( Γαζιούρα, Δαζιμωνίτιδα Κόμανα , Ευδοκιάδα , Τοκάτη ή Τοκάτ, Τοκάτιον , Δόκια , Κάζοβα , Κρατόκια )
Σταύρος Π. Καπλάνογλου Συγγραφεύς – ιστορικός ερευνητής
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
—Η πόλη της Τοκάτης
Η Τοκάτη ή Τοκάτ είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Τοκάτης, επαρχίας της Περιοχής της Μαύρης Θάλασσας,
Πολύ παλιά πόλη που ιδρύθηκε στην εποχή των Χετταίων στην δεύτερη χιλιετία π.Χ. είχε το όνομα Γαζιούρα,
Η πόλη Τοκάτ αλλιώς γνωστή ως Τοκάτιο (Γρ: Τοκάτιον ) είναι η Βυζαντινή Ευδοκιάδα .
–Η επαρχία της Τοκάτης
Η επαρχία της Τοκάτης που ήταν γνωστή και ως Κάζοβα , αποτελούνταν από πολλά Ελληνικά χωριά μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών (1923) .
Η επαρχία είχε 82 εκκλησίες και 87 ιερείς. Είχε επίσης 67 αρρεναγωγεία και 12 παρθεναγωγεία τα οποία ήταν υπό την επίβλεψη 94 δασκάλων. Συνολικά 2.878 μαθητές φοιτούσαν σε αυτά τα σχολεία.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Η Τοκάτη βρίσκεται στα βάθη της ενδοχώρας του Δυτικού Πόντου, πάνω στον ιστορικό δρόμο Δύσης και Ανατολής, τον ονομαστό Δρόμο του Μεταξιού, ήταν μια πόλη-σταθμός. Σε ένα υψίπεδο που βρίσκεται στη συμβολή του ποταμού Ίρις (Yeşilırmak) και του παραπόταμου του Λύκου (Kelkit).
Στις όχθες των προαναφερθέντων ποταμών υπάρχουν απομεινάρια Ελληνικής αρχιτεκτονικής.
Απέχει από την Σμύρνης 886 χλμ , Άγκυρα 483 χλμ , Κωνσταντινούπολη 813 χλμ, την Σινώπη 369 χλμ ,την Πάφρα 264 χλμ , την Κερασούντα 238 χλμ .την Νεοκαισάρεια 54 χλμ , την Τραπεζούντα χλμ 368 και την Αμάσεια 113 χλμ.
ΕΛΛΗΝΕΣ (Έως το 1923 )
– Τον 17ο αιώνα το Τοκάτ είχε σημαντικό Χριστιανικό πληθυσμό.
– Το 1835-1837 το επισκέφθηκε η Frances Rowden Chesney και γράφει ότι οι Χριστιανοί ήταν περισσότεροι από τους Μουσουλμάνους στην πόλη. Υπολογίζει 1000 Αρμένιους και Έλληνες, έως 800 Μουσουλμάνους.
-Ο Οικονομίδης αναφέρει ότι πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Τοκάτ είχε 40.000 κατοίκους εκ των οποίων μόνο οι 1.000 ήταν Έλληνες, οι 15.000 ήταν Αρμένιοι και ένας μικρός αριθμός ήταν Εβραίοι.
Σύμφωνα με Τουρκικά στοιχεία την ίδια εποχή, ο πληθυσμός ήταν 30.000 εκ των οποίων 2.000 Έλληνες, 10.500 Αρμένιοι και 800 Εβραίοι.
– Σύμφωνα με τον Leon Maccas το σαντζάκι του Tokat είχε 15.058 Έλληνες αμέσως μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1918).
–Το 1927 μετά από την εκδίωξη και Ελλήνων και Αρμενίων ο πληθυσμός ήταν μόλις 20430 σχεδόν ο μίσος από τον αριθμό που υπήρχε πριν από την έναρξη του Α’ παγκοσμίου πολέμου.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Διαχρονικά στην θέση που βρίσκεται σήμερα η Τοκατη η πολύ κοντά σε αυτή υπήρχε πόλη με τα παρακάτω ονόματα ;
– Γαζιούρα,
Η περιοχή κατοικήθηκε από την εποχή των Χετταίων οι οποίοι ίδρυσαν μία πόλη με τ’ όνομα Γαζιούρα,
– Δαζιμωνίτιδα
Σύμφωνα με τον Δ. Οικονομίδη η Τοκατη βρισκόταν στην θέση της αρχαίας Δαζιμωνίτιδας, όνομα που χρησιμοποιούσαν οι βασιλικοί της εποχής.
