Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Πέργη ήταν αρχαία ελληνική πόλη στη Μικρά Ασία πρωτεύουσα της Παμφυλίας.
Σήμερα, είναι ένας μεγάλος χώρος αρχαίων ερειπίων, 15 χιλιόμετρα ανατολικά της Αττάλειας στην παράκτια πεδιάδα. κάποτε ήταν η πρωτεύουσα της Παμφυλίας τώρα στην επαρχία της Αττάλειας στη νοτιοδυτική ακτή της σημερινής Τουρκίας..
Μια ακρόπολη που βρίσκεται εκεί χρονολογείται από την εποχή του Χαλκού.
Ἡ Πέργη, είναι τα σημερινά Μούρτανα,
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Βρίσκεται στις όχθες του Κέστρου ποταμού που ήταν πλωτός και καθιστούσε έτσι την πόλη παράλια
Βρισκόταν Βόρειο Ανατολικά της ,Αττάλειας σε απόσταση 17 χλμ.
Απείχε από την Άσπενδο 34 χλμ και την Τερμισσό 47 χλμ
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Το όνομα της έχει προελληνική προέλευση
Η πόλη, ονομαζόταν Πάρχα σε έγγραφο Χετταίων το 1220 π.Χ.
– 1220 π.Χ. Πρειία – Πάρχα – Parha
ΓΙΠρόκειται για παραφθορά του τοπωνυμίου «ΠΡΕΙΙΑ», της τοπικής δηλαδή ονομασίας της Πέργης στην «αρχαϊκή» Παμφυλική διάλεκτο, η οποία ανάγεται σε εποχή κατά πολύ προγενέστερη της εποχής της άφιξης Δωριέων ,Αιολέων και Ιώνων
Στη διάλεκτο αυτή είναι γραμμένη μία επιγραφή του 5ου αι. π.Χ. που βρέθηκε σε δεύτερη χρήση στην πόλη ως οικοδομικό υλικό.
Εκεί διασώζεται το αρχαίο τοπωνύμιο «ΠΡΕΙΙΑ», καθώς και η ανατολική ονομασία «ΓΙΑΝΑΨΑΣ ΠΡΕΙΙΑΣ» της τοπικής θεότητας που αργότερα εξελληνίστηκε ως Περγαία Άρτεμις
Η ανατολική ονομασία όχι μόνο διατηρήθηκε με την πάροδο των χρόνων, αλλά παρέμεινε σε χρήση τουλάχιστον μέχρι και την Ελληνιστική περίοδο.
– 333 π.Χ Πέργη ( Pergê / Perga )
Το 333 π.Χ κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο
και έγινε η πρωτεύουσα της πολιτείας της Παμφυλίας Secunda κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο.
– 454 μ.Χ. Πάρχα (Parxa)
Επί Βυζαντίου επανήλθε το όνομα Πάρχα
– 1842 μ.Χ/ Eskikale
Το 1842 οι Τούρκοι την αποκαλούσαν Eskikale δηλαδή Παλιό πύργος
— Perge mv – Aksu – Αττάλεια
Για λόγους τουριστικής εκμετάλλευσης επανέφεραν οι Τούρκοι το όνομα Πέργη το τέλος του 20ου αιώνα
– Murtina ή Murtana
Δίπλα από τα αρχαία ερείπια υπάρχει ο σημερινος οικισμοςΑϊτή είναι η σημερινή ονομασία του διπλανού οικισμού
ΙΣΤΟΡΙΑ
–Ίδρυση
Η Πέργη αρχικά δημιουργήθηκε από τους Χετταίους περίπου το 1500 π.Χ.
