Τα Πλάτανα του Πόντου η πατρίδα του παππού μου Παναγιώτη (Πάντσιου ) Ανθοπούλου του Γρηγορίου από την πλευρά της μητέρας μου, γνωστά και σαν η πόλη που γέννησε το Ποντιακό χορό << Σέρρα >> τον αρχαιοελληνικό Πυρρίχιο χορό . Ήταν μια καθαρά Ελληνική πόλη που κράτησε ζωντανό ένα χορό 2500 χρόνια που χόρευαν οι Αθηναίοι στα Παναθήναια και όχι μόνον .
Σύμφωνα με τον Δ. Η. Οικονομίδη
«Τα Πλάτανα ήτο πόλις εκτισμένη επί λόφων καταφύτων από ελαιώνας έχει δυο ενορίας και δυο εξαταξίους αστικάς σχολάς, ως και δυο ναούς, ων ο εις έπ’ ονόματι των Ταξιαρχών ανάγεται εις τους χρόνους των Κομνηνών. Τα Πλάτανα παράγουσι διάφορα προϊόντα, οίον καπνόν, του οποίου πλέον των 2.000.000 χιλιογράμμων εξάγεται ετησίως, ελαίας , έλαιον αρίστης ποιότητος , φασόλια…»
Τα Πλατίνα ήταν μια πανέμορφη πόλη του Πόντου διαθέτοντας ένα υπήνεμο και προστατευόμενο λιμάνι , που ήταν μια καλή εναλλακτική λύση για το λιμάνι της Τραπεζούντας στην Δαφνούς σε κακές καιρικές συνθήκες , καθώς ήταν προστατευμένο από την ακτογραμμή
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Είναι παραθαλάσσια πόλη 12 χλμ., δυτικά της Τραπεζούντας.
Απέχει από την Κερασούντα 118 χλμ. , από την Τρίπολη 77 χλμ , από την Αργυρούπολη 112 χλμ. και από το Βατούμ της Γεωργίας 208 χλμ που κατέφυγαν οι Πλατανιώτες για να γλυτώσουν από τους Τούρκους ανάμεσα στους οποίους και οικογένεια Γρηγόρη Ανθοπουλου , η οικογένεια του παππού μου
ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΩΣ ΤΟ 1923
Το 1432 μ.Χ τα Πλάτανα δεν ήταν άλλο παρά ένα χωρίο βάνδου (σημερινός νόμος) της Τρικωμιάς.
Αμέσως μετά τις οθωμανικές κατακτήσεις, η μπάντα της Τρικωμιάς έγινε ναχιγιέ εξαρτημένη από την Τραπεζούντα.
Τα έτη 1521 – 1528 μ.Χ τα ντεφτέρ (φορολογικά μητρώα) αναφέρουν ότι η Τρικωμιά είχε 106 οικισμούς με συνολικό χριστιανικό πληθυσμό 4479 νοικοκυριά, και μουσουλμανικό πληθυσμό 413 νοικοκυριά.
Ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ ( 1790 -1861 μ.Χ. ) γράφει για την εποχή του, ότι στα Πλάτανα υπήρχαν 450 σπίτια από τα οποία τα 140 άνηκαν στους Χριστιανούς (450 σπίτια σήμαινε 2700 κάτοικοι εκ των οποίων οι 900 ήταν Έλληνες , και έβγαζαν τα προς το ζηνδουλεύοντας ως μικροέμποροι, τοκογλύφοι, οινοποίητες και την παραγωγή ελαιολάδου αναφέροντας και την παρουσία υπέροχων πλατάνων στην πλευρά της Τραπεζούντας του κολπίσκου Kαλαμίνα .
Το 1870 υπήρχαν 300 Ελληνικές οικογένειες.
Σύμφωνα με την Επετηρίδα της Τραπεζούντας του 1903, στην περιοχή των Πλατάνων (Akçaabad ) ζούσαν 52.014 άνθρωποι, εκ των οποίων οι 4.786 είναι Έλληνες, οι 4.188 είναι Αρμένιοι
Η πόλη, παρά τους εξισλαμισμούς, που παρατηρήθηκαν στα γύρω χωριά, μέχρι το 1923, κράτησε τον Ελληνικό της χαρακτήρα, αφού, κατά την απογραφή του 1914 στις δύο Eλληνικές συνοικίες των Πλατάνων, καταγράφηκαν 2.000 κάτοικοι, όλοι Έλληνες.
Ο Οικονομίδης αναφέρει ότι στα Πλάτανα ζούσαν 350 ελληνικές οικογένειες λίγο πριν την ανταλλαγή πληθυσμών (1923).