– Κόμανα
Η ονομασία αυτή υπήρχε μετά τους Ελληνιστικούς χρόνους και εν ισχύ μέχρι την Βυζαντινή εποχή. ελάχιστα χιλιόμετρα από αυτή.
– Ιεροκαισάρεια
Το όνομα αυτό χρησιμοποιήθηκε για ένα διάστημα επί Ρωμαίων λόγω της ύπαρξης του ναού του Μα (Ρωμ. Μπελλόνα )
–Ευδοκίας
Κατά τη βυζαντινή εποχή ήταν γνωστή ως Ευδοκιάδα (Ευδοκιάς
Στα χρόνια του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ηράκλειου η πόλη ονομάστηκε Ευδοκιάς, προς τιμή της κόρης του Ευδοκίας
– Δόκια (Δόκεια).
Μερικές φορές ονομαζόταν Δόκια ΅η γραφόταν και Δόκεια) .
– Τοκάτη.
Εκ παραφθοράς Της Ευδοκίας έφτασε σήμερα να ονομάζεται Τοκάτη με δια φορές παραλλαγές .
Δόκια , Δοκάτη , Τοκάτη , Τοκάτη , Τοκάτιον, Tokat .
–Κρατοκία
Βέβαια, ο Οθωμανός περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή (Evliya Çelebi) αναφέρει πως το Tok-at σημαίνει πόλη γεμάτη άλογα, εξαιτίας της εκτροφής αλόγων που γινόταν στην περιοχή. Σύμφωνα όμως με τον συγγραφέα και δάσκαλο του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας Σάββα Ιωαννίδη, οι Σελτζούκοι πρόφεραν παραφθαρμένα το όνομά της Ευδοκίας σε Κρατοκία και κατόπιν το μετάλλαξαν σε Τοκάτη.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Τοκάτη, η οποία φιλοξένησε στη γη της Χετταίους, Φρύγες, Έλληνες, Ρωμαίους, Σελτζούκους και Οθωμανούς, κατάφερε να βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της ιστορίας.
Το όνομα Γαζιούρα, έγινε γνωστό βάση τ’ αρχαιολογικά ευρήματα σφηνοειδών επιγραφών, ενώ σύμφωνα με τον Στράβωνα η Γαζιούρα ήταν ένα αρχαίο βασίλειο.
Τα πρώτα επιγραφικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση της ελληνικής γλώσσας χρονολογούνται στον 2ο αιώνα π.Χ.
Η νέα πόλη φαίνεται να εκτείνεται από τους πρόποδες του βουνού.
Η ίδρυση του οικισμού Τοκάτ ήταν η συνεχεία της αρχαιοελληνικής πόλης Κόμανα του Πόντου (η διάκριση είναι αναγκαία μια και πόλη με το ίδιο όνομα υπήρχε στην περιοχή της Πισιδίας το σημερινό Γκόνεν και τα Κόμανα της Καππαδοκίας , τα ερείπιά της οποίας βρίσκονται στο σύγχρονο τουρκικό χωριό Σαρ, στην επαρχία Αδάνων. )
Εντός των συνόρων του σημερινού Τοκάτ, υπήρχαν δύο ναοπολιτείες που λειτουργούσαν κατά την Ελληνιστική Περίοδο. Η μεγαλύτερη Κομάνα ήταν ναός Καππαδοκικού τύπου αφιερωμένος στη Μα, η οποία πιστεύεται ότι είναι Μητέρα Θεά.
– Οι πληροφορίες για την ιστορία της πόλης είναι περιορισμένες και ξεκινούν από τον 2ο αιώνα π.Χ. την εποχή του Μιθριδάτη
– 120-63 π.Χ.
Όταν ο Μιθριδάτης ΣΤ΄ ήταν βασιλιάς του Πόντου (120-63 π.Χ.) η Γαζιούρα ήταν ένα από τα θησαυροφυλάκια του.
