Η Οινόη (Ünye) είναι αρχαιότατη πόλη του Πόντου. Σύμφωνα με ορισμένους υπήρξε αποικία της Οινόης της εν Αττική, ενώ κατ’ άλλους ιδρύθηκε τους χρόνους μετά την κατάκτηση της Ασίας από τον Μεγαλέξανδρο.Υπήρξε το κύριο λιμάνι για όλες τις πόλεις του Πόντου. Το κλίμα που επικρατεί είναι το χαρακτηριστικό της περιοχής του Εύξεινου Πόντου, ζεστό και υγρό.
Η εξαιρετική είναι η γεωγραφική της θέση , μιας και βρίσκεται ανάμεσα στα Κοτύωρα και την Αμισό, σε έναν κόλπο σε μία από τις πιο επίπεδες περιοχές της ακτής του Εύξεινου Πόντου–, που την έκανε φυσικό επίνειο της Νεοκαισάρειας.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Ο οικισμός Οινόη βρίσκεται στα παράλια της Μαύρης θάλασσας . Βρίσκεται στα ΒΑ της Νεοκαισάρειας σε απόσταση 67 χλμ., στα Α-ΝΑ της Αμισού (Σαμψούντας) σε απόσταση 82 χλμ., στα ΒΔ των Κοτυώρων (Ορντού) σε απόσταση 52 χλμ. Από την Κωνσταντινούπολη 827 χλμ και την Άγκυρα 403 χλμ.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Το όνομα της πόλης έχει υποστεί παραφθορά από το ελληνικό Οἰνόη μέσω των Οίναιον, Unieh, Unie και Unia καταλήγοντας στο σημερινό Ünye.
– Αλύβη
Έτσι την αναφέρει ο Όμηρος στο έπος της Ιλιάδας
– Αννία & Αυνία
Αναφορά στην Συγκριτική Γεωγραφία της Δυτικής Ασίας, από τον ταγματάρχη Τζέιμς Ρένελ. Τόμος Ι, 1831, Λονδίνο
– Οινόη
Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος της Οινόης
1. Προέρχεται από την λέξη Οίνος που σημαίνει κρασί στην ελληνική γλώσσα . Και το κρασί έχει προέλευση από την αρχαία Ελληνική λέξη κράσις (οίνου )
2. *Νύμφη της Αρκαδίας Οινόη
Η προέλευση του ονόματος ανάγεται στην Ελληνική μυθολογία
Στην νύμφη της Αρκαδίας Οινόη που ανέθρεψε τον νεαρό Δία, ή στην ομώνυμή της την τροφό του Θεού Πάνα.
Αυτό ξεκινά προφανώς από την πιθανολογούμενη εγκατάσταση κάτοικων της Αττικής στο χώρο της Οινοης του Ευξείνου Πόντου
3. Οινόη Αττικής
Η Οινόη ( ήταν αρχαίος οικισμός – πόλη και δήμος της Ιπποθοωντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας). Πήρε το όνομα ενδεχόμενα από μετανάστες που ήρθαν από εκεί .
4. Η φυλή και η αρχαία Οινόη πήραν το όνομα από την ομώνυμη νύμφη.
Ο δήμος, είχε πάρει το όνομά του από την μυθική, επώνυμη ηρωίδα Οινόη, η οποία ήταν νύμφη της αρχαίας Αρκαδίας και σύμφωνα με μια από τις πολλές εκδοχές μητέρα του Πανός, με πατέρα τον θεό Απόλλωνα.\ Η εκδοχή της ονομασίας από την μυθική, επώνυμη ηρωίδα Οινόη, η οποία ήταν αδερφή του Επόχου πιθανολογείται ότι αφορά τον ομώνυμο δήμο της Οινόης της Αιαντίδας φυλής, ο οποίος βρισκόταν στην Ανατολική Αττική, καθώς ο Έποχος παριστανόταν στο βάθρο του αγάλματος της θεάς Νέμεσης στον ναό της στον δήμο Ραμνούντα, ο οποίος ήταν επίσης δήμος της ανατολικής Αττικής
– Caena
Ρωμαϊκός χάρτης Tabula Peytingeriana
— Οιναίον
Στην εποχή της βυζαντινής κυριαρχίας την αποκαλούσαν Οιναίον.
– Ünye
Επί Τουρκοκρατίας ονομάστηκε Ünye ονομασία που διατηρήθηκε μέχρι σήμερα.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΩΣ ΤΟ 1922
Το 1870 στην Οινόη κατοικούσαν 800 ορθόδοξες οικογένειες (κατέκτιμηση 4800 Έλληνες ), όμως η πλειονότητα των κατοίκων ήταν μουσουλμάνοι.
Το 1890 ο Cuinet αναφέρει ότι στην Οινόη κατοικούσαν συνολικά 10.000 άνθρωποι, από τους οποίους 3.000 ήταν μουσουλμάνοι, 5.000 ορθόδοξοι και 2.000 Αρμένιοι. Ωστόσο, στην ίδια εποχή ο Şemseddin Sami υπολογίζει τον αριθμό των κατοίκων σε 6.700.
Ο αριθμός των ορθόδοξων κατοίκων ως τα τέλη του 19ου αιώνα θα παραμείνει περίπου στα ίδια επίπεδα.
Το 1902 στην Οινόη κατοικούσαν περίπου 4.000 ορθόδοξοι. Το 1914 ο αριθμός αυτός μειώνεται σε 2.500.
Προφανώς η μείωση του ορθόδοξου πληθυσμού οφείλεται στη μετανάστευση σε άλλες πόλεις.