και υπήρξε μια σημαντική πόλη της αρχαίας Παμφυλίας
– Επανίδρυση
Προφανώς μετά από εξαφάνιση της πόλης από κάποια άγνωστη αιτία η πόλη επανιδρύεται κατά την παράδοση , από τους μάντεις Μόψο .Κάλχαντα και Αμφίλοχο η οποίοι έφτασαν στην περιοχή με τα το τέλος του Τρωικού πολέμου
Στο χώρο αυτό το 1953 ανακαλύφθηκαν τα ενεπίγραφα βάθρα επτά Κτιστών-Ιδρυτών της Πέργης, που δεν ήταν άλλοι από τους Αχαιούς ήρωες του Τρωικού πολέμου…
Με την σπουδαία αυτή εξέλιξη στην έρευνα για τον καθορισμό της ιστορίας της Πέργης εξηγείται καλύτερα η έκφραση του Ηροδότου ότι
“οἱ Πάμφυλοι, οὗτοι εἰσί τῶν ἐκ Τροίας ἀποσκεδασθέντων ἅμα Ἀμφιλόχῳ καὶ Κάλχαντι”…» (σσ. 28-29).
Επιβεβαίωση της ίδρυσης της από τους νικητές της Τροίας δίνουν και τα επτά βάθρα των Κτιστών της Πέργης που βρέθηκαν και σήμερα με την σειρά είναι τοποθετημένα σήμερα στον ανιστορούμενο χώρο της πόλης και φέρνουν τις ακόλουθες επιγραφές.
Ι.
κτίστης Ρίξος Λύκου τοῦ Πανδείονος Ἀθηναΐος ἀφ’ οὗ Ρίξου πούς
II
κ(τ)ίσ(τ)ης Λάβος Δαε(…Δ)ελφός ἀφ’ οὗ Λα(…)
III
κτίστης Κάλχας Θέστορος Ἀργεῖος
IV
(κτίσ)της (Μαχ)άων Ἀσκλη(πιοῦ) Θεσσαλό(ς)ἀφ’ οὗ ἱερόν Διός Μαχαονίου ἐν τῇ ἀκροπόλει
V
κτίστης (Λ)εοντεύς Κορ(ώνου) Λαπίθης
VI
κτ(ί)στης (Μι)νύας Ἰαλμένο(υ)του Ἄρεως Ὀρχομένιος
VII
(κτίστης) Μόψος Ἀπόλλωνος Δελφός
Η Πέργη παρέμεινε από τις ισχυρότερες πόλεις της Παμφυλίας για πολύ μεγάλο διάστημα .
– Πέρσες
Το 546 π.Χ. καταλήφθηκε από τους Πέρσες Αχαιμενίδες όπου και παρέμειναν υπό τον έλεγχό τους μέχρι το 333 π.Χ. όπου η Πέργη παραδόθηκε στον Μέγα Αλέξανδρο.
– Μ. Αλέξανδρος
Μια δύσκολη ορεινή διαδρομή στη Φρυγία ξεκίνησε από την Πέργα και ο Μέγας Αλέξανδρος την χρησιμοποίησε για την εισβολή του στο εσωτερικό. Του Ταύρου και της υπόλοιπης Μ. Ασίας
– Ελληνιστικοί χρόνοι
Στη συνέχεια περιήλθε στο κράτος των Σελευκιδών,
Μετά τη συνδιάσκεψη του Τριπαράδεισου (321 π.Χ.) μέχρι και τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.), βρέθηκε υπό Σελευκιδικό έλεγχο, ενώ στη συνέχεια πέρασε στην εξουσία των Πτολεμαίων.
Η Πτολεμαϊκή κυριαρχία έληξε το 218 π.Χ. προς όφελος των Σελευκιδών. Στις αρχές του 2ου αι. π.Χ. ο πόλεμος μεταξύ των Ρωμαίων και του Αντιόχου Δ΄ ανέτρεψε εκ νέου τις ισορροπίες των δυνάμεων. Μετά την ήττα των Σελευκιδών στη μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ.), η ειρήνη της Απάμειας καθόρισε τους νέους κυρίαρχους της Ασίας
Κατά την ελληνιστική περίοδο η Πέργη αποτελούσε μία από τις ωραιότερες πόλεις της ανατολής στολισμένη με πολλά αξιόλογα ελληνιστικά
— Βασίλειο της Περγάμου,
Όλο το δυτικό τμήμα της Παμφυλίας μέχρι τον Κέστρο προσαρτήθηκε στο βασίλειο της Περγάμου, ενώ το ανατολικό παρέμεινε ελεύθερο.