67 π.Χ
Κατά τη διάρκεια των Μιθριδατικών Πολέμων (67 π.Χ.) ο Τριάριος, βοηθός του Ρωμαίου στρατηγού Λούκουλλου, ηττήθηκε από τον Μιθριδάτη κοντά στη Γαζιούρα.
47 π. Χ
Πολλοί από τους πολέμους του Μιθραδάτη διεξήχθησαν εκεί κοντά, και ήταν εδώ που ο Ιούλιος Καίσαρας νίκησε τελικά τον Φαρνάκη Β’ το 47 π.Χ., σβήνοντας έτσι κάθε ελπίδα για ένα ανεξάρτητο Ποντιακό Βασίλειο.
– Ιούλιος Καίσαρας κατά Φαρνάκη Β’ του Πόντου.
Ήταν στο Zile της επαρχίας Tokat όπου ο Ιούλιος Καίσαρας είπε τις αθάνατες λέξεις Veni, vidi, vici (ήρθα, είδα, κατέκτησα) μετά την περίφημη νίκη του εναντίον του Φαρνάκη Β’ του Πόντου.
– Ρωμαίοι
Την εποχή των Ρωμαίων η πόλη λεγόταν Κόμανα
Η Κόμανα του Πόντου, ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της επαρχίας του Πόντου κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Η Τοκάτ αναδείχθηκε μετά την παρακμή των Κομάνων στους Βυζαντινούς χρόνους.
– Στα χρονιά του Στράβωνα
Ο Στράβων (Αμάσεια Πόντου, 64 π.Χ. – Αμάσεια Πόντου, 24 μ.Χ. )
–Στα χρόνια του Στράβωνα η πόλη είχε ερημώσει, ενώ στα χρόνια του αυτοκράτορα Ηράκλειου ( 575 – 641 μ.Χ. ) επανιδρύθηκε η σημερινή από τους κατοίκους των γειτονικών Κομάνων, με τα όνομα Ευδοκιάς.
— Ιουστινιανού Α’
Μέχρι τη βασιλεία του Ιουστινιανού Α’ (6ος αιώνας), η γειτονική Νεοκαισάρεια (Νικσάρ) ήταν ένα πολυσύχναστο Ποντιακό επίκεντρο, ενώ η ίδια η Τοκάτ αναφερόταν ως ακμάζουσα με δραστηριότητα.
Μετά τη Μάχη του Ματζικέρτ (1071) η πόλη τέθηκε υπό τον έλεγχο των Σελτζούκων,
Κατά τον 11ο-13ο αιώνα ήταν μια σημαντική πόλη ενός Τουρκμενικού πριγκιπάτου και αργότερα των Σελτζούκων Τούρκων.
– Σελτζούκοι Τούρκοι
Κατακτήθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους στα τέλη του 12ου αιώνα.
– Οθωμανική Αυτοκρατορία
Η πόλη εντάχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1392.
Αμέσως μετά άρχισε και η εγκατάσταση των μουσουλμανικών πληθυσμών.
Η ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΚΟΜΑΝΩΝ
Γνωστή και ως Comana Pontica ιδού τι γράφει για την πολη αυτή ο XIX. DR WILSON
Η εγκυκλοπαίδεια του Princeton των κλασικών τοποθεσιών. Στίλγουελ, Ρίτσαρντ. MacDonald, William L. McAlister, Marian Holland. Princeton, NJ Princeton University Press. 1976.
<>
Από το κείμενο αυτό ξεχωρίσαμε τα εξής :
* To μαντείο της Συρίας θεάς
Στην θέση αυτή βρέθηκε και ο Ναός της θεάς Μα
Η λατρεία του Ma, που ταυτίζόται με τη ρωμαϊκή Bellona,ειχε έρθει προήλθε από το Comana στην Καππαδοκία, ένα παλιό ιερό των Χετταίων.
Η Bellona στην οποία αναφέρεται το κείμενο ήταν μια αρχαία ρωμαϊκή θεά του πολέμου.
Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι το στρατιωτικό κράνος που φορούσε στο κεφάλι της. συχνά κρατά ένα σπαθί, δόρυ ή ασπίδα και κραδαίνει έναν πυρσό ή ένα μαστίγιο καθώς καβαλάει στη μάχη με ένα άρμα τεσσάρων αλόγων .