Κατά το 1914 η πόλη αριθμούσε περί τους 9.161 κατοίκους, από τους οποίους οι Έλληνες έφταναν τους 3.074 και οι Αρμένιοι τους 797. Οι υπόλοιποι 5.290 ήταν Τούρκοι. Περίπου το 43% του πληθυσμού ήταν χριστιανοί.
Το 1919 ο Οικονομίδης ανεβάζει τον αριθμό των ορθόδοξων κατοίκων του οικισμού σε 4.500 και
ο Κοντογιάννης με τη σειρά του σε 5.000.
Αν λάβουμε υπόψη τους διωγμούς των ορθόδοξων χριστιανών από το 1916 ως τη Μικρασιατική καταστροφή θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για υπερβολικές εκτιμήσεις.
Εκτός από τους μουσουλμάνους και τους ορθοδόξους στην Οινόη ζούσαν λίγοι Αρμένιοι και ακόμα 3-4 οικογένειες ελληνόφωνων προτεσταντών.
Οι ορθόδοξοι κάτοικοι του οικισμού μιλούσαν ελληνικά και την ποντιακή διάλεκτο.
–Ελληνικές συνοικίες
Στα ανατολικά βρίσκονταν οι μουσουλμανικές συνοικίες.
Οι Ελληνικές συνοικίες ήταν το Περιγιάλι και η Πούντα που βρίσκονταν στα δυτικά του οικισμού ,η Κάστρος, η Κουρκουλέντζα, η Μάλι, και ο Εγκρεμός.
Στο Περιγιάλι πριν από την εγκατάλειψη της Οινόης κατοικούσαν κυρίως ορθόδοξοι, περίπου 290 άτομα.
Εκεί υπήρχε αγορά και τα καταστήματά της ανήκαν στους ορθοδόξους.
Τα σπίτια ήταν ξύλινα αλλά υπήρχαν και πετρόχτιστα.
Τα αρχοντικά σπίτια άρχιζαν από τη θάλασσα. Σε κάθε σπίτι υπήρχε στέρνα όπου μαζεύονταν νερά από τη βροχή. Το πόσιμο νερό προερχόταν από βρύσες.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η κατοίκηση της περιοχής φαίνεται να αρχίζει με βάσει τα ευρήματα που υπάρχουν από την
Κατώτερη Παλαιολιθική ( Περίοδο μεταξύ 1.000.000 – 100.000 π.Χ.
Η ιστορία της Οινοης εκτείνεται ξεκινά από την Χεττιτική περίοδο κατά τον 15ο αιώνα π.Χ
Αν θέλουμε επιγραμματικά να δώσουμε την ιστορία της Οινόης για την 2η χιλιετία π.Χ. θα λέγαμε :Στην πρώτη εγκαταστάθηκε η φυλή των Κασκας.
Ακολούθησαν οι Χετταίοι μετά οι Σκύθες, μετά οι Χαλυβες αλλά και με την λήξη του Τρωικού πολέμου οι Αχαιοί .
Στην 1η χιλετια π.Χ. θα ξανάρθουν οι Σκύθες αλλά και οι Λυδοί , οι Μιλήσιοι, οι Πέρσες, οι Πόντιοι, οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί.
Ας δούμε τους κυριότερους εποικιστείς από αυτούς :
–Οι Κασκάς
Οι Κασκάς εμφανίστηκαν στη σκηνή της ιστορίας από τη χιλιετία του 2000 π.Χ, είναι η πρώτη κοινότητα που αναφέρεται στη γραπτή ιστορία μέσα και γύρω από την Οινόη
-Χετταίοι
Κατά καιρούς, οι Κασκάς πολέμησαν τους Χετταίους, που ήρθαν αργότεροι οποίοι έβαλαν τέλος στον πολιτισμό Χάτι στην Κεντρική Μ. Ασια , προχώρησαν μέχρι την πρωτεύουσα Hattusa και αποτελούσαν τη σημαντικότερη απειλή για αυτούς από τον Βορρά.
Αν και υπήρξαν περίοδοι που οι Χετταίοι σταμάτησαν τους Κασκάς και τους έθεταν ακόμη και υπό μερική κυριαρχία, αυτές οι περίοδοι ήταν βραχύβιες και προσωρινές. Για πολύ καιρό, η Οινόη και τα περίχωρά του έγιναν ο ζωτικός χώρος των ανθρώπινων κοινοτήτων που προέρχονταν από την Ασία και παρέμειναν υπό τους Χετταίους, χωρίς πλήρη κρατική δομή.
– Αχαιοί
Η Οινόη είναι μια από τις αποικίες που ιδρύθηκαν στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας μετά την Τρωική Μάχη, που έλαβε χώρα 12ο αιώνα π.Χ., και το όνομά της είναι αρχαίο One ή
– Oney
Με βάση τα δεδομένα που ελήφθησαν από το Έπος 6 της Ιλιάδας που γράφτηκε το 850 και τα Δυτικά Χάλυβες υπάρχει η εντύπωση ότι η «Γη της Αργυρής Αλύβας » να ήταν πιθανώς η Οινόη
Καππαδοκες – Αιγύπτιοι – Ασσυριοι -Φοινικες
Το 722 π.Χ,παρέμεινε στα χέρια των Καππαδόκων και για λίγο στους Αιγύπτιους και ξανά στους Ασσύριους και μετά στους Φοίνικες .
– Κιμμέριοι
Υπάρχουν αρχαιολογικά και φιλολογικά στοιχεία που δείχνουν την ύπαρξη των Κιμμερίων στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Είναι αποδεκτό ότι οι Σκύθες ήρθαν στη χώρα των Κιμμερίων από τον 16ο αιώνα . Το κέντρο βάρους του Σκυθικού Κράτους ήταν το βόρειο τμήμα της Μαύρης Θάλασσας και στοιχεία τουρκικής προέλευσης είχαν σημαντική θέση σε αυτό το κράτος.