Μετά την κληροδότηση του βασιλείου του Αττάλου Γ΄ στη Ρώμη (133 π.Χ.) και την ίδρυση της επαρχίας της Ασίας (129 π.Χ.), η Παμφυλία ανέκτησε ουσιαστικά την ανεξαρτησία της. Σύντομα όμως κλήθηκε να αντιμετωπίσει τη μάστιγα της πειρατείας, που αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα αποσταθεροποίησης για τα επόμενα χρόνια. Εξαιτίας της απουσίας μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας, τα μέσα αυτοπροστασίας των πόλεων αποδείχτηκαν ανεπαρκή.
– Ρωμαίοι
Από Τους Ρωμαίους συνεχίστηκε το ενδιαφέρον με την πόλη με αποτέλεσμα τα ρωμαϊκά κτίρια, θέρμες κ.λ π..να είναι αρκετά στην πόλη
Οι ειρηνικές συνθήκες και η συσσώρευση πλούτου από το εμπόριο επέτρεψαν τον εξωραϊσμό της πόλης με λαμπρά δημόσια οικοδομήματα. Ο δήμος ήταν χωρισμένος σε φυλές και οργανωμένος σε «γερουσία», «νέους» και «εφήβους». Όπως και τα μέλη της Βουλής, οι άρχοντες εκλέγονταν από το δήμο. Το ίδιο συνέβαινε με τους ιερείς, εκτός κι αν το αξίωμά τους ήταν κληρονομικό. Οι συνθήκες στα χρόνια αυτά ευνοούσαν την ανάδειξη ξεχωριστών προσωπικοτήτων που διέπρεψαν σε πλείστους τομείς,
– Η πίστη στους αρχαίους θεούς
Στην Πέργη λατρεύονταν οι Δίας, Απόλλων, Διόνυσος, Ποσειδών, Ήρα, Αθηνά, Αφροδίτη, Ασκληπιός, Ερμής, Ηρακλής, Χάριτες, Διόσκουροι, Κυβέλη, Νέμεσις, Νίκη, Παν, Σελήνη, Θέμις, καθώς και ο θεοποιημένος Κέστρος.
Ένα άγαλμα του ποταμού κοσμούσε το νυμφαίο στο βόρειο τμήμα της πόλης.
Επιπλέον, ο Κέστρος αποτελεί κοινό εικονογραφικό τύπο στη νομισματοκοπία της Πέργης και αναπαριστάται συχνά σε ανάγλυφα.
Επίσης, στην Πέργη και την Άσπενδο υπήρχε λατρεία της τριπρόσωπης Εκάτης, του Ηφαίστου και της Τύχης ως Πολιάδος.
– Απόστολος Παύλος
Στην Πέργη ο Απόστολος Παύλος, και ο Απόστολος Βαρνάβας ξεκίνησαν την πρώτη τους αποστολή στην Μ. Ασία (Πράξεις των Αποστόλων 13:13) με την οποία
κήρυξαν τον Χριστιανισμό προερχόμενοι από την Πάφο της Κύπρου, όταν κατευθύνονταν προς την Αντιόχεια της Πισιδίας , καθώς επίσης και κατά την επάνοδο του από το Ικόνιο, Λύστρα, Δέρβη, Αντιόχεια, όπου κήρυξε το Ευαγγέλιο.
«Καί διελθόντες την Πισιδίαν ήλθον εις Παμφυλίαν, και λαλήσαντες εν Πέργῃ τον λόγον κατέβησαν εις Αττάλειαν».
Από το πλήθος των Μαρτύρων της Πέργης καταφαίνεται ότι ο Χριστιανισμός είχε ραγδαία ανάπτυξη στην περιοχή.
– Βυζάντιο
Επί βυζαντινής εποχής, άκμασε πολύ η Πέργη. Από τα τέλη του δ΄ αιώνος, υπήρξε έδρα Μητροπολίτου, πού στη δικαιοδοσία του υπήγοντο 19 επισκοπές.