Είχε πολλούς ναούς σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
. Είναι γνωστή για τον ναό της έξω από τη Ρώμη που είναι το επίσημο κέντρο λήψης αποφάσεων σε σχέση με τον πόλεμο και για την αιμοληψία και την τρέλα της στη μάχη.
Η Κομάνα ήταν αφιερωμένη στην ίδια θεά με την Κομάνα στην Καππαδοκία και λεγόταν ότι ήταν αποικία ή οικισμός από την Καππαδοκική πόλη.
Η θρησκευτική τελετή ήταν σχεδόν η ίδια και στα δύο μέρη, και οι ιερείς είχαν παρόμοια προνόμια. Επί των πρώτων βασιλιάδων του Πόντου, γίνονταν ετησίως δύο μεγάλες πομπές προς τιμήν της θεάς, κατά τις οποίες ο αρχιερέας φορούσε διάδημα και ήταν επόμενος σε αξιοπρέπεια στον βασιλιά.
Ο ιερέας του Μα κατετάγη δεύτερος μετά τον βασιλιά του Πόντου και φορούσε διάδημα. ο ναός είχε 6000 δουλοπάροικους, συμπεριλαμβανομένων ιερών ιερόδουλων.
Το Comana Pontica ήταν ταυτόχρονα κέντρο εμπορίου αγαθών από την Αρμενία και θέρετρο.
Στον οικισμό του Πόντου του Πομπήιου (64 π.Χ.) η Κομάνα έγινε ανεξάρτητο πριγκιπάτο, και έτσι παρέμεινε υπό μια διαδοχή Ρωμαίων υποψηφίων μέχρι να προσαρτηθεί στον Πόντο Γαλατικό το 33-34 ή το 34-35 μ.Χ.
Η σημασία του ως θρησκευτικού κέντρου σημαδεύτηκε με την υιοθέτηση του πρόσθετου ονόματος Ιεροκαισάρεια κατά ή πριν από τη βασιλεία του Τίτου. Κομάνα
Η πραγματική τοποθεσία της Comana Pontica είναι ένας χαμηλός φυσικός λόφος δίπλα στη γέφυρα που ονομάζεται Gomenek Koprusu. Το αρδευτικό κανάλι Kazova διασχίζει την άκρη αυτού του λόφου. Οκτώ κίονες από γκρίζο μάρμαρο που στηρίζουν τώρα τη βεράντα του 16ου αι. Το τζαμί του Αλί Πασά στο Τοκάτ μπορεί κάλλιστα να προέρχεται από τον τετράστυλο ναό της θεάς Μα. Η ρωμαϊκή γέφυρα και τα μεταρωμαϊκά κτίρια που καταγράφηκαν στην Comana τον 19ο αι. δεν επιβιώνουν πλέον. Ένας αριθμός ενεπίγραφων λίθων από την Comana βρίσκονται τώρα στο μουσείο στο Tokat.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η Χριστιανική θρησκευτική κοινότητα του Τοκατ ανήκε στην Μητρόπολη της Νεοκαισάρειας
Υπήρχε μια Ελληνική εκκλησία, τέσσερις Αρμενικές εκκλησίες και μια Εβραϊκή συναγωγή, οι οποίες βρίσκονταν όλες σε κοντινή απόσταση.
Κοντά στην Κέκσα σε απόσταση 2 ωρών με τα πόδια από την πόλη, βρισκόταν ένα Ελληνικό μοναστήρι, αν και μέσα στην πόλη υπήρχαν 2 αρμενικά μοναστήρια.
Στην επαρχία της Τοκατης υπήρχαν 82 εκκλησίες και 87 ιερείς
– Άγιος Βασιλίσκος;
Στην πόλη της Τοκατης ή όπως ήταν γνωστή με το οονομα Κομανα του Πόντου μαρτύρησε ο Αγ. Βασιλισκος
Ο Άγιος Βασιλίσκος, ήταν ανιψιός του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Τήρωνος, καταγόταν από το χωριό Χουμιαλά της Αμασείας και μαρτύρησε διά ξίφους επί Μαξιμιανού (285 – 305 μ.Χ.) και
Συνελήφθη από τον ηγεμόνα της Καππαδοκίας Ασκληπιάδη (ή Ασκληπιόδοτο) με τους στρατιώτες του Ευτρόπιο και Κλεόνικο οι οποίοι, επειδή αρνήθηκαν να θυσιάσουν στα είδωλα, είχαν μαρτυρικο θάνατο.