–Μιλήσιοι
Είναι γνωστό ότι διείσδυσαν ξανά στην περιοχή αυτή προς τα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα.. Κατά την περίοδο που οι άποικοι της Μιλήτου ίδρυσαν αποικίες στη Μαύρη Θάλασσα το 670, έγινε κατανοητό ότι το όνομά της είχε συμπεριληφθεί ως η αρχαία πόλη Énoé εδώ και πολύ καιρό και ότι το όνομα του Ünye αναφέρθηκε ως Énoé
– Αμαζόνες και Λυδοί
Στην περιοχή κάνουν την εμφάνιση τους οι Αμαζόνες .
Ο θρύλος των Αμαζόνων προέκυψε λόγω της παρουσίας γυναικών στους στρατούς τους.
Για τις Αμαζόνες θα μιλήσουμε σε επόμενη δημοσίευση μας.
–Λυδοί
Λυδοί , που τερμάτισαν την κυριαρχία των Κιμμερίων και ίδρυσαν έναν μεγάλο πολιτισμό στην στην Μ. Ασία και επινόησαν τα χρήματα , ηττήθηκαν όμως στην σύγκρουση τους στη μάχη όπου συνάντησαν τον Περσικό στρατό, που έφτασε κοντά στις Σάρδεις. Οι Ιρανοί κυριάρχησαν σε όλη την Μ. Ασία και το Λυδικό Κράτος εξαφανίστηκε από τη σκηνή της ιστορίας. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει Λυδική επιρροή γύρω από Την Οινόη .
–Πέρσες
Αν και η Μηδικη αυτοκρατορία ιδρύθηκε στην Περσία άν κατέλαβε την Ανατολική Μ. Ασία δεν μπορούσε να εξαπλώσει την κυριαρχία της στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. η επικράτηση των Περσών , και αντικατέστησαν τους Μήδους, ευρύτερα.
– Πέρσες του Δαρείου
Το 550, ο Πέρσης αυτοκράτορας Δαρείος Α’ κυριάρχησε στην περιοχή της Οινοης μαζί με ολόκληρη την Μ. Ασία.
— Η φυλή των Χαλύβων
Ο Ξενοφών στο έργο του ‘Anabasis’ στην ενδοχώρα του Canik π.Χ.
Αναφέρει ότι έζησε η φυλή των Χαλυβών , που δεν σχημάτισε ακόμη κράτος το 401 π.Χ. Μετά τα Χάλυβα, στην περιοχή θα γίνει ο αγώνας Σκυθοπερσών.
– Οι Σκύθες
Οι Σκύθες, που ήρθαν κυνηγώντας τους Κιμμέριους, έβαλαν τέλος στην κυριαρχία των Μήδων. Ο Πέρσης βασιλιάς Δαρείος Α’ π.Χ Το 513 ανέλαβε δράση κατά των Σκυθών της Μαύρης Θάλασσας μέσω Θράκης
– Το 360 π.Χ Πέρσες
Το 360 περιέλαβαν το Ünye στα όρια της Σατραπείας της Βόρειας Καππαδοκίας .
– Αλέξανδρος της Μακεδονίας
Ο Αλέξανδρος της Μακεδονίας το 331 π.Χ. νίκησε τους Πέρσες και κατέλαβε τα εδάφη τους. Οι Πέρσες ηγεμόνες σε καποιποιες περιοχές κατάφεραν να διατηρήσουν την αυτονομία τους. Μέχρι το θάνατο του Αλεξάνδρου, η περιοχή του Ünye ήταν ανεξάρτητη.
– Ελληνιστική εποχή
Ο Μέγας Αλέξανδρος π.Χ Όταν πέθανε το 323, οι στρατηγοί μοίρασαν την αυτοκρατορία μεταξύ τους. Ως αποτέλεσμα αυτού του μοιράσματος, σχηματίστηκε το Βασίλειο του Πόντου στην Κεντρική Μαύρη Θάλασσα. 9 π.Χ 302 – π.Χ
Ο Μιθριδάτης Α’, ένας από τους διοικητές που βασίλεψαν μεταξύ του 266 π.Χ., ο Κτίστης απέκτησε τον τίτλο του βασιλείου. Η ημερομηνία 281 μπορεί να γίνει αποδεκτή ως η χρονιά που γεννήθηκε το Βασίλειο του Πόντου .
Στη συνέχεια το Ελληνιστικό Βασίλειο ( 302 π.Χ. – 64 π.Χ.) στις περιοχές της Μέσης και Ανατολικής Μαύρης Θάλασσας ) έχει αρχίσει η περίοδος.
Το Ünye και τα περίχωρά του παρέμειναν υπό την κυριαρχία του Βασιλείου του Πόντου για περίπου 200 χρόνια.
–Ρωμαίοι
Μετά τον πανικό και την ήττα στον στρατό του Πόντου επί Ρωμαίου Διοικητή Λούκουλλου, π.Χ.
Οι ελληνικές πόλεις στα παράλια το 71 π.Χ. παραδόθηκαν μετά από αντίσταση.