Γνωστά ονόματα επισκόπων Πέργης οπό το 314 είναι :
Επίδαυρος(314),Καλλίνικος (παρέστη στήν Α΄ Οικουμενική Σύνοδο),Λεόντιος (στην Β΄ Οικουμενική Σύνοδο), Βερενιανός (στην Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο), Επιφάνιος (στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο), Ευλόγιος (στην Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο), Ιωάννης Α΄ (στην ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο),
Κώνστας (στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο), Ευθύμιος, (ι΄ ἤ ια΄ αιώνα),Θεόδωρος (ι΄ἤ ια΄ αιώνα),
Η Αττάλεια , η οποία έγινε μητρόπολη το 1084.
Στο 1170 Επίσκοπος είναι ο Κωνσταντίνος .
Μετά την συνένωση των δύο Μητροπόλεων Πέργης και Αττάλειας γνωστοί Επίσκοποι είναι οι Θεόγνωστος (1345),Θεόφιλος (1381), Αθανάσιος (1387-1389) και ο Θεοφύλακτος (1397-1400).2
– Οι ναοί της Πέργης
Από τους χριστιανικούς βυζαντινούς ναούς της Πέργης σήμερα βλέπουμε τα ερείπια δύο εξ αυτών στην Κάτω πόλη, ανατολικά και δυτικά της κεντρικής αρτηρίας της Πέργης.
Του ανατολικού ναού, σώζεται μόνο η ανατολική αψίδα. Του δυτικού, ολόκληρος ο σκελετός σε μικρό ύψος πάνω από τη γη.
Είναι σε σχήμα βασιλικής και χρονολογικά ανήκουν στον 6ο αιώνα.
Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει και τέσσερα άλλα βυζαντινά κτίσματα, τα οποία θεωρούν ότι υπήρξαν ναοί.
Η Πέργη ερημώθηκε κατά τή διάρκεια των τριών αιώνων εβδόμου, ογδόου και ενάτου από ισχυρό σεισμό και διάφορες επιδρομές.
Η εκκλησία της Πέργης συνέχισε να αναφέρεται μέχρι το 1400.
– Άραβες
Οι αραβικές επιδρομές που επακολούθησαν είχαν συνέπεια την οριστική αποδυνάμωση της πόλης.
Τον 7ο αιωνία. μ.Χ., οι περισσότεροι κάτοικοί της την είχαν ήδη εγκαταλείψει.
– Μικρή Χριστιανική κοινότητα
Παρ’ όλα αυτά, μία μικρή χριστιανική κοινότητα παρέμεινε στην περιοχή τουλάχιστον μέχρι το 1400.
– Η έλευση των Τούρκων
Η Παμφυλία πέρασε στους Σελτζούκους το 1078 και στους Οθωμανούς το 1392. Ελάχιστα στοιχεία υπάρχουν για την ιστορία της Πέργης μεταξύ του 14ου και του 17ου αιώνα. Το 1671 την επισκέφτηκε ο Evliya Çelebi,
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
– Απολλώνιος της Πέργης
Απολλώνιος της Πέργας, αστρονόμος, μαθηματικός (περ. 262 – περίπου 190 π.Χ.)
Ο Απολλώνιος ο Περγαίος (ή Περγεύς) υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες μαθηματικούς – γεωμέτρες και αστρονόμους της αλεξανδρινής εποχής.
Γεννήθηκε περί το 260 π.Χ. (ή σύμφωνα με άλλους μελετητές περί το 246 με 221 π.Χ.), στην Πέργη της Παμφυλίας, .
Ο μαθηματικός Απολλώνιος μαθήτευσε στην Αλεξάνδρεια. Ήταν διάσημος για το έργο του σχετικά με τις κωνικές τομές, ενώ συνέγραψε πραγματείες μαθηματικού περιεχομένου, επτά από τις οποίες σώζονται σήμερα.
Σπούδασε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια κοντά στους συνεχιστές του Ευκλείδη και συνέγραψε γύρω στα 21 έργα μαθηματικών, γεωμετρίας, αστρονομίας και μηχανικής, που χωρίζονταν σε υποκατηγορίες τόμων εκ των οποίων διασώθηκαν μόνο τέσσερα με γνωστότερο εξ’ αυτών το έργο «Κωνικά» το οποίο αποτελείται από 8 βιβλία.