ΟΝΟΜΑ
Τα Πλάτανα ή αρχαία Ερμώ(o)νασσα, ή το Βυζαντινό Πλατάνιον, ήταν από τις πόλεις του Πόντου με πολύ ισχυρή και συνεχή ελληνική παρουσία, από τον Β΄ Ελληνικό αποικισμό 7ος αιών π.Χ. , μέχρι την ανταλλαγή 1923 μ.Χ.
– Ερμώνασσα,
Πιθανόν η πόλη να πήρε αυτό το όνομα προς τιμήν του Θεού Ερμή , ούσα δε και πανέμορφη πόλη πήρε τον τίτλο της βασίλισσας/ αρχόντισσας .
Ερμής + άνασσα = Ερμώνασσα
Ο όρος Άνασσα είναι το θηλυκό της ομηρικής λέξης Άναξ ( Άνακτος ) που σημαίνει βασιλιάς. Άνασσα λοιπόν είναι η Βασίλισσα/Αρχόντισσα.
Ο Fallmerayer και ο Periplus, ορίζουν ότι η Hermonassa, που βρίσκεται 45 στάδια (6395μετρα ) ανατολικά του Κορδύλη ( Kordyl) και 60 στάδια δυτικά της Τραπεζούντιος θέση που ταυτίζετε με τα Πλάτανα
*Kordyle, Κορδύλη Αρχαίος οικισμός του Akcaabat (Akçakale, Karziya, Mersin, Vartara, Şula, Koftez και Çağur)
Το ελληνικό Kordil (Κορδύλη) αναφέρεται ως το όνομα ενός λιμανιού 45 σταδίων δυτικά του Hieron Oros ή Yoros στις αρχαίες πηγές. Πρέπει να σχετίζεται με τη λέξη «κορδέλλα» (κορδέλλα), που σημαίνει «κορδέλα» και «οδός ζιγκ-ζαγκ» στα αρχαία ελληνικά και η οποία έχει τη μορφή κορδέλας στα τουρκικ
– Φαρνάκια.
Στους χρόνους του βασιλιά του Πόντου, Φαρνάκη Α’, μετονομάστηκε Φαρνάκια.
– Πλάτανα
Πιθανότατα σχετίζεται με την ελληνική λέξη planus (πλατύς), που σημαίνει «πλατύς», λόγω του πλάτους της κόμης του δέντρου. Λατινικό Platanus orientalis.
Πλάτανα σημαίνει «πλατάνια» στα ελληνικά και πρέπει να δόθηκε σε σχέση με την αποδοχή από τους Έλληνες αυτού του δέντρου ως ιερού, όπως πολλές αρχαίες κοινωνίες
– Pulathane
Στα τούρκικα, το όνομα ερμηνεύτηκε ως «γη σιδήρου» του Pulathane και η περιβάλλουσα περιοχή έγινε «αφθονία των χρημάτων» του Akçeabad.
Ο οικισμός ηταν καταχωρημένος με τα ονόματα «Platana, Pulana, Pulatine, Pulatana, Puladaniye» στα Οθωμανικά Μητρώα Ταχρίρ με ημερομηνία 1486, 1520, 1554 και 1583
Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, στη θέση των Πλάτανων ήταν χτισμένη η αρχαία Ερμώνασσα, η οποία στους χρόνους του βασιλιά του Πόντου, Φαρνάκη Α’, μετονομάστηκε Φαρνάκια.
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΜΙΛΗΤΟΣ
Ιδρύθηκε ως εμπορική αποικία της Μιλήτου, γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ.,
ΠΕΡΣΕΣ
H πόλη ήρθε, υπό την Περσική κυριαρχία, γύρω στο 6ο αιώνα π.Χ.
Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ BΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Μετά από μια σύντομη διακυβέρνηση κάτω από τον Μεγάλο Αλέξανδρο, τα Πλάτανα ενσωματώθηκαν στο Βασίλειο του Πόντου που ίδρυσε ο Μιθριδάτης Ι, γύρω στον 3ο αιώνα π.Χ. Το 312 π.Χ
ΡΩΜΑΙΟΙ
Οι Ρωμαίοι πήραν τον έλεγχο της περιοχής, γύρω από το Τραπεζούντα, όπου βρισκόταν και τα Πλάτανα, μετά τη διάλυση του Βασιλείου του Πόντου στο 63 π.Χ.
Το φυσικό λιμάνι των Πλατάνων εξυπηρετούσε, για την Τραπεζούντα των Ρωμαίων, τις ανάγκες της Αυτοκρατορίας. Συμπληρωματικά, με αυτό της Τραπεζούντος, εκείνη την περίοδο, υπήρξαν και τα Πλάτανα, που αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Ανατολικής περιοχής της Μαύρης Θάλασσας και επομένως του Πόντου .
ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Το 330 μ.Χ. εντάσσεται στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Αν και δέχθηκαν, αρκετές φορές, επιθέσεις από διαφορετικά έθνη και φυλές, τα Πλάτανα παρέμειναν, υπό Βυζαντινό έλεγχο ,μέχρι που η οικογένεια Κομνηνών το .1024 μ.Χ. ,εγκαθίδρυσε το δικό τους βασίλειο, με τη βοήθεια της Βασίλισσας της Γεωργίας,, Ταμάρα.
Μετά τη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, το 1204, από τους Βενετούς γίνεται μέρος της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντιος . Επιβίωσε, ως Βασίλειο υποτελές, κάτω από την Αυτοκρατορία των Σελτζούκων Τούρκων, έως ότου ο σουλτάνος Mehmet II «ο κατακτητής»έθεσε την Τραπεζούντα και τα εδάφη της, τον Οκτώβριο του 1461, κάτω από την Οθωμανική αυτοκρατορία, μετά από σύγκρουση του Ναυτικού των δυο αντιπάλων.
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΟΘΩΜΑΝΩΝ & ΒΥΖΑΝΤΝΩΝ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ
Η πρώτη μάχη, μεταξύ του Οθωμανικού Ναυτικού και του Πολεμικού Ναυτικού Κομνηνού, έλαβε χώρα στα Δυτικά του λιμανιού των Πλατάνων και γύρω από αυτό όπου οι Τραπεζούντιοι έχασαν οκτώ πλοία.
Οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν ως βάση τους, για την τελική κατάκτηση της Τραπεζούντος, που άντεξε και μέχρι το 1468, την πολιορκία, τα Πλάτανα το ” Λευκό Κάστρο – Πύργος Akcale”, που οι Οθωμανοί πέτυχαν, τελικά, την πολιορκία τους.
Ίσως γι’ αυτό, αν και η Τραπεζούντα κατακτήθηκε το 1461 μ.Χ., οι κάτοικοι των Πλατάνων αντιστάθηκαν στους Οθωμανούς για άλλα 7 χρόνια και παρόλο που οι στρατιώτες του Μαχμούτ Πασά, που πολιόρκησαν το κάστρο το 1468 μ.Χ , νίκησαν, ο Πασάς μαρτύρησε και θάφτηκε σε αυτό το κάστρο
Κατά τη διάρκεια των αιώνων της οθωμανικής κυριαρχίας,τα Πλάτανα παρέμειναν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της περιοχής, υπολειπόμενα μόνον της Τραπεζούντος, στην οποία υπαγόταν διοικητικά, έως το 1880, οπότε απέκτησαν και επίσημα το καθεστώς “πόλης”, σύμφωνα με την δημοτική και διοικητική μεταρρύθμιση του 1884, που αναδιοργάνωσε τη διοικητική δομή στις επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1810 μ.Χ οι Ρώσοι αποβιβάσθηκαν στην περιοχή των Πλατάνων (γύρω από το Salacik ), αλλά δεν παρέμειναν για πολύ .
20 Απριλίου 1916: Οι Ρωσικές δυνάμεις αποβιβάζονται και πάλι στα ΠλΆτανα και παραμένουν έως τις 17 Φεβρουαρίου 1918.
Τα Πλάτανα παραμένουν, μέχρι σήμερα, η μεγαλύτερη πόλη της Τραπεζούντος.
ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Πριν από την Ανταλλαγή τα Πλάτανα είχαν δύο Ελληνικές συνοικίες,
τα κυρίως Πλάτανα (ή Νεσφί Πλάτανα) και την ενορία Γιανλού (ή Γαλού) και δύο μουσουλμανικές, το Τιρπισάρ και τον Ορτά-μαχαλέ.
Τα σπίτια που σώζονται, σήμερα, στον Ορτα μαχαλέ χρονολογούνται από 80 έως 100 χρόνια.
Είναι χτισμένα με ξύλο, πέτρα και κεραμίδια, και σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε οι ένοικοι να ζουν αρμονικά με τη φύση, χειμώνα-καλοκαίρι.
Διαθέτουν πηγάδια ή στέρνες.
Είναι περιτριγυρισμένα με ψηλούς τοίχους ·οι πόρτες δεν κοιτάνε προς το δρόμο, αλλά στη θάλασσα, το ίδιο και τα πολλά παράθυρα των σπιτιών
ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΑ ΠΛΑΤΑΝΑ
Γύρω από την πόλη των Πλατάνων υπήρχαν 350 ελληνικές οικογένειες που ζούσαν στα ακόλουθα ελληνικά χωριά:
Ασορ (Asor ) 90 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Καλούεννα (Kaloyenna ) 60 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο Φιζ (Fiz ) 30 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Φισερά: 35 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Καλιέρα (Kaliyera) 60 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Φραγκουλάντων: 30 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Στρούκι: 50 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Μυρσίνη: 60 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο
Καρτσέα: 70 οικογένειες, 1 εκκλησία, 1 σχολείο.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Ο Anthony Bryer αναφέρει ότι τα Πλατάνα είχαν τουλάχιστον τρεις εκκλησίες, δύο από τις οποίες ήταν μεσαιωνικές
Στην κώμη, εκτός από τους ναούς των Ταξιαρχών και του Αγίου Γρηγορίου, υπήρχε και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου,
– Η εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ,
Η εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ, την οποία έχτισε ο Εμμανουήλ Κομνηνός για να γιορτάσει τη νίκη του επί των Σελτσούκων, (Orta mahalle).