–Το κάστρο του Μιθιδράτη
Το μόνο που γνωρίζουμε για το κάστρο είναι όσο το χρησιμοποιούσαν οι Πόντιοι – Ρωμαίοι – Βυζαντινοί – Οθωμανοί, το κάστρο ήταν χτισμένο πάνω σε ηφαιστειακό κώνο και περιβαλλόταν από τέσσερα προστατευτικά τείχη. Το όνομά του είναι σήμερα γνωστό ως Κάστρο Καλεογλου
–Βυζάντιο –
Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία χωρίστηκε στα δύο το 395 μ.Χ., το Ünye παρέμεινε στην επικράτεια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας . 10 – 11
– Ομαγιάδων – Αββασίδες
Κατά τη διάρκεια της εξάπλωσης του Ισλάμ, για πρώτη φορά το 715 μ.Χ., οι στρατοί των Ομαγιάδων ήρθαν στην περιοχή Canik. Μεταξύ των ετών 733 – 739 μ.Χ., η περιοχή γύρω από τη Σαμψούντα παρέμεινε υπό αραβική κυριαρχία. Οι Αββασίδες κατέλαβαν για λίγο την περιοχή του Ünye το 843 μ.Χ. Ο Τούρκος Διοικητής των Αββασιδών, Ahmed Ibn Inanc et-Turki, κατέλαβε ολόκληρη την περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μαύρης Θάλασσας το 893 μ.Χ. Το 1080 μ.Χ., ολόκληρη η ακτή της Μαύρης Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένου του Ünye, συνδέθηκε με τη Μεγάλη Αυτοκρατορία των Σελτζούκων . 12
—Βυζάντιο
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους , εξαιτίας του γεγονότος ότι αποτέλεσε ανεξάρτητη ηγεμονία στα χρόνια των Μεγάλων Κομνηνών , η πόλη βίωνε περίοδο ευμάρειας.
Η Οινόη απέκτησε ιδιαίτερα προνόμια κατά τα χρόνια των Μεγάλων Κομνηνών, όταν για ένα διάστημα αποτέλεσε μία σχεδόν ανεξάρτητη ηγεμονία, συνδεόμενη μόνο «ψιλώ ονόματι», δηλαδή φαινομενικά, με την αυτοκρατορία.
Οι αυτοκράτορες της Τραπεζούντας έμεναν κάθε χρόνο στα Λίμνια (έναν σπουδαιότατο στρατηγικό σταθμό ), σε ένα από τα 13 κάστρα που υπήρχαν εκεί.
Επίσης υπήρχε επισκοπή Λιμνίων στη δικαιοδοσία της οποίας συμπεριλαμβάνονταν 13 χωριά.
Ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Γ΄ χάρισε τα Λίμνια ως προίκα στον Τουρκομάνο εμίρη Τσατσεντίν Τσελεμπή, όταν αυτός παντρεύτηκε το 1379 την κόρη του Ευδοκία.
Την ευημερία της Οινόης κατά τους βυζαντινούς χρόνους μαρτυρεί και η σχετική παράδοση, σύμφωνα με τη οποία
«γαλή πηδώσα από στέγην εις στέγην ηδύνατο να αφιχθή από Οινόης εις Λιμνία» – αυτός ήταν ένας τρόπος να τονιστεί το πλήθος των κτισμάτων που βρίσκονταν στην περιοχή.
Κυβερνήθηκε στην συνέχεια από τους :
–Δανισμέντες μεταξύ 1086-1098, 1141-1144 και 1150-1157.
Η δυναστεία των Δανισμεντών ή Δανισμενιδών ήταν ένα τουρκικό μπεϊλίκι που κυβέρνησε τη βόρεια-κεντρική και ανατολική Μικρά Ασία από το 1071/1075 έως το 1178.Η δυναστεία είχε αρχικά επίκεντρο το Σεβάστεια , το Τοκάτ και την Νεοκαισάρεια στη βορειοανατολική-κεντρική Μικρά Ασία , κινηθηκαν δυτικά ως την Άγκυρα και την Κασταμόνη για λίγο, και νότια ως τη Μαλάτια, το οποίο κατέλαβαν το 1103.
Στις αρχές του 12ου αιώνα, οι Δανισμεντες ήταν αντίπαλοι του Σελτζουκικού Σουλτανάτου του Ρουμ , το οποίο ήλεγχε μεγάλο μέρος της επικράτειας που περιβάλλει τα εδάφη του Δανισμέντ και πολέμησαν κατά των Σταυροφόρων .Η δυναστεία ιδρύθηκε από τον Danishmend Gazi, (το όνομά του, Dānishman σημαίνει “σοφός άνθρωπος” ή “αυτός που αναζητά γνώση” )
– Σουλτανάτο του Ρουμ μεταξύ 1188-1204, 1214-1228 και 1230-1243,
Το Σουλτανάτο του Ρουμ ήταν ένα Τουρκοπερσικό, Σουνιτικό Μουσουλμανικό κράτος στη Μικρά Ασία (1077 – 1307).
– Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας το 1232-121-120 και 1302-1346
Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ήταν μια μοναρχία την περίοδο 13ου-15ου αιώνα, αποτελούμενη από τη μακρινή βορειοανατολική γωνία της Μικράς Ασίας και τη νότια Κριμαία. Ήταν ένα από τα τρία διάδοχα κράτη τα οποία καθιερώθηκαν μετά την πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας κατά την Δ΄ Σταυροφορία, μαζί με την Αυτοκρατορία της Νίκαιας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου.
– Εμιράτο του Hacıemiroğlu μεταξύ 1297-1302 και 1346-1461.Τπ πριγκιπάτο Haciemirogullari ήταν ένα τουρκικό πριγκιπάτο που κυβέρνησε βόρεια της Ευδοκιάδας ( Tokat ) και του Μήλας ( Mesudiye περιοχή Νικοπολης ), που ήταν τουρκικά εδάφη πριν από το Hacıemiroğulları, και Κωτήωρα (Ordu), Κερασούντα (Giresun,) ανατολικά της Αμισου ( Σαμψούντας ) και δυτικά της Τραπεζούντας. Αυτό το πριγκιπάτο ανήκε στη φυλή Τσεπνί των Ογκούζ, των οποίων οι Τουρκμάνοι εγκαταστάθηκαν κυρίως από τους Σελτζούκους κατά μήκος των συνόρων για να κατακτήσουν την περιοχή.