Ο Απολλώνιος ήταν επίσης σημαντικός ιδρυτής της ελληνικής μαθηματικής αστρονομίας, η οποία χρησιμοποίησε γεωμετρικά μοντέλα για να εξηγήσει την πλανητική θεωρία.
Ο Πτολεμαίος στο βιβλίο του Syntaxis λέει ότι ο Απολλώνιος εισήγαγε συστήματα εκκεντρικής και επικυκλικής κίνησης για να εξηγήσει την φαινομενική κίνηση των πλανητών πέρα από τον ουρανό.
— Πλανκία Μαγνά – Plancia Magna
Η Plancia Magna ( Ελληνική : Πλανκία Μαγνά ) ήταν μια εξέχουσα γυναίκα της Πέργας στη ρωμαϊκή επαρχία Λυκία και Παμφυλία που έζησε τον 1ο και 2ο αιώνα.
Σημαντική πολίτης, ευεργέτης, ιερέας της Άρτεμης. Κατά τη διάρκεια της ζωής της δεν ήταν μόνο μια ιερέα , αλλά ήταν μέλος του Decurio* , που χρηματοδοτησε την αποκατάσταση των κύριων πυλών της πόλης μεταξύ των ετών 119 και 120 μ.Χ.
*Το Decurio ήταν ένας επίσημος τίτλος στην Αρχαία Ρώμη , μέλος της γερουσιαστικής τάξης στις Ρωμαϊκές πόλεις
.
– Αουρέλια Παυλίνα – Aurelia Paulina
Aurelia Paulina από την Πέργα, εξέχουσα ευγενής γυναίκα της Συρίας, δωρητής, ιερέα της Άρτεμης (2ος και 3ος αιώνας μ.Χ.)
Σύμφωνα με επιγραφές που διασώθηκαν η Παυλίνα κατείχε τα αξιώματα της ιέριας της θεάς Άρτεμις στην Πέργη.
Η Άρτεμις ήταν η πιο σημαντική θεά στην Πέργα.
Εμπνευσμένη από την προηγηθείσα ευεργέτρια της Plancia Magna και της οικογένειάς της, η Paulina δωρίζει στην Πέργα τραπεζοειδές προαύλιο έξω από τη νότια πύλη της πόλης, κατασκευάζοντας ένα μεγάλο μνημειώδες νυμφαίο Το μνημειακό σιντριβάνι ήταν αρχικά αρχαίο πηγάδι.
Η Παυλίνα αφιέρωσε το νυμφαίο στην Άρτεμη και τον βασιλιά αυτοκράτορα Ρούσιο, Σεπτίμιο Σεβήρο (βασίλευσε το 193-211). η σύζυγός του Ρωμαίος αυτοκράτειρα Τζούλια Ντόμνα και οι γιοι τους: Lucius Septimius Bassianus ( Caracalla ) και Publius Septimius Geta και άλλοι συγγενείς της Julia Domna. Μετά το νυμφαίο, εστησε αγάλματα τριών γυναικών. Ένα από αυτά τα αγάλματα μπορεί να αντιπροσωπεύει την ίδια την Paulina, αλλά σώζεται ένα κομμάτι του κεφαλιού.
– Αγία Ματρώνα της Πέργης
Ἡ οσία Ματρώνα γεννήθηκε στην Πέργη, περί το έτος 420, από γονείς πλούσιους. Στην ηλικία των δέκα πέντε ετών την πάντρεψαν με ένα νέο, ονομαζόμενο Δομετιανόν. απέκτησαν μια κόρη, πού την ονόμασαν Θεοδώρα ἡ οποία όμως πέθανε νωρίς.
Όταν η Ματρώνα πήγε με τον σύζυγό της στην Κωνσταντινούπολη, κατέφυγε ορχικά στο Μοναστήρι τού αγίου Βασιανού με ανδρική ενδυμασία ,Εφυγε από την πόλη και εγκαταστάθηκε σε μοναστήρι της Βηρυτού
Ὅταν δημιουργήθηκαν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την εγκατάσταση περισσοτέρων αδελφών,ο άγιος Βασιανός φρόντισε να της εξασφαλίσει κατάλληλο κελί πλησίον της Μονής του. Και κάλεσε ἡ οσία Ματρώνα νά έλθουν κοντά της μερικές ακόμα από τίς Μοναχές του ησυχαστηρίου της Βηρυτού.