Ο Άγιος Βασιλίσκος ρίχθηκε στη φυλακή από τους ειδωλολάτρες με την ελπίδα ότι, με την πάροδο του χρόνου και από τις στερήσεις και κακοπαθήσεις, θα αρνιόταν τον Χριστό, οπότε ο αντίκτυπος από την πράξη του αυτή θα ήταν μέγας μεταξύ των Χριστιανών.
Βασανίστηκε και αρνούμενος να υποκύψει και αποφάσισαν να τον αναφέρουν στον ηγεμόνα της περιοχής ονόματι Αγρίππα που διέταξε να του φορέσουν σιδερένια υποδήματα που έφεραν εσωτερικά καρφιά και να τον οδηγήσουν ενώπιόν του στα Κόμανα (Τοκάτη)
Αρνούμενος να απαρνηθεί την πίστη του και ενώπιον του ηγεμόνα ,ο Αγρίππας διέταξε να αποκεφαλιστεί και τα ιερά λείψανά του να ριχθούν στον ποταμό.
Χριστιανοί των Κομάνων ανέσυραν το τίμιο σκήνωμα κρυφά και το ενταφίασαν με ευλάβεια. Αργότερα, από τον ευσεβέστατο άρχοντα των Κομάνων Μαρίνο ανοικοδομήθηκε ναός προς τιμήν του Μάρτυρος, στον οποίο κατετέθησαν και τα ιερά αυτού λείψανα.
Η μνήμη του Αγίου Βασιλίσκου επαναλαμβάνεται στις 3 Μαρτίου .
– Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος,
Στα Κόμανα επίσης πέθανε εξόριστος ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, το 407 μ.Χ.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Οι Έλληνες είχαν ένα ελληνικό σχολείο και ένα πολύγλωσσο (ελληνικά και τουρκικά).
Στην γύρω περιοχή (επαρχία Τοκατης ) υπήρχαν 67 αρρεναγωγεία και 12 παρθεναγωγεία τα οποία ήταν υπό την επίβλεψη 94 δασκάλων. Συνολικά 2.878 μαθητές φοιτούσαν σε αυτά τα σχολεία.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι Έλληνες , οι Αρμένιοι και οι Εβραίοι έλεγχαν το εμπόριο της πόλης μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ιστορικά, ο χαλκός εξορυσσόταν στην περιοχή.
Η πόλη ευημερούσε τη βυζαντινή περίοδο χάρη στην εύφορη πεδιάδα του Δαζιμωνίτη. Επίσης, αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα στρατιωτικά κέντρα της περιοχής, καθώς και πόλος έλξης για τους ελληνικούς και αρμενικούς πληθυσμούς. Κι αυτό διότι επειδή ήταν εμπορικό κέντρο αναπτύχθηκαν εργαστήρια τήξης του χαλκού που εξορυσσόταν κυρίως από το μεταλλείο Κεμπάν Ματέν, γεγονός που προσέλκυε εργατικό δυναμικό και απέφερε πολλά έσοδα στην τοπική κοινωνία. Από την Τοκάτη ο χαλκός μεταφερόταν στο λιμάνι της Αλεξανδρέττας και από εκεί στο εξωτερικό για επεξεργασία.
Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1453, όταν έπαψε σταδιακά να λειτουργεί ο Δρόμος του Μεταξιού, η Τοκάτη άρχισε –με αποκορύφωμα την περίοδο από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού– να παράγει τα μοναδικά σταμπωτά υφάσματα σε ποικιλία χρωμάτων, βαφή για το βαμβακερό νήμα, καθώς και καπνό, κηπευτικά, λαχανικά και σταφύλια για την παραγωγή ρακής.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
– Η ακρόπολη του Τοκάτ
Η αρχαία ακρόπολη βρίσκεται στην κορυφή ενός απότομου βραχώδους λόφου στο Τοκάτ.
Ιδρύθηκε επί Μιθριδάτη και η ακρόπολη έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και προστασία του Ποντιακού Βασιλείου.
Το κάστρο χτίστηκε με κομμένη πέτρα σε ψηλό λόφο και δεν είναι τόσο μεγάλο.
Είναι διακοσμημένο με προμαχώνες και 28 πύργους, και δεδομένου ότι είναι πολύ απόκρημνο και από τις τέσσερις πλευρές,δεν υπάρχει τάφρος γύρω του
Περιβάλλεται από φωλιές γερακιών,και αετών Διαθέτει πόρτα δυτικού προσανατολισμού.
Το κάστρο, που χρησιμοποιήθηκε και για την οδική ασφάλεια στη Ρωμαϊκή περίοδο, παρέμεινε υπό βυζαντινή κυριαρχία για περίπου 500 χρόνια.
Μέσα στο κάστρο, υπάρχουν κατοικίες αποθήκες πυρομαχικών, σιταποθήκες, δεξαμενές νερού, υδάτινες οδούς που ονομάζονται Ceylan Yolu, που κατεβαίνουν στον ποταμό με 362 πέτρινα σκαλοπάτια.
Το κάστρο, το οποίο κατακτήθηκε από τον Danishmend Melik Gazi για πρώτη φορά το 1074, άλλαξε χέρια κατά διαστήματα ανάλογα με τις Οθωμανικές φατρίες που επικρατούσαν κάθε φορά .
Χτισμένο σε απότομους και απότομους βράχους, το κάστρο είναι ένα φυσικό φρούριο.
Το μπουντρούμι, το οποίο ονομαζόταν «Çardak-ı Bedevi » κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ήταν ο τόπος αιχμαλωσίας πολλών διάσημων προσώπων,
ιδιαίτερα του Βυζαντινού αυτοκράτορα Α. Διογένη . (Ενδεχόμενα Ρωμανός Δ΄ Διογένη )
Ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης (1030 – 4 Αυγούστου 1072) ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας (1068 – 1071). Ανέβηκε στον θρόνο (1068) χάρη στον γάμο του με την χήρα αυτοκράτειρα Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα και παρέμεινε αυτοκράτορας για τρία χρόνια. Έμεινε γνωστός για την αποτυχημένη του προσπάθεια να ανορθώσει τις στρατιωτικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας με οδυνηρή κατάληξη την καταστροφική Μάχη του Μαντζικέρτ (1071). Την εποχή που ήταν αιχμάλωτος των Σελτζούκων ανατράπηκε με πραξικόπημα στην Κωνσταντινούπολη από την Δυναστεία των Δουκών, την ίδια χρονιά ελευθερώθηκε, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη αλλά ηττήθηκε, τυφλώθηκε και πέθανε από τα τραύματα του.
**Μυστικά περάσματα
Σύμφωνα με αναπόδεικτους ισχυρισμούς στο κάστρο, υπάρχουν μερικά μυστικά περάσματα που συνδέονται με άλλα κάστρα στην περιοχή. Υποστηρίζεται ότι αυτά τα περάσματα είναι οι δρόμοι σύνδεσης του κάστρου με το κάστρο Turhal και το κάστρο της Νεοκαισαρειας ( Niksar ) .
—Βραχώδεις τάφοι
Στα νοτιοδυτικά του κάστρου ήταν λαξευμένος αρχαίος βραχώδης τάφος. Στο στόμιο του τάφου, υπάρχει μια στήλη και δύο κελιά, εκ των οποίων το ένα είναι μεγάλο.
Επιπλέον,υπάρχει μια σκάλα 362 σκαλοπατιών , .που κατέβαιναν στο κάτω μέρος του κάστρου με Σήμερα, αυτή η σκάλα είναι κλειστή.
– Ο αρχαιολογικός χώρος των Κομάνων
Ο αρχαιολογικός χώρος των Κομάνων βρίσκεται κοντά στο χωριό Κιλιτσλί (Kılıçlı), 13 χιλιόμετρα από την Τοκάτη.
Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών εκεί ακαλύφθηκαν πολλοί μικροί οικισμοί που χρονολογούνται από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού.
Υπάρχουν ερείπια της Βυζαντινής και της Ρωμαϊκής περιόδου.
Αποκαλύφθηκε εργαστήριο μεταλλουργίας και οινοποιείο της Βυζαντινής περιόδου.
Επίσης τα τείχη της πόλης, αλλά και κεραμικά Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου., καθώς και τρεις τάφοι βυζαντινής εποχής με περιδέραια και μπρούντζινα αναθήματα.
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μιθριδάτη ΣΤ΄ κόπηκαν χάλκινα νομίσματα με τ’ όνομα της πόλης, όπως παρόμοια νομίσματα εκδόθηκαν και από άλλες πόλεις του Πόντου και της Παφλαγονίας την ίδια περίοδο.
Στις ανασκαφές βρέθηκαν νομίσματα της Ρωμαϊκής περιόδου, ένα νόμισμα της αρχαίας Βασιλικής Δυναστείας των Μιθριδατών
Την εποχή των Ρωμαίων υπήρχαν αυτόνομα και αυτοκρατορικά νομίσματα Κομάνων, με το εθνικόν όνομα Κομάνων και Κομανέων.
Η εικόνα της Μα, της μητέρας θεάς του κράτους του ναού, υπήρχε στα νομίσματα από την εποχή της βασιλείας του αυτοκράτορα Καλιγούλα. Τα μόνα διαθέσιμα στοιχεία που έχουμε για το ναό είναι από χυτά νομίσματα που παρείχαν ο Καρακάλλας, ο Σεπτίμιος Σεβήρος και οι μετέπειτα χρόνοι του Τραϊανού.
Σε αυτά τα νομίσματα απεικονίζεται ένας τετράστυλος ναός. Υπάρχουν εικασίες ότι οι κίονες του τζαμιού του Αλή Πασά στο Τοκάτ ανήκουν σε αυτόν τον αρχαίο ναό.
Οι περισσότερες πληροφορίες σε μας ήρθαν μέσω της βιβλιογραφίας δυστυχώς δεν εντοπίσαμε φωτογραφίες νιμισματων σε αυτές .
Όμως σε μια δημοσίευση της κ, Θωμαΐς Κιζιρίδου βρήκαμε ένα νόμισμα με το όνομα της παλιάς πόλης Γιαζούρα που το βάλαμε στο κολάζ φωτιγραφιών μας.
ΔΙΩΞΕΙΣ
Το Τοκάτ αποτέλεσε τόπο εξορίας κατά την διάρκεια των διωγμών Ελλήνων και Αρμενίων μετά την κατάληψη της εξουσίας των Νεότουρκων μέχρι την Μικρασιατική καταστροφή .
Οι Χριστιανοί που στελλόταν στα τάγματα του θανάτου (Αμελε Ταμπουρου ) από τις γύρω πόλεις , όσοι βεβαίως κατόρθωναν να φθάνουν στην πόλη ζωντανοί μετά από ατελείωτες πορείες
Από στοιχεία που έχουν καταγράφει στις 15 Ιουνίου 1921 ήρθαν
365 Έλληνες από την Αμισό (Tr: Samsun)
Και μαζί τους 100 Έλληνες από την Οινόη (Trk: Unye) αλλά και
και 600 από την Kερασουντα (κerasunta (Tr: Giresun)
ΣΗΜΕΡΑ
Στην απογραφή του 2018, η πόλη Τοκάτ είχε πληθυσμό 155.000 κατοίκους.
Οι τοπικές βιομηχανίες περιλαμβάνουν την κατασκευή χάλκινων σκευών (τοπική ειδικότητα), τη βυρσοδεψία και την τυπογραφία
Η περιοχή στην οποία βρίσκεται το Τοκάτ είναι μια σημαντική περιοχή οπωροκαλλιέργειας. Καπνός, δημητριακά και ζαχαρότευτλα καλλιεργούνται επίσης στις προστατευμένες λεκάνες του, οι οποίες ποτίζονται καλά από τον ποταμό Yeşil και τους παραπόταμους του, Kelkit και Çekerek.
Τα ζαχαρότευτλα αποστέλλονται στο διυλιστήριο ζάχαρης στο Turhal, δυτικά της πόλης Tokat. Οι ορυκτοί πόροι περιλαμβάνουν λιγνίτη, αντιμόνιο και μάρμαρο.
– Ο πύργος του ρολογιού
Ο πύργος, ο οποίος χτίστηκε το 1902 την εποχή που στην πόλη κατοικούσαν και Έλληνες προς τιμήν της 25ης επετείου από την άνοδο του Abdülhamid στο θρόνο, έχει ύψος 33 μέτρα.