– 1461 μ.Χ. Μωάμεθ Β΄
Προφανώς το 1461 η Οινόη κατακτήθηκε από το Μωάμεθ Β΄ στη διάρκεια της εκστρατείας του εναντίων των Κομνηνών.
–Μέσα 16ου αιώνα.
Οινόη έπεσε οριστικά στα χέρια των Οθωμανών στα μέσα του 16ου αιώνα. Οι κάτοικοί της υπέφεραν πολλά κατά την τουρκοκρατία παρά τ’ ότι λόγω της επίδοσής τους στη ναυτιλία η πόλη απολάμβανε μια σειρά από προνόμια.
– 17ο και 18ο αιώνα
Τον 17ο και 18ο αιώνα οι Νιώτες (έτσι ονομάζονταν οι κάτοικοι της Οινόης) κυριαρχούσαν στον Εύξεινο Πόντο και έτσι την ανέδειξαν σε μία από τις πλέον σημαντικές ακμάζουσες ελληνικές πόλεις των παραλίων.
– 1806. παρακμή
Την παρακμή της επέφερε η τυραννική διοίκηση των ντερεμπέηδων και οι επιδρομές των Λαζών πειρατών, με γνωστότερη αυτή του 1806.
Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την πληθυσμιακή σύνθεση και τον αριθμό των κατοίκων της Οινόης από το 15ο έως το β΄ μισό του 19ου αιώνα. Είναι όμως γνωστό ότι κατοικούνταν κυρίως από ορθόδοξους χριστιανούς. Άγνωστο παραμένει το πότε ακριβώς εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι στην Οινόη. Η μοναδική πληροφορία που μας δίνεται για το 16ο αιώνα είναι ότι συνολικά στην Οινόη και στο φρούριο της κατοικούσαν 152 άτομα, χωρίς να αναφέρεται η εθνωτική της σύνθεση
– Επιδρομές Λαζών
Στο 19ο αιώνα, το 1806, η κατάσταση στην Οινόη επιδεινώθηκε από τις επιδρομές των Λαζών, που λεηλατούσαν τα περίχωρα. Οι λεηλασίες είχαν ως αποτέλεσμα τη φυγή μέρους των κατοίκων της Οινόης, οι οποίοι κατέφυγαν σε διάφορες παραλιακές πόλεις της Ρωσίας και κάποιοι άλλοι στη Σινώπη.
– Η πυρκαγιά του 1838 & του 1880
Το 1838 μεγάλη πυρκαγιά κατάστρεψε περίπου 700 σπίτια και προκάλεσε μεγάλες ζημιές, γεγονός που συνετέλεσε στην παρακμή της πόλης την ίδια εποχή. Περίπου το 1880 προκλήθηκε δεύτερη πυρκαγιά στον οικισμό.
Στην δεύτερη κάηκαν πολλά σπίτια, καθώς και το σχολείο των ορθόδοξων κατοίκων της Οινόης
– Καταγωγή των κάτοικων
Υπήρχαν δύο παραδόσεις, για την προέλευση των κάτοικων.τον 19ο αιώνα μ.Χ.
1. Κατάγονταν από την Οινόη της Αττικής και
2, Κατάγονταν από τη Μάνη.
Η πλειονότητα των κατοίκων της Οινόης ζούσαν εκεί από τα Βυζαντινά χρόνια.
Μέτα πτώση της οικονομική ακμής της Οινόης, ήρθαν μετανάστες από την Σινώπη.
– Διοικητική υπαγωγή στην Τουρκοκρατία
Αλλά είναι πιθανό στο 16ο αιώνα ο οικισμός Οινόη να ανήκε στο σαντζάκι Canik. Σε όλη τη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα ο οικισμός Οινόη ήταν έδρα ομώνυμου καζά. Το 1847 ο καζάς Οινόης υπαγόταν στο σαντζάκι και βιλαέτι Τραπεζούντας. Το 1867 ο καζάς Οινόης αλλάζει διοικητική υπαγωγή και εντάσσεται στο σαντζάκι Canik του βιλαετιού Τραπεζούντας. Το 1890 υπαγόταν σε αυτόν ο μοναδικός ναχιγιές, αυτός του Karakuş.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, , ο καζάς Οινόης υπαγόταν στο βιλαέτι Τραπεζούντας. Αργότερα όμως, το 1920, υπαγόταν στο σαντζάκι Σαμψούντας και στο βιλαέτι Ορντού (Κοτυώρων)
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
–Μητρόπολη
Εκκλησιαστικά η Οινόη υπάγονταν στη μητρόπολη Νεοκαισάρειας. την εποχή της Μικρασιατικής καταστροφής.
Η έδρα της βρισκόταν στο Τοκάτ, αλλά το 1911 μεταφέρθηκε στη πόλη Κοτύωρα. Εκπρόσωπος του μητροπολίτη ήταν ο αρχιερατικός επίτροπος που έφερε τον τίτλο έξαρχος.
– Εκκλησίες
Στην Οινόη υπήρχαν δύο ορθόδοξες εκκλησίες. Η πρώτη εκκλησία ονομαζόταν «Απάνω Εκκλησία» ή Παναγία και ήταν η μεγαλύτερη εκκλησία της Οινόης. Η δεύτερη ονομαζόταν «Κάτω Εκκλησία» ή Άγιος Νικόλαος.
Ένας από τους γνωστότερους δρόμους της Οινόης ονομαζόταν Χατζισμαΐλ και εκεί βρίσκονταν σπίτια ορθοδόξων, και η αρμενική εκκλησία
Α) Ναός Αγίου Νικολάου Διπλός ναός Αγίου Νικολάου και Αγίου Δημητρίου που οι Νιώτες την ονόμαζαν «τ’ απουκά η εγκλεσία» Αυτή βρισκόταν σε μια τοποθεσία μετά την Πούντα, πάνω σε μια προεξοχή που περιβαλλόταν από θάλασσα.