Εκκλησία του Μιχαήλ ή Εκκλησία Orta Mahallesi 13-14.
Χτίστηκε κατά την περίοδο της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μεταξύ των αιώνων και υπάρχει επισκευαστική επιγραφή του 1840 μ.X.
Υπάρχει άλλη μαρτυρία Άγγλου περιηγητή που υποστήριζε ότι κτίστηκε το 1040 μ.Χ.
Άλλη πληροφορία από τον Balance σημειώνει τον πλούσιο εξωτερικό σχεδιασμό και την κατασκευή της εκκλησίας. Μιλά για στρογγυλεμένη αψίδα και παράθυρα παράλληλων όψεων, ότι χτίστηκε από συμπαγή τοιχοποιία με τη χρήση τούβλων για καμάρες παραθύρων που ήταν τυπικά μεσαιωνική εργασία ,και σημειώνει την ύπαρξη υπολειμμάτων τοιχογραφιών στην εσωτερική όψη του νότιου τοίχου. Το ψηφιδωτό δάπεδο του μονόχωρου, ορθογώνιου πέτρινου κτιρίου έχει φθαρεί αρκετά,
Έχει υποστηριχθεί ότι αυτή η κατασκευή χτίστηκε εις ανάμνηση της αντιμετώπισης της επίθεσης του Τουρκμενικού στρατού, που επιτέθηκε στην Τραπεζούντα υπό τη διοίκηση του Μπαϊράμ Μπέη το 1332 μ.Χ. , και απωθήθηκε μέχρι τον Ασώματο (Χαμσικόι).
– Εκκλησιά των Ταξιαρχών
Σώζεται, επίσης, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη φέρουσα τοιχοποιία, η εκκλησία των Ταξιαρχών, η οποία διαμορφώθηκε εσωτερικά και αποτέλεσε ιδιωτική κατοικία μέχρι πρόσφατα.
Σήμερα είναι εγκαταλειμμένη στο πίσω μέρος μιας αυλής που ανήκει, επίσης, σε ιδιώτη.
–Παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών
Λίγο δυτικότερα της εκκλησίας των Ταξιαρχών σώζεται παρεκκλήσιο, το οποίο χρονολογείται στον 13ο-14ο αι.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Στην ίδια συνοικία, (Orta mahalle) κοντά στον Ταξιάρχη, βρίσκεται και το Δημοτικό Σχολείο Fevzi Paşa İlköğretim Okulu, που αποτελείται από δύο κίτρινα «δίδυμα» κτήρια, το ένα εκ των οποίων στέγαζε το παλιό ελληνικό σχολείο.
Εκεί στεγάζονταν το παλιό ελληνικό σχολείο. Στο ένα κτήριο, που ιδρύθηκε το 1867, όπως μας πληροφορεί πλάκα που βρίσκεται πάνω από την είσοδό του, στεγαζόταν πιθανότατα το Αρρεναγωγείο, ενώ στο διπλανό, που είναι μεταγενέστερο, το 1893, στεγαζόταν το Παρθεναγωγείο. Σε πλάκα που υπάρχει παράπλευρα της εισόδου διαβάζουμε:
«Το ιερόν τούτο τέμενος των Μουσών των Παρθένων ανηγέρθη δαπάναις των φιλόμουσων πατριωτών υιών Αλέξ. Μαυροειδή Γεωργίου Δημητρίου Παναγιώτου Κωνσταντίνου Ιωάννου ιφ ούς η πατρίς επικαλείται την του Θεού ευλογία και τήδε την πλάκα προσαρτήσαι εψηφίσατο μνήμης αϊδίου και ευγνωμοσύνης ένεκεν. Πλάτανα 1 Σεπτεμβρίου 1893».
Κοντά στον Άγιο Γεώργιο, βρισκόταν το Φροντιστήριο των Πλατάνων, που είχε εγκαινιαστεί το 1909, δίπλα στην εκκλησία. Και ήταν 7ταξιο Σύμφωνα με την επιγραφή, που βρίσκεται στον εξωτερικό τοίχο του κτηρίου, .
Χρηματοδοτήθηκε δε από κατοίκους των Πλατάνων που ζούσαν τότε στη Ρωσία, παραμένει μέχρι σήμερα και χρησιμοποιείται ως τουρκικό σχολείο (Δημοτικό Σχολείο Φεβζή Πασά).