Τό Μοναστήρι αυτό εξελίχθηκε σε ένα από τα καλύτερα στην Κωνσταντινούπολη.
Ἡ πνευματικότητα του ακτινοβολούσε και επηρέαζε ευεργετικά την κοινωνία.
Παρέδωσε Το πνεύμα της σε ηλικία 100 ετών ,η μνήμη της εορτάζεται την 9η Νοεμβρίου, ημέραν της κοιμήσεως της.
– Ασκληπιάδης
Ασκληπιάδης (γιος του Μύρωνα) από την Πέργα, γιατρός που τιμάται από τους ανθρώπους της Σελευκείας (3ος – 2ος αιώνας π.Χ.) [26]
ΑΡΧΑΙΟΛΓΙΚΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ
Ερείπια της πόλης βρίσκονται σήμερα κοντά στην Αττάλεια, στα οποία ξεχωρίζουν τα τείχη της ακρόπολης της Πέργης μια πύλη θριάμβου, το μεγαλοπρεπές θέατρο, το στάδιο και πολλοί ναοί. Επίσης έχουν βρεθεί πολλά νομίσματα με αναπαράσταση το ιερό της Αρτέμιδας καθώς και πολλές αρχαίες επιγραφές.
Τα μνημειώδη οικιστικά κατάλοιπα της Πέργης ανήκουν ως επί το πλείστον στους Αυτοκρατορικούς χρόνους, παρέχοντας ολοκληρωμένη εικόνα για την πόλη κατά την εποχή εκείνη. Ενδεικτική της τεράστιας οικονομικής ανάπτυξης που σημειώθηκε στα χρόνια αυτά είναι η ολοκληρωτική σχεδόν ισοπέδωση των προγενέστερων κτιρίων.
–Ακρόπολη –Τείχη
Η Πέργη ήταν χτισμένη σε μία ακρόπολη με φυσική οχύρωση, όπως οι γειτονικές πόλεις Άσπενδος και Σίλλυον. Δύο μικροί λόφοι στα νότια οριοθετούσαν την οικιστική της επικράτεια και παράλληλα τη θωράκιζαν αμυντικά, καθιστώντας δύσκολη κάθε απόπειρα πολιορκίας.
Η ακρόπολη δεν ενισχύθηκε ποτέ με αμυντικό τείχος, ενώ σώθηκαν αποσπασματικά τμήματα οχυρώσεων των Αρχαϊκών και Κλασικών χρόνων.
Η ακρόπολη της Πέργης έχει ύψος περίπου 60 μ.
– Πύλη θριάμβου
Η είσοδος στην πόλη γινόταν από τρεις πύλες: στα ανατολικά, δυτικά και νότια. Η νότια ελληνιστική πύλη ήταν μνημειώδης και με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική μορφή: η είσοδός της πλαισιώνεται από τετραώροφους αμυντικούς πύργους κυκλικής διατομής, ενώ στους τοίχους του περιβόλου ανοίγονταν κόγχες με τοξωτή αρχιτεκτονική πλαισίωση.
– Αγορά
Η αγορά βρισκόταν στο νότιο τμήμα της πόλης, ανατολικά της νότιας ελληνιστικής πύλης,. Διαμορφώθηκε το 2ο αιώνα . μ.Χ., είχε τετράγωνο σχήμα με πλευρά περίπου 65 μ. και περιβαλλόταν από στοές και καταστήματα. Στο κέντρο της βρισκόταν ένα κυκλικό οικοδόμημα (θόλος) με πιθανόν λατρευτική χρήση.
– Θέατρο
Στα νότια βρισκόταν το θέατρο, ρωμαϊκού-τύπου, είχε χωρητικότητα 15.000 θέσεων.
Το σκηνικό οικοδόμημα είχε τουλάχιστον δύο ορόφους και σώζεται σε μεγάλο ύψος. Κοσμούνταν με εντυπωσιακή ανάγλυφη ζωφόρο με θέματα από τη ζωή του Διονύσου, κενταυρομαχία και γιγαντομαχία.