Β) Κοιμήσεως της Θεοτόκου << τ’ απάν η εγκλεσία >> η «Απάνω Εκκλησία» ή Παναγία και ήταν η μεγαλύτερη εκκλησία της Οινόης.
Γ) Στο κέντρον υπήρχε σε ερείπια η εκκλησιά του Αγίου Κων/νου
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση τα σημαντικότερα αγιάσματα της Οινόης ήταν του Αγίου Κωνσταντίνου. Το αγίασμα του Αγίου Κωνσταντίνου βρισκόταν στα σύνορα των συνοικιών Περιγιάλι και Πούντα.
Δ ) Σε Νησάκι στην παράλια Α Γιάννης +αγίασμα
Σημαντικότατο ήταν και το αγίασμα της Οινόης του Αϊ Γιάννη Το αγίασμα του Αϊ Γιάννη βρισκόταν στη συνοικία της Πούντας κοντά στη θάλασσα και για να το επισκεφθεί κανείς κατέβαινε 30 σκαλιά.
–Παρεκκλήσια
Επίσης υπήρχαν παρεκκλήσια του Αγίου Δημητρίου, που ήταν βυζαντινό, και του Προφήτη Ηλία, που βρισκόταν έξω από τον οικισμό στο δρόμο προς τη Φάτσα.
Το 1896 στις εκκλησίες της Οινόης υπηρετούσαν τέσσερις ιερείς.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Την ίδια εποχή η ελληνική κοινότητα συντηρούσε μια Αστική Σχολή κι ένα Παρθεναγωγείο και το αρρεναγωγείο τους. ονομαζόταν Χατζισμαΐλ
Τα σχολεία των ορθοδόξων της Οινόης ιδρύθηκαν το 19ο αιώνα. Το 1866 στην Οινόη υπήρχε ένα γραμματοδιδασκαλείο, που βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση. Αργότερα, προφανώς με τη βοήθεια της κοινότητας, η κατάσταση της εκπαίδευσης στον οικισμό βελτιώθηκε. Έτσι το 1870 υπήρχαν ένα ελληνικό σχολείο και ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο αρρένων, όπου συνολικά φοιτούσαν πάνω από 330 μαθητές. Το 1896 σε αυτά τα σχολεία φοιτούσαν 270 μαθητές και δίδασκαν 6 δάσκαλοι. Στις αρχές του 20ού αιώνα λειτουργούσαν αρρεναγωγείο και παρθεναγωγείο. Το αρρεναγωγείο ήταν ένα κτήριο διώροφο που βρισκόταν μέσα στον περίβολο της «Άνω Εκκλησίας». Στον κάτω όροφό του υπήρχε θέατρο.Το παρθεναγωγείο βρισκόταν στο αυλόγυρο της «Κάτω Εκκλησίας». Το αρρεναγωγείο ήταν οκτατάξιο αλλά αργότερα, το 1914, λόγω της μείωσης του ορθόδοξου πληθυσμού, έγινε επτατάξιο.
Το παρθεναγωγείο επίσης στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν πεντατάξιο, αλλά το 1914 συρρικνώθηκε σε τετρατάξιο.
.Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πόλεμου τα σχολεία παρέμειναν κλειστά. Το 1918, μετά το τέλος του πολέμου, όταν ο οικισμός άρχισε να ξαναζεί στους κανονικούς του ρυθμούς, τα σχολεία λειτούργησαν ξανά. Έκλεισαν μόνιμα μετά το διωγμό των ορθόδοξων κατοίκων από την Οινόη.Στην Οινόη υπήρχαν αρκετοί σύλλογοι, γεγονός που αποδεικνύει την έντονη δραστηριότητα της ορθόδοξης κοινότητάς της.
Το 1890 ιδρύθηκε το Aναγνωστήριο Οινόης «Φιλαδέλφεια», του οποίου η λειτουργία ξεκίνησε από το 1891. Σκοπός του ήταν η υποστήριξη των ορθόδοξων σχολείων της Οινόης και των γύρω χωριών, η εξεύρεση εργασίας στους φτωχούς και η μόρφωση των ορθόδοξων κατοίκων της Οινόης.
Ο δεύτερος Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος του οικισμού ιδρύθηκε στο 1909 με την ονομασία «Πατρίς» με σκοπό την υποστήριξη των σχολείων και τη μόρφωση των ορθόδοξων κατοίκων.
Τελευταία ήταν η Λέσχη «Ο Ευαγγελισμός» που είχε σκοπό επίσης την ενίσχυση των σχολείων της κοινότητας.
–Κοινωνική ζωή
Επίσης, το 1909 ιδρύθηκε ο σύλλογος «Αναγέννηση», με διάφορα τμήματα, όπως φιλολογικό, θεατρικό, γυμναστικό· λειτούργησε μέχρι το 1919.
Στην κώμη υπήρχε και λέσχη με αναγνωστήριο, που συμπεριλάμβανε και πλουσιότατη βιβλιοθήκη, δωρεά των αδελφών Κοντόπουλων που κατάγονταν από την Οινόη και ήταν καθηγητές στη Σμύρνη και την Αθήνα.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
– Σημαντικού λιμάνι
Η Οινόη υπήρξε –και εξακολουθεί να είναι– ένα από τα σημαντικά λιμάνια στις ακτές του Εύξεινου Πόντου.