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
Δίπλα στο σχολείο βρισκόταν η κύρια πλατεία της κώμης, το Μαγκάν’, όπου στήνονταν οι χοροί και οι γιορτές.
Ανάμεσα στις διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις ιδιαίτερη σημασία είχε η εορτή των Φώτων
Το σύνολο των Ελλήνων παρακολουθούσε και συμμετείχε με ιδιαίτερη συγκίνηση την ιερη τελετή της καταδύσεως του Τιμίου Σταύρου και αγιασμού των υδάτων .
Μετα την τελετή όλος ο κόσμος επιδιδόταν σε διασκέδαση.
Σύμφωνα με το έθιμο το βασικό φαγητό εκείνης της ημέρας ήταν το πεινιρλί. Όλες οι εκδηλώσεις είχαν Ελλάνικο χρώμα.
Ξακουστά ήταν και τα πανηγύρια της Αγίας Κυριακής που γινόταν στις 7 Ιουλίου και του προφήτη Ηλία που γινόταν στις 20 Ιουλίου.
Στα Πλάτανα πριν από την Ανταλλαγή λειτούργησε ο Ελληνικός σύλλογος «Ερμώνασσα», με αξιόλογη πολιτιστική δράση.
–Ο χορός Σέρρα
Ο χορός Σέρρα είναι ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων. Ως μορφή πυρρίχιου χορού, προήλθε από διασταυρώσεις μοτίβων αρχαίων πυρρίχιων χορών (ποδισμός-ξιφισμός) και μετασχηματίστηκε ως Σέρρα στην παραδοσιακή κοινωνία για να φτάσει μέχρι τις μέρες μας διατηρώντας τον αρχικό της πυρήνα.Ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων
Η κ. Αλεξία Ιωαννίδου ασχολήθηκε με τον χορό Σέρρα, κατά τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο πρόγραμμα «Διοίκηση Πολιτιστικών Μονάδων», στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Ιδού τι έγραψε :
<< Ο χορός Σέρρα .>>H Σέρρα, είναι πολεμικός χορός του Πόντου, που αποτελεί παραλλαγή του Πυρρίχιου χορού. Έλαβε την ονομασία του επειδή χορευόταν κυρίως κοντά στον ποταμό Σέρα της Τραπεζούντας.
Περιλαμβάνει γρήγορες κινήσεις του σώματος, σύσφιξη των χορευτών μεταξύ τους, βίαια στροφή των ποδιών στο δάπεδο και συσπάσεις των μυών του σώματος.
Χορεύεται ένοπλος – αποκλειστικά από άνδρες – και μιμείται σχήματα μάχης. Αποτελείται από τρία μέρη: το «αργόν Σέρρα», το «γρήγορον Σέρρα» και «τη Σέρρα τη μασ(χ)αιρί». Συνοδεύεται μουσικά από τον ήχο της λύρας και του νταουλιού, είτε του αγγείου και του νταουλιού.
Και στα τρία μέρη, η βάση είναι ο χορός Τικ, σε διάφορες παραλλαγές. Στο «αργόν Σέρρα» αργό-διπλό Τικ, στο «γρήγορον Σέρρα» γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό) και στο τρίτο και τελευταίομέρος -τον χορό των μαχαιριών- γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό). Με την απαιτούμενη ελευθεριότητα για τους δύο αντιμαχόμενους χορευτές, οι οποίοι εκτελούν το χορευτικό, υποδυόμενοι πως μάχονται σώμα με σώμα, ξεκομμένοι από την ομάδα τους. >>
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι του ασχολούντο με την ναυτιλία γεωργία, το εμπόριο και την αλιεία,
Αλιευόταν μεγάλες ποσότητες καλκανιών (Το καλκάνι (Psetta maxima – Ψήττα η μέγιστη) ή συάκι είναι ένα ψάρι της οικογένειας των Σκοφθαλμίδων το οποίο φημίζεται για το μέγεθός του και το νόστιμο κρέας του. Έχει ευρεία κατανομή και αποτελεί έδεσμα πολλών λαών. ) και ιδίως χαψιών (μικρής σαρδέλας )
Έλεγαν ότι ήταν τόσο μεγάλες οι ποσότητες των χαψιών που οι κάτοικοι τα χρησιμοποίησαν για λίπασμα στα χωράφια κι ιδίως στα καπνοχωραφα ,με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη σοδειά και το χρώμα των καπνων να ειναιωραιο.
Το 1817 τα Πλάτανα να ήταν σημαντικό εμπορικό κέντρο , χάρη στο λιμάνι και
υπήρχε σημαντική παραγωγή ελιάς και ελαιολάδου Τα Πλατάνα φημιζόταν για την αφθονία των ελαιόδεντρων,.