Στο θέατρο της Πέργης τελούνταν κάθε είδους θεατρικές παραστάσεις, καθώς και μονομαχίες και θηριομαχίες από το 2ο αι. μ.Χ. Επιπλέον, λόγω της μεγάλης χωρητικότητας του, ήταν ο ιδανικός χώρος για τις συνελεύσεις του δήμου.
– Στάδιο
Εκτός των ορίων της πόλης, στα νοτιοδυτικά, βρίσκονται το στάδιο
Η κατασκευή τους ξεκίνησε κατά το δεύτερο μισό του 1ου αι. μ.Χ., αλλά φαίνεται ότι το στάδιο αποπερατώθηκε νωρίτερα από το θέατρο. Το στάδιο, χωρητικότητας 12.000 θεατών, ένα από τα καλύτερα διατηρημένα της Μικράς Ασίας, ήταν προσανατολισμένο στα υλικά κατασκευής απηχεί τη διαφορετική κοινωνική θέση των νεκρών.
– Νυμφαίων
Στα νότια της ελληνιστικής πόλης βρισκόταν ένα ακόμα μνημειακό νυμφαίο, το οποίο χρονολογείται στα τέλη του 2ου αιώνα με αρχές 3ου αιώνα και είχε αφιερωθεί στην προστάτιδα θεά της πόλης, την Άρτεμη Περγαία και τον αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο.
– Νυμφαίων Β
Στους πρόποδες της ακρόπολης βρισκόταν το βόρειο νυμφαίο, το οποίο χτίστηκε στα χρόνια του Αδριανού (117-138). Περιβάλλεται από τοίχο με κόγχες που κοσμούνταν με αγάλματα και φέρει δύο προεξέχουσες απολήξεις
– Νυμφαίον θεάτρου
Σε μεταγενέστερους χρόνους, ένα νυμφαίο χτίστηκε στον εξωτερικό τοίχο του σκηνικού οικοδομήματος.
– Λουτρά Α
Τα λεγόμενα βόρεια λουτρά, κοντά στη δυτική είσοδο της πόλης, διασώζουν το αρχικό ύψος τους σε μεγάλο βαθμό. Χρονολογούνται τον 3ο αιώνα και εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της γειτονικής παλαίστρας, η οποία ήταν το πρωιμότερο οικοδόμημα εντός των τειχών και χτίστηκε από τον Ιούλιο Κορνούτο, ανθύπατο της επαρχίας της Ασίας, και τη σύζυγό του προς τιμήν του αυτοκράτορα Νέρωνα (54-68)
–Λουτρά Β
Μνημειακά λουτρά υπήρχαν και στο νότιο τμήμα της πόλης, τα οποία ανήκαν στον τύπο λουτρών-γυμνασίων του μικρασιατικού χώρου. Οικοδομήθηκαν προς τιμήν του Βεσπασιανού (69-79) και ήταν σε χρήση για περισσότερα από 300 χρόνια. Σήμερα διατηρούνται σε καλή κατάσταση οι αίθουσες λούσεως, σε μερικές από τις οποίες διασώζεται η θολωτή τους στέγαση
– Κατοικίες
Οι οικιστικές ζώνες της πόλης έχουν εντοπιστεί στα νότια, εκατέρωθεν του κατακόρυφου κεντρικού οδικού άξονα. Κυρίαρχος τύπος ήταν μία εξελιγμένη μορφή της ελληνιστικής οικίας με περιστύλιο. Πολλά σπίτια είχαν χωρητικότητα 300-500 τ.μ., ενώ διέθεταν και δεύτερο όροφο.
– Νεκρόπολη
Τα νεκροταφεία της Πέργης βρίσκονταν κοντά στις πύλες, στα ανατολικά, δυτικά και νότια. Η ποικιλία στους ταφικούς τύπους και Σελευκιδών και Πτολεμαίων
– Η σαρκοφάγος του Ηρακλή της Πέργης
Η σαρκοφάγος του Ηρακλή εντοπίστηκε στη Γενεύη, το 2010, από τις εκεί τελωνειακές Αρχές, και δεσμεύτηκε.