Λόγω της εμπορικής κίνησης του λιμανιού της Οινόης υπήρχαν πρακτορεία ατμοπλοϊκών εταιρειών διάφορων χωρών, όπως η Ρωσία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Αυστρία.
Η τελική παρακμή της συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας στην Οινόη όμως ήρθε με την εξάπλωση της ατμοπλοΐας στις αρχές του 20ού αιώνα
–Ναυπήγηση πλοίων
Από ό,τι φαίνεται η βασική βιοποριστική ασχολία των κατοίκων της Οινόης ήταν η ναυπήγηση πλοίων.
Από παλιά ήταν γνωστή για την κατασκευή ιστιοπλοϊκών – περίπου 25 πλοία κατασκευάζονταν κάθε χρόνο στα ναυπηγεία της.
Ο ταρσανάς (ναυπηγεία) της Οινόης βρισκόταν περίπου 1,5 χλμ. ΝΑ του οικισμού στην ξύλινη γέφυρα Köprü Başı.
Λόγω των πλούσιων δασών και της άριστης ποιότητας των δέντρων που βρίσκονταν στην περιφέρεια της Οινόης η ναυπήγηση πλοίων αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, ώσπου οι κάτοικοι απέκτησαν προνόμια από το οθωμανικό κράτος.
Αρχικά οι μάστορες που εργάζονταν σε ναυπηγεία ήταν ορθόδοξοι αλλά αργότερα άρχισαν να εργάζονται εκεί και μουσουλμάνοι.
Η ξυλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν κυρίως από καστανιά. Οι επιδόσεις των κατοίκων της Οινόης στην κατασκευή και εμπορία καραβιών παρουσιάζουν κάμψη πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα.
–Κατασκευή σχοινιών
Η τέχνη κατασκευής σχοινιού ήταν πολύ σημαντική και γνωστή. Την εξασκούσαν αποκλειστικά οι μουσουλμάνοι κάτοικοι του οικισμού.
Στα τέλη του 19ου αιώνα τα σχοινιά και τα κεραμικά ήταν από τα σημαντικότερα εξαγώγιμα προϊόντα του οικισμού.
–Λατομεία
Άλλη σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή ήταν τα λατομεία. Ένα είδος άσπρης πέτρας που έμοιαζε πολύ με μάρμαρο εξαγόταν στη Σαμψούντα, στα Κοτύωρα και στην Κερασούντα.
Επίσης υπήρχε μαύρη πέτρα που βρισκόταν κοντά στην Οινόη. Όμως αυτό το είδος πέτρας δεν το εξήγαν, αλλά το χρησιμοποιούσαν τοπικά.
– Κεραμική
Στην ορθόδοξη συνοικία Πούντα υπήρχαν βιοτεχνίες κεραμικής που κατασκεύαζαν στάμνες, κεραμίδια και τσουκάλια.
–Γεωργία – κτηνοτροφία
Λόγω της απασχόλησης των κατοίκων στα ναυπηγεία η γεωργία ερχόταν σε δεύτερη μοίρα.
Ωστόσο η κάνναβη, πρώτη ύλη για τη σχοινοποιία, ήταν ένα από τα πιο βασικά προϊόντα της Οινόης και θεωρούνταν ένα από τα σημαντικότερα εξαγώγιμα προϊόντα του οικισμού. Στα 1890 ο Cuinet αναφέρει ότι τα σημαντικότερα εξαγόμενα γεωργικά προϊόντα της Οινόης ήταν τα φασόλια, η κάνναβη και το καλαμπόκι.
Η γεωργία σήμερα είναι η βάση της τοπικής οικονομίας, ιδίως η καλλιέργεια, η εμπορία και η επεξεργασία φουντουκιών. Το γεγονός αυτό γίνεται ορατό στην πόλη της Οινόης, που είναι ήσυχη κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, μιας και οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται στην ύπαιθρο για τη συγκομιδή φουντουκιών.
Άλλα προϊόντα ήταν το σιτάρι, ρύζι, κριθάρι, βρόμη, λίνο, ρεβίθια, φακή και κουκιά.
Οι εξαγωγές επίσης περιλάμβαναν κρασί, βούτυρο, και τυρί.
– Αλιεία
Η αλιεία δεν ήταν τόσο σημαντική και κυρίως κατευθυνόταν στην ντόπια αγορά. Αρκετοί ψαράδες ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι.
– Εμπόριο
Πολλοί ορθόδοξοι της Οινόης ασχολούνταν με το εμπόριο.
Η σκεπαστή αγορά της Οινόης ονομαζόταν Καπάνι.
Μερικοί Αρμένιοι έκαναν εμπόριο υφασμάτων.
Κάθε Σάββατο σε ένα ανοιχτό μέρος μπροστά από το σχολείο των μουσουλμάνων γινόταν αγορά.
Σε αυτή την αγορά δε συμμετείχαν οι ορθόδοξοι κάτοικοι των γύρων χωριών αλλά μόνο οι μουσουλμάνοι χωρικοί που πουλούσαν τα προϊόντα τους. Η άλλη αγορά του οικισμού ήταν το Γιάγμπαζαρ (αγορά λαδιού). Εκεί οι χωρικοί πουλούσαν τυριά και βούτυρο. Άλλη αγορά της Οινόης ήταν το Ούνπαζαρι (αγορά αλευριού) όπου γινόταν εμπόριο αλεύρων.
Η παρακμή του εμπορίου της Οινόης ξεκίνησε όταν η Σαμψούντα έγινε λιμάνι της Σεβάστειας. Από το λιμάνι της Οινόης μεταφέρονταν εμπορεύματα από και προς τη Σεβάστεια, αλλά, από τη στιγμή που η Σαμψούντα χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο μεταφοράς εμπορευμάτων της Σεβάστειας, η Οινόη έχασε τη σημασία της.