Εκείνη την εποχή υπήρχαν αρκετοί που ασχολούνταν με την χαλκουργία
Για το 1890 υπάρχει αναφορά ότι γύρω από ατ Πλατίνα καλλιεργούσαν ποιοτικό καπνό , αλλά και αναφορά για την καλλιέργεια καλαμποκιού και φουντούκιων εκτός από τον καπνό.
Επίσης πρεπει να υπήρχαν καλλιέργειες με κάνναβη για παραγωγή νήματος
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η αγορά της εβδομάδας Akcaabat γινόταν κάθε Τρίτη. Σύμφωνα με την Επετηρίδα της Τραπεζούντας του 1903
Πολλοί γινόταν μετανάστες στην Ορθόδοξη Ρωσία ,εργαζόμενοι κυρίως στην πόλη του Βατούμ.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Το όνομα Πλάτανα καταγράφεται σαν Κάστρο στο βάνδον* Τρικωμίαςμαζί με τα κάστρα Μαγέρη,Χώροβη , Κιθάραινα , Αχάνια
Βάνδο = Μικρότερη διοικητική περιφέρεια στην Βυζαντινή εποχή ,σημερινος νόμος.
– Κάστρο Yoros Kordyl
Στα αρχαία κείμενα, καταγράφεται το κάστρο Κονδύλι στο Hieron Oros στη μέση του Palatana και το ακρωτήριο Yoros ή 40-45 στάδια ανατολικά του Yoros Kordyl
Χτίστηκε σε έναν ψηλό βράχο κατά των Τουρκμενικών επιδρομών στην ακτή του χωριού Kordil, 18 χλμ δυτικά της Τραπεζούντας, επί Αλεξίου (1297-1330)
– Το μοναστήρι Φώκας
Χτίστηκε ένα μοναστήρι με το όνομα Φωκάς. Το κτίριο, που αναστηλώθηκε το 1361, συνέχισε να υπάρχει μέχρι τον 15ο αιώνα και ο «θαυματουργός» Στ. Πιστεύεται ότι εδώ βρίσκεται ο τάφος του Αθανασίου, γι’ αυτό τον επισκέπτονταν συχνά οι Έλληνες για να ικετέψουν για θεραπεία και πανηγύρι
– ΚΑΣΤΡΟ AKCAKALE (HALDANDOZ).
Το Akcakale (Haldandoz) είναι ένα ιστορικό κάστρο που βρίσκεται στην πόλη Akcakale της επαρχίας Τραπεζούντας. Θεωρείται ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα μπορεί να είναι αυτό το κάστρο γιατί έχει ιστορία 800 ετών και φιλοξενεί πολλούς πολιτισμούς. . Είναι ένα κάστρο από μπάζα και πελεκημένη πέτρα, έχει 2 πύργους στα δυτικά, έχει ύψος τείχους 4-5 μ.
Αναστηλώθηκε και επεκτάθηκε κατά την Οθωμανική περίοδο και το όνομά του άλλαξε σε Akçakale με την προσθήκη επάλξεων στο παραλία.
Στο Akçakale, που βρίσκεται 18 χλμ. δυτικά της Τραπεζούντας, υπάρχει ένα κάστρο σε μια βεράντα με θέα στη θάλασσα, που δίνει το όνομά της στην πόλη. Θεωρείται ότι το κάστρο χτίστηκε μεταξύ 1297-1330 από τον αυτοκράτορα Αλέξιο11 για την προστασία των Σελτζούκων. Μετά την κατάκτηση της Τραπεζούντας, το κάστρο υπερασπίστηκε για άλλα επτά χρόνια και στη συνέχεια κατελήφθη από τον Μαχμούτ Πασά, έναν από τους διοικητές του Φατίχ Σουλτάνου Μεχμέτ. Στο κάστρο θάφτηκε και ο Μαχμούτ Πασάς που μαρτύρησε στο τέλος της πολιορκίας. Το κάστρο, το οποίο επισκευάστηκε κατά την Οθωμανική περίοδο και επεκτάθηκε με κάποιες νέεςπροσθήκες, διατήρησε το χαρακτηριστικό του ως σημαντική στρατιωτική βάση μέχρι τις αρχές του αιώνα μας.
Αν και πολλά μέρη του κάστρου, που ήταν φτιαγμένο από μπάζα και κομμένη πέτρα, καταστράφηκαν, δεν απομακρύνθηκε από την αρχική του όψη. Ωστόσο, η ξύλινη κατασκευή μεταξύ των ορόφων εμπόδισε τα τμήματα αυτά να φτάσουν μέχρι σήμερα.
Για πολλούς αυτό είναι το Τ’ Ωριας το Καστρεν ή του Ηλ’ το Κάστρον που αντιστάθηκε γενναία κατά των Οθωμανών και έπεσε μετά από προδοσία .