Έπειτα από περιπέτεια αρκετών ετών, τελικά η σαρκοφάγος του Ηρακλή που έχει ανάγλυφες παραστάσεις με τους άθλους του , επέστρεψε στην αρχαία πόλη της Παμφυλίας, την Πέργη.
Η σαρκοφάγος, που βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Πέργης, χρονολογείται στον 2ο π.Χ. αιώνα και έχει διαστάσεις 2,35 Χ 1,2 μέτρα.
– Ο ναός της θεάς Αρτέμιδας
Κοντά στην Πέργη βρισκόταν ο περίφημος ναός της θεάς Αρτέμιδας της Περγαίας που αποτελούσε σπουδαίο ιερό και προς τιμήν της οποίας γίνονταν ετήσιες γιορτές
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Η Πέργη σε σχέση με τις άλλες πόλεις της Παμφυλίας έκοψε τα περισσότερα νομίσματα
Η διάρκεια κοπής τέτοιων νομισμάτων ήταν μακρά και κράτησε από τον 3ο αιώνα. π.Χ., μέχρι τα τελευταία χρόνια του 3 μ.Χ. αιωνία ,μια περίοδο δηλαδή 600 ετών
Σε όλη την διάρκεια αυτής της περίοδο κυριαρχεί η αναφορά στην θεά της Αρτέμιδας είτε με απεικόνιση της είτε με την αναγραφή τις περισσότερες φορές των 2 λέξεων΄΄ Άρτεμις Περγαία΄΄
Θα μπορούσαμε εμπειρικά και με βάσει την εμφάνιση τους να τα χωρίσουμε σε 2 κατηγορίες
Η Πρώτη περίοδος να ξεκινά από την είσοδο στον 3 ο αιωνα π.Χ. μέχρι τα μέσα του 1ου αιώνα π. Χ. Όπου κυριαρχεί στην μπροστινή πλευρά το πρόσωπα της θεάς
Και την δεύτερη περίοδο που φθάνει μέχρι το τέλος του 3 μ.Χ. αιώνα
όπου την θέση της θεάς παίρνουν τα πρόσωπα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων ή των συζύγων τους υποχωρώντας η θεά στο πίσω μέρος που συνοδεύονται και με το όνομα τους π.χ.
ΔΟΜΙΤΙΑΝΟΣ ΚΑΙΣΑΡ . TITOC KAICAP,- AIΛ KAI AΔΡIA ANTΩNEINOC, – TΡAIANOC KAI AΔΡIANOC KAI(CAΡ) -. AVT KAI ANTΩNI, – AYT K CE CEOYHΡOC ΠE κ.α
Σε διάφορες περίοδος θα συναντήσουμε : Την Θεά Αθηνά , τον Απόλλωνα και τον Ασκληπιό ,και την Τύχη , Νίκη ,Ελπίδα κ.α.
Στην πίσω μεριά των νομισμάτων συναντούμε με Ελληνικά κεφαλαία γράμματα το δηλωτικό της προελεύσεις των νόμισμα
ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΠΕΡΓΑΙΑC – ΠEΡ APT, -AΡTEMI ΠEΡΓAIΩN, – ΠEΡΓAIAC AΡTEMIΔOC ACYΛOY, – IEΡA ΛAMΠΡA ENΔOΞOC, ΠEΡΓH – ΠEΡΓAIΩN NEΩKOΡΩN, -ΠEΡΓAIΩN CIΔHTΩN OMONOIA, Επίσης συναντήσαμε και το ΝΑΝΑΥΑΣ ΠΡ.
Η ΠΕΡΓΗ ΣΗΜΕΡΑ
Ἡ Πέργη, βρίσκεται κοντά στο σύγχρονο χωριό Murtana στο Suridjik sou, παραπόταμο του Κέστρου.
Με τη συνεχή ανάπτυξη της τουριστικής κίνησης η Πέργη, με τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της, πολλοί οπό τούς οποίους εκτίθενται στο μεγάλο αρχαιολογικό Μουσείο της Αττάλειας, προσελκύει τό ενδιαφέρον εκατοντάδων χιλιάδων επισκεπτών κάθε χρόνο.