Μετά την οικονομική παρακμή της Οινοής, αρκετοί τεχνίτες, όπως μαραγκοί και χτίστες, εγκαταστάθηκαν ως εποχιακοί στη Σαμψούντα, που συγκέντρωνε μετανάστες από μεγάλο τμήμα του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Αυτοί παρέμεναν εκεί από τό Πάσχα έως τα Χριστούγεννα. Στο β΄ μισό του 19ου αιώνα παρατηρούμε μεταναστευτικό ρεύμα των τεχνιτών από την Οινόη προς τη Ρωσία.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ
Επίσης το κάστρο της πόλης, τμήματα του οποίου σώζονται μέχρι και σήμερα και γύρω από το οποίο εκτείνονταν η ελληνική συνοικία Κάστρος, είναι κύριο αξιοθέατο της σημερινής Οινόης.
— Κάστρο Οινόης (Unye ) – Κοτυώρων (Ordu )
Πρόκειται για ένα κάστρο 2500 ετών που βρίσκεται σε ένα λόφο στα αριστερά του δρόμου, στο 7ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Ünye – Niksar, στην περιοχή Ünye, 5 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της συνοικίας. Είναι εντός των ορίων του χωριού Καλέ. Τα τείχη και οι σουτράχες χτισμένα στις απότομες πλαγιές του Yalçın Dεδομένου ότι το κάστρο είναι πολύ ψηλό σε σύγκριση με τη γύρω επιφάνεια, XI – XII. Χρησιμοποιήθηκε ως οχυρή θέση για αιώνες. Η πόρτα του έχει ύψος 5 μέτρα, και οι εξετάσεις δείχνουν ότι αυτή η πόρτα ήταν ΙΙ.
Η είσοδος του κάστρου είναι στα νοτιοανατολικά, σε αυτό το μέτωπο υπάρχει ένας βραχώδης τάφος Τετραστυλος ύψους δέκα μέτρων, πλάτους 3 μέτρων και ύψους 2 μέτρων. Σε κάθε τρία σημεία του τριγωνικού πάχους του τάφου υπάρχει ανάγλυφος αετός και το ανάγλυφο στο δεξιό άκρο σώζεται καλά. Υπάρχουν δύο διάδρομοι και μια στέρνα στη βορειοδυτική κατεύθυνση με κλίση 45 μοιρών στην περιοχή κοντά στην κορυφή.
kατά τη δεκαετία του 1290, το φρούριο Ünye χτίστηκε από τον αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Ιωάννη (ΙΙ.) .
ΔΙΩΞΕΙΣ
Στον 20ό αιώνα, μετά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ξεκίνησε ο διωγμός των ορθόδοξων κατοίκων του οικισμού.
Το 1915 οι Τούρκοι εξόντωσαν του Αρμενίους της πόλης και τον Οκτώβριο του 1916 ήρθε και η σειρά των Ελλήνων
Τον Ιανουάριο του 1917 διατάχθηκε από τις αρχές η εκκένωση της Οινόης. Οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν σε άλλες περιφέρειες, όπως της Νεοκαισαρείας.
Τον Ιανουάριο του 1917 διέταξαν οι τουρκικές Αρχές την εκκένωση της Οινόης και των γύρω χωριών. Οι Νιώτες πήραν τη στράτα που θα τους οδηγούσε στο εσωτερικό της χώρας, προς Τοκάτη, Αμάσεια και Σεβάστεια. Οι περισσότεροι εξ αυτών άφησαν την τελευταία τους πνοή σ’ αυτήν τη στράτα, από την πείνα και το κρύο.
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
. Έτσι οργανώθηκε αντάρτικο από τους άντρες της Οινόης, για να προστατέψουν τα ελληνικά χωριά της περιοχής, στα οποία ήδη ομάδες ατάκτων επιτίθονταν συστηματικά.
Επικεφαλής του αντάρτικου της Οινόης ήταν ο περιβόητος Σαρίγιαννες, από το 1916 έως και την Ανταλλαγή.
Ο Σαρίγιαννες και οι οπλαρχηγοί του προσπάθησαν να σώσουν 520 αιχμάλωτα από τους Τούρκους γυναικόπαιδα στο χωριό Κερίς. Οι αντάρτες είχαν οχυρωθεί στο χωριό και οι Τούρκοι κατάφεραν να τους κυκλώσουν. Παρόλο που τους είχαν τελειώσει τα εφόδια, κατάφεραν να σπάσουν τον κλοιό της μεραρχίας και να διαφύγουν· δυστυχώς οι Τούρκοι σκότωσαν τα γυναικόπαιδα και έκαψαν όλα τα χωριά των ανταρτών.
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Κατά τα έτη 1922-1923 όσοι ορθόδοξοι χριστιανοί παρέμεναν στον οικισμό εγκατέλειψαν την Οινόη κατευθυνόμενοι προς τον ελλαδικό χώρο.
Όσοι κατάφεραν να επιζήσουν μετά το 1922 εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, στην Οινόη Καστοριάς, στη Δράμα, στην Κατερίνη, στην Αθήνα και σε χωριά της Πέλλας.
ΣΗΜΕΡΑ
Η Οινοη ή Οίναιον στα τουρκικά: Ünye κατά τη Βυζαντινή περίοδο είναι πόλη και περιοχή στην επαρχία Ορντού της Τουρκίας.Σήμερα έχει πληθυσμό 130.000 κατοίκων.
Η πόλη έχει ένα μικρό λιμάνι, σε κόλπο της πλέον επίπεδης περιοχής της ακτής της Μαύρης Θάλασσας. Η γεωργία είναι η βάση της τοπικής οικονομίας, ιδιαίτερα η παραγωγή φουντουκιού.