– Άλλα κάστρα
Επιπλέον, τα κάστρα Metinkaya στο οροπέδιο Hıdırnebi, Sivrikale στη Mimera (Erikli), Sivrikale στη Gozoysa (Akpınar), Gulaliyos (Taşocağı), Düzköy-Çalköyü (Kale), κάστρα Doğukaya βρίσκονται σε άλλα χωριά, τα περισσότερα από τα οποία χτίστηκαν κατά τηρωμαϊκή περίοδο. και οι αυτοκρατορίες της Τραπεζούντας.Έφτασαν μέχρι σήμερα με σημαντικές καταστροφές
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Κατά τη διάρκεια Α παγκοσμίου πολέμου, ο Τσαρικός στρατός κατέλαβε τα Πλάτανα Οι Ρωσικές δυνάμεις αποσύρθηκαν, μετά τη επανάσταση των Μπολσεβίκων και οι Οθωμανοί επανήλθαν στα Πλάτανα, στις 17 Φεβρουαρίου 1918. Το 1923, μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την συμφωνία της Λωζάνης, οι Ελληνες κάτοικοι ήρθαν στην Μητροπολιτική Ελλάδα
ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα, τα Πλάτανα είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.Βρίσκεται, δυτικά της πόλης Τραπεζούντος .
Καλύπτει μια έκταση 385 km² και σε υψόμετρο 10 μέτρα από την θάλασσα. Η πόλη έχει εκτιμώμενο πληθυσμό 48.315 (2007). Σήμερα, τα πλατάνια έχουν αντικατασταθεί από πολυκατοικίες. Στο βωμό του εκσυγχρονισμού έχουν καταστραφεί, επίσης πολλά αρχοντικά των Ελλήνων, παλαιών κατοίκων της πόλης. Ευτυχώς, έχουν απομείνει μερικά, στη συνοικία Ορτά-μαχαλέ (Orta mahalle).
Οι σημερινές συνοικίες φέρουν τα ονόματα:
Çolaklı ,Dürbinar ,Kayalar,Nefsipulathane ,Ortamahalle ,Osmanbaba ,Sarıtaş Yenimahalle Yaylacık
Και τα δημοτικά διαμερίσματα
Adacik ,Akçakale ,Akçakoy ,Ακπίναρ ,Ντάριτσα,Ντερέτσικ ,Dogankoy Dortyol Isiklar ,Καβάκλι ,Sogutlu ,Yildizli
ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Ο νυν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης , ο Εκρεμ Ιμάμογλου γεννήθηκε στην πόλη Πλάτανα (σημερινό Ακτσααμπάτ) του νομού Τραπεζούντας της Τουρκίας το 1970. Αποφοίτησε από το λύκειο της πόλης των Πλατάνων και συνέχισε τις σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη
Έχει δημοσιευθεί στον τύπο ότι το επίθετο του παππού του ήταν Ηλιόπουλος έχει Ελληνική καταγωγή και η οικογένεια εξισλαμίστηκε το 1936
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου απαντώντας σε ερώτηση για την Ποντιακή του καταγωγή είπε ότι «από πού κρατάει το σόι μου είναι γνωστό. Εδώ είμαστε 8-9 γενιές. >
Η ΕΚ ΜΗΤΡΟΣ (ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΠΑΝ. ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ ) ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ : ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ
Η δημοσίευση αυτή είναι αφιερωμένη στους εκ Πλατάνων προγόνους , μου .Ο Γρηγόρης Ανθόπουλου, κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο* του 1877-1878, τάχθηκε στο πλευρό των ορθοδόξων Ρώσων, έφυγε από τον Πλάτανα της Τραπεζούντας και για να γλιτώσει από την μήνη των Τούρκων κατέφυγε στο Βατούμ, εκεί γεννήθηκε ο παππούς μου Παναγιώτης (Πάντσιος ) Ανθόπουλος το 1899, ήρθε στην Κοζάνη με τη γυναίκα του και τα 3 παιδιά του το 1928 και εργάστηκε για αρκετά χρόνια εργάτης σε πολλούς από τους φούρνους της πόλης. Πήρε σπίτι στον προσφυγικό συνοικισμό Κοζάνης στην οδό Ευαγγέλου Γιάνναρη 17 (νυν ΚΤΕΛ) το 1932 και πέθανε το 1964.
