης, εγκαταλειφθέντων υπό των Βέηδων και καταληφθέντων υπό του Δημοσίου λαμβάνομεν την τιμήν να υποβάλωμεν υμίν τα επόμενα.
Τα εν λόγω ζευγάρια καλλιεργούμεν ημείς από πολλών δεκαετηρίδων. Και εφ’ όσον μεν ήτο η Τουρκία ενταύθα είχομεν επικεφαλής τους Βέηδες, οίτινες παντοιοτρόπως επίεζον ημάς, όταν δε απηλευθερώθημεν και ιδία όταν τα τσιφλίκια κατελήφθησαν υπό του δημοσίου εθεωρήσαμεν αυτούς ευτυχείς και επιστεύσαμεν ότι πραγματικώς ανέτειλαν και δι’ ημάς ημέραν ευτυχίας. Αλλά δυστυχώς αι ελπίδες μας αύται δεν επαλήθευσαν. Διότι όταν είχομεν επί την κεφαλή μας τους Βέηδες είχομεν μεν τας πιέσεις του είχομεν όμως και πολλάς ευκολίας. Διότι όταν τα σπίτια μας είχαν ανάγκην επιδιορθώσεως ο Βέης μας τα επιδιόρθωνε, όταν μας έλειπε σπόρος ο Βέης μας τον συνεπλήρωνεν, όταν είχαμε ανάγκη οιονδήποτε άλλου αι αποθήκαι του Βέη και το χρηματοκιβώτιόν του ήταν ανοικτό για ημάς. Τώρα όμως οπότε τα ζευγάρια κατελήφθησαν υπό του Δημοσίου ενοικιάζονται ταύτα εις διαφόρους ιδία εις Κοζανίτας παρά των οποίων υφιστάμεθα παντοίας πιέσεις και μόνον ου και το πετσί μας δεν μας παίρνει ενώ αντιθέτως ουδεμίαν ευκολίαν μας παρέχουσι.
Δια ταύτα, κύριε Κυβερνητικέ Επίτροπε, καταφεύγομεν προς υμάς, ούτινος το όνομα ευλογεί άπαξ ο λαός της Δυτικής Μακεδονίας για το μέγα ενδιαφέρον το οποίον δεικνύεται υπέρ αυτού και σας παρακαλούμεν όπως ευδοκίσητε να διατάξητε όπως τα εν λόγω ζευγάρια ενοικιασθώσι κατά προτίμησιν εις ημάς με την τιμήν με την οποίαν ενοικιάσθησαν κατά το λήγον γεωργικόν έτος, είμεθα δε πρόθυμοι και έτοιμοι να παράσχωμεν προς το Δημόσιον πάσαν ασφάλειαν την οποίαν ηθέλετε κρίνει αναγκαίαν. Εστέ δε βέβαιοι ότι κατ’ αυτόν τον τρόπον μας παρέχετε την αληθή ελευθερίαν από τη τυρανία εις την οποία ευρισκόμεθα με το σύστημα των ενοικιαστών.
Επί τούτοις υποβάλλομεν εκ των προτέρων τας εγκαρδίους ευχαριστίας μας και την διαβεβαίωσιν της αϊδίου (αιωνίου) ευγνωμοσύνης ημών και των οικογενειών μας διατελούμεν». Υπογράφεται από 15 κατοίκους. Γεώργιος Μελάς, Κώτιας Μαυρομάτης, Κώτιας Ναούμ, Νίκο Πάντσος, Κωνσταντίνος Μητσιόπουλος, Δημήτριος Πάντσιος, Δημήτριος Ναούμ, Αργύριος Γιότα, Θανάσης Ευ. Παπαθανάση, Αθανάσιος Τσιανάκας, Βαγγέλης Καρακότια, Πάσκος Μούσιος, Κουκόσης Μαρούδης.
Ο Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος διαβιβάζει την αίτηση στο Νομάρχη Κοζάνης με την παράκληση όπως συγκαλέσει την κατά το άρθρον 7ον του υπ’ αριθμ. 808 διατάγματος της Προσωρινής Κυβερνήσεως και γνωμοδοτήση επί της άνευ δημοπρασίας εκμισθώσεως των εν τη αιτήσει αναφερομένων αιτημάτων και κτημάτων.
Αίτησις του Διοικητικού Συμβουλίου του Γεωργικού Προμηθευτικού Συνεταιρισμού Άνω Βανίτσης στις 24/10/1917 περί ενοικιάσεως εις αυτόν των εν τη Άνω Βανίτση κτημάτων του Δημοσίου. Προς τον κυβερνητικόν Επίτροπον Κοζάνης-Φλωρίνης.
«Οι ευσεβάστως υπογεγραμμένοι αποτελούντες το Διοικητικόν Συμβούλιον του «Γεωργικού Προμηθευτικού Συνεταιρισμού Άνω Βανίτσης» λαμβάνομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε τον κ. Οικονομικόν Έφορον Κοζάνης ίνα συμφώνως τη αποφάσει του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, ενοικιάσει εις τον Συνεταιρισμόν ημών τα εν τη περιφερεία Άνω Βανίτση υπό του Δημοσίου κατεχόμενα κτήματα ως εγκαταλελειμμένα και των οποίων τα μέλη του συνεταιρισμού τυγχάνουσιν από πολλών δεκαετηρίδων κολήγοι». Υπογράφεται από τον πρόεδρο Κωνσταντίνο Γ. Μητσιόπουλο, Γεώργιο Μελά αντιπρόεδρο, Κωνσταντίνο Ναούμι, Αθανάσιο Τσανάκα ταμία, Νικόλαο Πάντσιο, Πασχάλη Μούστα, Αθανάσιο Ευ. Παπαθανάση.
Οι κάτοικοι της Άνω Κώμης στις 2-2-1937 γράφουν στο Νομάρχη: «Από αμνημονεύτων ετών τυγχάνομεν κύριοι και ιδιοκτήται των οικιών μας και αχυρώνων χωρίς μέχρι σήμερον να μας ενοχλήσει τις.
Πλην όμως η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος εν αγνοία μας κατέλαβε ταύτα και άνευ ειδοποιήσεώς μας από το έτος 1924 και εξέδωκε εναντίον ημών αποφάσεις καθορισμού ενοικίων επί των ανωτέρω ακινήτων από το έτος 1924 και μέχρι 1936.
Δεν παραλείπομεν δε να αναφέρωμεν κ.Νομάρχα ότι οι οικίες μας και αχυρώνες ουδέποτε πληρώθησαν εις τους Οθωμανούς βέηδες ουδέ επί Τουρκοκρατίας ενοίκια, αλλά και ουδέποτε ταύτα επισκευάσθησαν υπ’ αυτών αλλά επισκευάζονται ταύτα δι’ ιδίων μας εξόδων. Από το έτος 1924 και εντεύθεν από εποχής που τα κατέλαβε η Εθνική Τράπεζα ταύτα ουδεμία επισκευή ενήργησε επ’ αυτών”. Παρακαλούν τον κ. Νομάρχη όπως ενεργήσει αρμοδίως και ανακληθούν οι εν λόγω αποφάσεις και εάν τούτο δεν υπάγεται εις την αρμοδιότητά σας μικράν τουλάχιστον αναβολήν ως προς την εκτέλεσή των. Νικ. Ματιάκης, Αθ.Μαρούδας, Ιω. Σταμκόπουλος. Ακολουθούν δώδεκα υπογραφές (60/1558).
Η Εθνική Τράπεζα στις 16-2-37 απαντώντας στο Νομάρχη αναφέρει ότι τα κτήματα παρεδόθηκαν στο κράτος ως ανταλλάξιμα. Η Τοπική Επιτροπή αποζημιώσεως καθόρισε εις βάρος των κατεχόντων από 2-10 δρχ. μηνιαίως λόγω της κολλιγικής ιδιότητος των κατεχόντων τα οικήματα.
Οι κολλήγοι της κοινότητας αναφέρουν στο Νομάρχη στις 24-8-37 ότι στην κοινότητα υπάρχει αγρόκτημα ανταλλάξιμο στο οποίο τυγχάνουν ανέκαθεν ως κολλήγοι. Το Μάρτιο δόθηκε διαταγή να γίνει διανομή στους τελείως ακτήμονες οι οποίοι κατέχουν σήμερα από 15 στρέμματα έκαστος. Οι κολλήγοι για να αποφύγουν τις έριδες παραχώρησαν αγρούς στους ακτήμονες οι οποίοι τους άφησαν ακαλλιέργητους. Ο προϊστάμενος όμως του Γεωργικού Γραφείου έβγαλε διαταγή να παύσουν τις καλλιέργειες και να γίνει διανομή των αγρών στους ακτήμονες. Ζητούν από το Νομάρχη να ζητήσει από τον προϊστάμενο να αναιρέσει την πρώτη διαταγή και να εργαστούν στους αγρούς όπως και πρότερον. Τελικά επήλθε συμφωνία μεταξύ των ακτημόνων και κατοίκων Άνω Κώμης οι οποίοι αποδέχθηκαν και έλαβαν ο καθένας περί τα 20 στρέμματα. Με αίτησή τους οι ακτήμονες προς το Γεωργικόν Γραφείον αποδέχονται τα παραχωρηθέντα στρέμματα.
Το αγροτικό συμβούλιο Άνω Κώμης με πρόεδρο τον Αθανάσιο Κωτούλα στις 17-10-37 ψήφισε πίστωση 1600 δραχμών για δικαστικά έξοδα υπέρ των δικηγόρων Κων. Τσιτσελίκη και Δημοσθένη Δόκο (60/1952).
Οι κάτοικοι ασχολούνται με κηπευτικά, γεωργία. Κάθε Τετάρτη πραγματοποιείται λαϊκή αγορά.
Πληθυσμός:1913=554. 1920=531. 1928=572. 1940=791. 1951=946. 1961=1128. 1971=1115. 1981=1414. 1991=1488. 2001=1533. 2011=1436.
Σύλλογοι: Στο χωριό σήμερα δραστηριοποιείται ο Μορφωτικός & Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Κώμης, η Αθλητική Ένωση Άνω Κώμης, ο Γυμναστικός Σύλλογος Ελιμείας, ο Ιππικός Σύλλογος “Άγιος Δημήτριος”, η Οικολογική Κίνηση Άνω Κώμης και ο Φυσιολατρικός Σύλλογος “Μαγούλα”. Κάθε χρόνο στο πανηγύρι της Παναγίας στις 15 Αυγούστου πραγματοποιούνται τα Ζήσεια προς τιμήν του ευεργέτη Δημήτριου Ζήση (1893 – 1975), ενώ την άνοιξη λαμβάνει χώρα ο Ζήσειος Αγώνας Δρόμου. Στα έθιμα του χωριού περιλαμβάνονται οι Λαζαρίνες (το Σάββατο του Λαζάρου), η Πιρπιρούνα (δέηση για βροχή) και το έθιμο του Αγίου Νικάνορα (αγιασμός στις 16 Ιανουαρίου) (Βικιπαίδεια).
Ο Νομάρχης στις 6/4/1936 ζητά να διαγραφεί το Σωματείον Καλλωπισμού « η Πρόοδος» Άνω Κώμης, καθότι δεν υφίσταται.