– Η περιπέτεια της οικογένειας
Τον Απρίλιο του 1876 ξέσπασε στη Βουλγαρία εξέγερση κατά των Τούρκων, την οποία τα τουρκικά στρατεύματα κατέστειλαν με απίστευτη σκληρότητα. Αυτό προκάλεσε οργή στις ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα στη Ρωσία, η οποία θεωρούσε τον εαυτό της προστάτη των χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Τουρκία απέρριψε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, που υπογράφηκε στις 31 Μαρτίου 1877 από τη Μεγάλη Βρετανία, τη Ρωσία, την Αυστροουγγαρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία, το οποίο προέβλεπε την αποστράτευση του τουρκικού στρατού και την έναρξη μεταρρυθμίσεων στις βαλκανικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. . Και τότε ένας νέος Ρωσοτουρκικός πόλεμος έγινε αναπόφευκτος. Στις 24 Απριλίου, ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Β’ υπέγραψε ένα μανιφέστο για τον πόλεμο με την Τουρκία.
Κατά την διάρκεια του πολέμου που ξέσπασε γνωστός ως << Ρωσοτουρκικος πολέμος του 1877 -78 >> οι Ρώσοι κατέλαβαν και τα Πλάτανα του Πόντου Λίγο μετά το τέλος στο οποίο επεκράτησαν οι Τούρκοι οι Έλληνες της πόλης έφυγαν για να αποφύγουν την εκδίκηση μια και είχαν ταχθεί με το μέρος των ομόδοξων Ρώσων ανάμεσα σε αυτούς ήταν και η οικογένεια του Γρηγόρη και της Ελισάβετ Ανθοπούλου των γονέων του πάππου μου Παναγιώτη Η οικογένεια έφτασε στο Βατούμ τότε της Ρωσίας και σήμερα της Γεωργίας.
Εκεί ασχολήθηκαν με την εστίαση και δημιούργησαν το μεγαλύτερο εστιατόριο της πόλης Μάλιστα η φήμη του εστιατορίου είχε φθάσει στην Μόσχα στα ανάκτορα του τότε Ρώσου Τσάρου Νικόλαου Β΄, κάθε φορά που κατέβαινε με την οικογένεια στο Βατούμ για διακοπές το χειμώνα, όπου οι θερμοκρασίες ήταν πολύ καλύτερες από τη Μόσχα, είχε μόνιμο στέκι για φαγητό το μαγαζί τους.
Εν τω μεταξύ η οικογένεια μεγάλωσε και ήρθαν στον κόσμο τα 5 παιδιά τους η Ελένη , η Ολυμπία , ο Παναγιώτης (ο παππούς μου ) , ο Θόδωρος και τελευταία Δόμνα
Λίγο πριν από το ξέσπασμα της Ρωσικής επανάστασης του 1917, η μητέρα Ελισάβετ πεθαίνει αφήνοντας τα 5 παιδιά ορφανά .
Το ξέσπασμα της επανάστασης του 1917 στη Ρωσία και φυσικά στο Βατούμ είναι μια καταστροφή για την οικογένεια το εστιατόριο καίγεται
και ο πατέρας Γρηγόρης Ανθόπουλος δέρνεται ανηλεώς με αποτέλεσμα να μεταφερθεί σε νοσοκομείο οπού έμεινε αρκετό καιρό για να συνέλθει από την κακή κατάσταση που είχε περιέλθει.
Ο Γρηγόρης Ανθόπουλος και η οικογένεια του πλήρωσαν αναίτια με το ξέσπασμα της επανάστασης ,την λαθεμένη αντίληψη ότι μια επαγγελματική σχέση και εξυπηρέτηση της οικογενείας Τσάρου τον καθιστούσε αυτόματα στους εχθρούς της επανάστασης.Η οικογένεια Ανθοπούλου διασκορπίζεται σε διάφορα μέρη της Ρωσίας για να αποφυγή τα χειρότερα .
Ο παππούς μου Παναγιώτης βρίσκεται στο Τουαψέ της Ρωσίας όπου συναντά την Σοφία Ζωγράφου (Νακάσαινα ) μια γυναίκα που είχε γεννηθεί στην Αργυρούπολη του Πόντου ,είχε συλληφθεί και μαζί με τους γονείς είχε σταλεί 2 φόρες εξορία , στην πρώτη μάλιστα πέθαναν και οι 2 γονείς και διέφυγε στην Ρωσία και την παντρεύεται ,το 1920 γεννιέται η μητέρα μου Ελισάβετ και τα 2 αδέρφια της. Κώστας (1924 ) και Γιάννης (1926 ),
Η οικογένεια της Ελένης είχε φύγει πρώτη και είχε εγκατασταθεί στην Αλεξανδρούπολη.
Οι οικογένειες της Ολυμπίας και του Θόδωρου εγκαθίστανται στον Πειραιά και του Παναγιώτη στην Κοζάνη
****************
Πριν από 4 χρόνια δημιουργήσαμε ένα βιντεοταινία για τα Πλατίνα και την ιστορία των προγόνων μας η διάρκεια του είναι 10 ,25 λεπτά.
Δείτε το βίντεο:
