Οι άγριες αχλαδιές ή «Γκόρτσα» της Κοζάνης – Της Γεωπόνου Μάρθας Καπλάνογλου

Φυτά από τους αγρούς και τις παλιές αυλές της Κοζάνης

Γράφει η Μάρθα Στ. Καπλάνογλου, Τεχνολόγος Γεωπόνος:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το γκόρτσο ή αλλιώς άγρια αχλαδιά, είναι ένας θάμνος ή μικρό δέντρο, με ύψος έως 6 μ., με αγκάθια. Οι νεαροί κλαδίσκοι του, στην αρχή, έχουν λευκές τρίχες, ενώ αργότερα είναι γυμνοί.

To γκόρτσο το συναντούμε σε θαμνώνες ή διάκενα δασών, σχεδόν, στο επίπεδο της θάλασσας έως τα 1500 μ.

Βρίσκεται σε όλη την Ευρώπη και αφθονεί στην Ελλάδα, όπου την αποκαλούμε γκορτζιά ή αγριαπιδιά, αλλά και με πολλά άλλα ονόματα.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Πατρίδα του δέντρου θεωρείται η περιοχή, που αρχίζει από την Κασπία θάλασσα και εκτείνεται δυτικά έως την Ευρώπη, ενώ στην Ελλάδα βρέθηκε από τα αρχαία χρόνια.

– Ως Γκορτσιά ή αγριαχλαδιά και γκόρτσα, ήταν γνωστό φυτό από την αρχαιότητα , με τα ονόματα Αχράς, αγριάπιδο, άπιον, απίδιον .

– Ο Όμηρος

Είναι η Όγχη του Ομήρου. Σχεδόν στο 800 π.Χ., ο Όμηρος ανέφερε ότι αχλάδια καλλιεργούνταν στον κήπο του βασιλιά Αλκίνοου

Κατά τον Όμηρο, τα αχλάδια ήταν φρούτα, που απολάμβαναν περισσότερο οι Αθηναίοι.

– Ο Θεόφραστος

Ο Θεόφραστος την αναφέρει με το όνομα ‘Απιος, εξ ου και η ονομασία απιδέα ή απιδιά.

– Ο Πλίνιος

Ο Πλίνιος κατονόμασε περισσότερες από 40 ποικιλίες αχλαδιών.

–Οι Αργείοι

Οι καρποί της γκορτσιάς αναφερόταν, ότι υποκαθιστούσαν το ψωμί στους Αργείους.

– Άλλες χρήσεις στην αρχαιότητα

Αναφερόταν ακόμη, στην αρχαιότητα, ότι, όταν είχαν υπόνοιες ότι τα μανιτάρια ήταν δηλητηριώδη, τα έβραζαν μαζί με φύλλα αχλαδιάς και ότι στον Ελληνικό χώρο χρησιμοποιούσαν τους καρπούς της απιδιάς για ψωμί, με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούσαν τα βελανίδια, ενώ με το ξύλο της αγραπιδιάς κατασκεύαζαν αγάλματα, όπως το λατρευτικό ξόανο της Ήρας στο Ηραίο του Άργους

ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ

Στην Κοζάνη και σε πολλά αλλά μέρη της Ελλάδας, τις αυτοφυείς άγριες αχλαδιές τις αποκαλούν ‘’Γκόρτσα ‘’ .

Ευδοκιμούν, όχι μόνον στην Κοζάνη,αλλά και σε όλα τα βουνά και τις ρεματιές της Δ. Μακεδονίας Γκόρτσα όμως λέγανε και τις ήμερες αχλαδιές, που προήλθαν από εμβολιασμό πάνω σε άγριες, πάρα το γεγονός,ότι ο καρπός τους έχει τα χαρακτηριστικά του εμβολίου, δηλαδή, πολλές φορές, μεγάλα και εντυπωσιακά αχλάδια πολλαπλάσιου μεγέθους από τα κοινά άγρια γκόρτσα ή αρκετά μικρότερα, νοστιμότατα, αλλά και με μεγαλύτερη παραγωγή, ανά φυτό.

Το φυτό ξεχώριζε από τα αλλά φυτά για τα αγκάθια του και την καχεκτική εμφάνιση, έναντι άλλων.

Στην Κοζάνη, με σκωπτική, πάντα, διάθεση έδιναν το όνομα του, σε κάθε άνθρωπο που ξεχώριζε, έχοντας ιδιοτροπίες .

Σε λεξικά της Κοζανίτικης ντοπιολαλιάς το γκόρτσο αναγράφεται ως :

Αγρόγκουρτσου (τ’) ή απλά γκόρτσου (του) είναι : 1. το άγριο μπολιασμένο αχλάδι, 2. (Παπασιώπης = αγριάχλαδο), Η προέλευση της λέξης ξεκινά από την βουλγαρική λέξη gornica.

Το γκόρτσο έχει μείνει στην μνήμη των παλιών. Η αναζήτηση του, στους αγρούς, άγριων δένδρων , ήταν μεγάλη.

Αυτό γινόταν, γιατί η επιτυχία, σε περίπτωση εμβολιασμού γκορτσιάς, με το σύνολο, σχεδόν, των νέων ποικιλιών ήταν πολύ αυξημένη, οπότε είχαν ένα, σχεδόν, σίγουρο φυτό. Γι’αυτό και αναζητούσαν κλαδάκια από αλλά δένδρα που είχαν ,μεγάλα και νόστιμα αχλάδια και εμβολίαζαν τις γκορτσιές.

Ο εμβολιασμός γινόταν από το Φεβρουάριο έως και Μάρτιο, με την μέθοδο του εγκεντρισμού (φυτίλι ), ενώ με ενοφθαλμισμό (μάτι ),όλο το καλοκαίρι.

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΙΣΗ

Η αχλαδιά ή απιδιά είναι οπωροφόρο δένδρο ,και ανήκει στην τάξη Ροδώδη και στην οικογένεια των Ροδοειδών και καλλιεργείται, δε σε όλες τις εύκρατες χώρες.

Τάξη Ροδώδη (Rozaes )

Οικογένεια Ροδοειδή ( Rozaceae )

Γένος Πύρος (Pyrus )

Είδος P.Amygdaliformis

Αλλά ονόματα Γκορτσιά ,άγρια αχλάδια , αγριογκουρτσο,αλιοχρά ,αγκουρνιτσά ,– Κουρτσά, Απιδέα η αμυγδαλόμορφος – Απία η αγρία , Απία η αμυγδαλόμορφος , Απιδέα η αμυγδαλόμορφος , Αλιοχρά -Αγκουρνιτσά – Κουρτσά .

ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

–Φυτό

Η γκορτσιά είναι φυλλοβόλο δέντρο, με φύλλα μακριά σε σχήμα λόγχης. Tο σύνηθες ύψος του φυτού είναι 3-5 μέτρα και φτάνει μέχρι τα 10 μ., λίγο πριν ή ταυτόχρονα,με το μεγάλωμα των φύλλων

– Κλαδιά

Τα κλαδιά του φέρουν αγκάθια, επάνω στα οποία υπάρχουν οφθαλμοί. Τα νεαρά κλαδιά στην αρχή έχουν λευκές τρίχες, που αργότερα όμως απαλλάσσονται από αυτές.

– Φύλλο

Τα φύλλα της παρουσιάζονται αδρά, στρογγυλά μέχρι αυγοειδή, ελλειπτικά, λεπτώς πριονωτά. Στην επιφάνεια είναι βαθιά πράσινα και γυαλιστερά στην κάτω, με ανοιχτό χρώμα με ωραία νεύρωση και κατά την ποικιλία που ανήκει. και με μήκος περίπου 4 – 5 εκατοστά

–Άνθη

Άνθη λευκά, με διάμετρο 2-2,5 εκ., με πολυανθείς, γκριζωπά, πιληματώδεις ταξιανθίες. Άνθηση Μάρτιο -Απρίλιο.

– Η φλούδα

Η φλούδα της είναι χρωματιστή, ξηρή και αυλακωμένη, οριζόντια και κατά μάκρος. Φτάνει σε ύψος τα 10 μέτρα.

–Καρποί

Ο καρπός (γκόρτσι) είναι σφαιρικός , όπως και το σπέρμα, με χρώμα κιτρινοκάστανο και αρκετά στυφός, που ,όμως, γίνεται νοστιμότατο γλυκό. Καρπός με διάμετρο 2-3 εκ, κιτρινοκάστανος. Ποδίσκος ισχυρός, μήκους 2-3 εκ. Το σπέρμα ενίοτε είναι και αυγοειδές με χρώμα καστανό,

– Το ξύλο

Το ξύλο της είναι κοκκινωπό.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ

–Έδαφος

Εξαιρετικά ανθεκτικό είδος, ανταπεξέρχεται πολύ καλά, σε κάθε είδους υπόστρωμα, με προτίμηση, σε pH ελαφρώς όξινο ή ουδέτερο. Προτιμά ένα καλό καλά στραγιζόμενο έδαφος. Αναπτύσσεται καλά σε βαριά πήλωδη εδάφη. Ανέχεται την ατμοσφαιρική ρύπανση, την υπερβολική υγρασία και μια σειρά τύπων εδάφους εάν είναι μέτρια εύφορα .Ζει και σε βραχώδεις περιοχές. Φυτρώνει σε όλα τα εδάφη,εκτός από αυτά που νεροκρατούν Τα φυτά μεγάλης ηλικίας είναι ανθεκτικά στην ξηρασία.

– Κλίμα

Αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και στην ξηρασία. Το Pyrus spinosa είναι ένα αρκετά κρύο-ανθεκτικό φυτό, ανεκτικό σε θερμοκρασίες έως και -15 ° C, τουλάχιστον όταν είναι αδρανές. Φυτρώνει, συνήθως, σε υψόμετρο μέχρι 1500 μέτρων.

– Ηλιοφάνεια

Ανέχεται την ελαφριά σκιά, αλλά δεν αποδίδει,τόσο καλά, σε τέτοια θέση. Προτιμά ηλιόλουστες θέσεις

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΓΡΙΟΑΠΙΔΙΑΣ (ΓΚΟΡΤΣΟΥ )

Δεν υπάρχει συστηματική καλλιέργεια για παραγωγή άγριων αχλαδιών (γκόρτσων) . Γι’ αυτούς που τους αρέσει ο καρπός ή θέλουν να κάνουν χρήση διαφόρων μερών του φυτού για ιατροφαρμακευτικές χρήσεις, θα πρέπει να το συλλέξουν στη φύση.

– Περιποιήσεις

Σε περίπτωση ύπαρξης τέτοιων φυτών σε ιδιόκτητους χώρους, για να πετύχουμε καλύτερες αποδόσεις δεν είναι απαραίτητες καλλιεργητικές εργασίες, γιατί λιπάνσεις και αρδεύσεις υποβιβάζουν τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά.

Εξάλλου, η ανθεκτικότητα στην ξηρασία, αυτών των φυτών, είναι μεγάλη,οι απαιτήσεις μικρές και η αντοχή σε ασθένειες, μεγάλη.

–Ποικιλίες

Ο Πλίνιος κατονόμασε περισσότερες από 40 ποικιλίες αχλαδιών. Παρά την ευρεία γεωγραφική κατανομή τους, τα διάφορα είδη στο γένος Pyrus είναι διασταυρώσιμα, χωρίς μεγάλα εμπόδια ασυμβατότητας.

Επίσης, έχει αναφερθεί η υψηλή μορφολογική ποικιλομορφία και η έλλειψη διακριτικών χαρακτήρων μεταξύ των ειδών.

Επομένως, η ταξινόμηση των ειδών σε αυτό το γένος είναι προβληματική και συχνά μπερδεμένη, δίνοντας διαφορετικούς πληθυσμούς, που χαρακτηρίζονται ως διαφορετικά είδη από ορισμένους συγγραφείς.

–Συγκομιδή

Το φυτό συλλέγεται από την άγρια φύση, για τοπική χρήση ως τροφή.

Οι καρποί του δεν είναι εμπορεύσιμοι.

Η συγκομιδή των άγριων μικρών καρπών γίνεται τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο, αμέσως μετά τους πρώτους παγετούς

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΗΜΕΡΗΣ ΑΧΛΑΔΙΑΣ

Η γκορτσιά ήταν ένα από τα δέντρα, που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο από όλα τα άλλα σαν υποκείμενο φυτό , από την αρχαιότητα σε ολόκληρη την Ελλάδα και όχι μόνον. Ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να υπάρχει ενδιαφέρον γι αυτή την χρήση. Και υπάρχει καλλιέργεια για παραγωγή άγριων σπορόφυτων

– Τι είναι το υποκείμενο

Στα περισσότερα είδη οπωροφόρων το δενδρύλλιο αποτελείται από δύο μέρη, το υπέργειο (εμβόλιο – υπέργειο μέρος ) και το υπόγειο (το ριζικό σύστημα ),όταν φυσικά, μιλάμε για εμβολιασμένα δέντρα

Τα χαρακτηριστικά του υπέργειου μέρους προσδιορίζονται, κατά ένα μεγάλο ποσοστό από την ποικιλία (που θα δώσει τους καρπούς) και κατά ένα μικρότερο ποσοστό, πολύ όμως σημαντικό, από το υποκείμενο (που είναι οι ρίζες).

Το υποκείμενο είναι αυτό που θα επηρεάσει τη συμπεριφορά του δέντρου στον οπωρώνα, σε σχέση με το έδαφος.

Επομένως, πέρα από την ποικιλία που επιθυμεί κάποιος να προμηθευτεί, θα πρέπει να επιλέξει και το κατάλληλο υποκείμενο.

Στην σύγχρονη δενδροκομία έχουν δημιουργηθεί αρκετά υποκείμενά από διασταύρωση ή επιλογές φυτών, που κάνουν τα δέντρα να έχουν αντοχές σε αντίξοες εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες αλλά και αντοχές στην αντιμετώπιση ασθενειών .

Στην περίπτωση της αχλαδιάς, οι παλιοί χρησιμοποιούσαν ως αποκλειστικό υποκείμενο την Γκορτσιά , καθώς τα ημέρα φυτά εμβολιασμένα, στην Γκορτσιά, είχαν μεγάλη αντοχή στην ξηρασία

Στις ημέρες μας εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, από τα φυτώρια, η άγρια αχλάδια Είναι το κυριότερο σπορόφυτο που χρησιμοποιείται ως υποκείμενο στην αχλαδιά, αλλά έχουν βγει και άλλα υποκείμενά που έχουν καλύτερη προστασία (π.χ. η ποικιλία Williams,α όταν είναι εμβολιασμένη σε σπορόφυτα άγριας αχλαδιάς παρουσιάζει ευαισθησία στην ασθένεια της κατάρρευσης της αχλαδιάς ή pear decline.

Και για τον λόγο αυτό δεν χρησιμοποιούμε την γκορτσιά ) Αντίθετα, σε άλλες ποικιλίες τα φυτά που εμβολιάζονται στην γκορτσιά , παρουσιάζουν, ελάχιστη ευαισθησία στη χλώρωση που είναι χαρακτηριστική, από την καλλιέργεια αχλαδιών σε ασβεστολιθικά εδάφη και έχουν αντοχή σε αντίξοες κλιματικές και εδαφικές συνθήκες έχοντας, συγχρόνως καλή συγγένεια με όλες τις ποικιλίες αχλαδιάς με αποτέλεσμα να μη γίνεται απόρριψη του εμβολίου .

–Πολλαπλασιασμός γκορτσιάς

Προκείμενου να παράγουμε φυτά που θα χρησιμοποιηθούν ως υποκείμενά για εμβολιασμό διαφόρων ποικιλιών αχλαδιού, χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της σποράς

– Στρωμάτωση

Οι σπόροι απαιτούν κρύα στρωματοποίηση, 8 – 10 εβδομάδων. Έτσι, θα πρέπει, αρχικά να τοποθετούνται, σε ψυγείο που θα υπάρχει θερμοκρασία που θα κυμαίνεται από 1° C έως 5° C .Αν η θερμοκρασία κατά την διάρκεια της στρωμάτωσης ξεπερνά τους 15 – 20 ° C ο σπόρος αδρανοποιείται και δεν βλαστάνει.

– Σπορά –

Σπέρνονται σε κρύο πλαίσιο, μόλις ωριμάσουν το φθινόπωρο, και στη συνέχεια, θα βλαστήσουν στα μέσα έως τα τέλη του χειμώνα.

Τα φυτά που θα βλαστήσουν, μπορούν να αναπτυχθούν σε σακούλες ,σε ένα χώρο που θα υπάρχει δίχτυ σκίασης και μεταφυτεύονται τον επόμενο χρόνο.

Τα σπορόφυτα χρειάζονται νερό, κατά την διάρκεια της ανάπτυξη τους, μέσα στα σακουλάκια. Η άρδευση τους,φυσικά,θα πρέπει να γίνεται με μέτρο

Η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη, μόλις αρχίζουν να διογκώνονται οι οφθαλμοί. Δίνει μεγάλου μεγέθους δέντρα, που είναι γενετικά ανομοιόμορφα.

Αργούν να εισέλθουν σε καρποφορία, στο πέμπτο με έβδομο έτος, ενώ σε πλήρη καρποφορία μπαίνουν στο εικοστό έτος.

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Η γκορτσιά χάρη στα πολλά οξέα και άλλες χημικές ουσίες που περιέχει, δεν αποτελεί μόνο θρεπτική τροφή, αλλά οι καρποί της έχουν και φαρμακευτικές ιδιότητες και βοηθούν στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων

Τα αχλάδια περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C και σιδήρου. Είναι εξαιρετικά αλκαλική τροφή.

Προσφέρουν πολλή ενέργεια κατά τον χειμώνα αποξηραμένα ενώ αποτελούν υπέροχη τροφή φρέσκα το καλοκαίρι.

Περιέχουν ανά 100 γραμμάρια :

πρωτεΐνες 0,57 g., λίπος 0,33g., υδατάνθρακες 13,13g., ασβέστιο 10,79mg., φωσφόρο 13,22mg., σίδηρο 0,24mg., βιταμίνη A 20 Δ.Μ., θειαμίνη 0,18mg., ριβοφλαβίνη 0,04 mg., νιασίνη 0,11 mg., ασκορβικό οξύ 3,30 mg..

Οι δραστικές ουσίες βρίσκονται στα φύλλα, στη ρίζα,, αλλά και στους καρπούς.

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι καρποί, τα φύλλα και η φλούδα του δέντρου.

– Οι καρποί

Οι καρποί της Γκορτσιάς έχουν αιμοστατικές ιδιότητες και βοηθούν στην θεραπεία της δυσπεψίας και της διάρροιας, επίσης δρουν ως ψυκτικό, αντισπασμωδικό και είναι ευεργετικοί, στις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος και στην οδυνηρή δυσμηνόρροια.

Όταν το αχλάδι τρώγεται με άδειο στομάχι,προκαλεί έκκριση σάλιου και διευκολύνει την πέψη. Είναι φάρμακο για τον πυρετό, τα αρθριτικά και τους ρευματισμούς, τις πέτρες των νεφρών, την αρτηριοσκλήρυνση, το διαβήτη, την αρτηριακή υπέρταση, τις καρδιοπάθειες, την αναιμία, τη λευχαιμία και τον καρκίνο. Όταν τρώγεται ώριμο βοηθά σε προβλήματα δυσκοιλιότητας

–Ο χυμός

Τον χυμό του καρπού, οι Κρητικοί τον χρησιμοποιούσαν, εναντίον της διάρροιας.

– Τα φύλλα

Τα φύλλα της δρουν θετικά ως διουρητικό και αντισηπτικό των ουροφόρων οδών, σε κυστίτιδες, κακοσμίες των ούρων, ουρικές λιθιάσεις και πόνους της κύστεως.

Τα φύλλα του φυτού, καβουρδισμένα, τα κονιοποιούσαν και τα έριχναν μέσα στον καφέ του για να εξαφανίσουν τις μυρμηγκιές.

Μάλιστα, στην ανατολική Κρήτη χρησιμοποιούσαν και τα χλωρά φύλλα του αγκούτσακα, για να γιατρεύουν τις μυρμηγκιές, τις οποίες ονόμαζαν αγκουτσάκους.

–Οι καρποί

Οι καρποί της αχλαδιάς είναι αναληπτικοί, καταπραϋντικοί και ελαφρά καθαρτικοί. Είναι επίσης δροσιστικοί και καταπολεμούν τη δίψα.

– Η φλούδα του καρπού

Την φλούδα του καρπού, όταν την βράσουμε έχει διουρητικές ιδιότητες. –Η φλούδα νεαρών κλαδιών Η φλούδα από τα τρυφερά κλαδιά της γκορτσιάς αποξηραίνεται σε σκιερό μέρος και γίνεται αφέψημα, κατά του ουρικού οξέως

– Η φλούδα του δένδρου

Η φλούδα του δέντρου, όταν βραστεί χρησιμοποιείται εναντίον του πυρετού.

– Τα κλαδιά

Λέγεται ότι από τα κλαδιά της παίρνουμε το φάρμακο,που μπορεί να θεραπεύει και τον προστάτη. –Στη λαϊκή ιατρική, χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της αιματουρίας, της αναιμίας, της υπέρτασης, των ρευματισμών και του πυρετού.

Εμφανίζει επίσης, αναλγητικές ιδιότητες και δρα ευεργετικά στον πονοκέφαλο, αλλά και στους πόνους από δάγκωμα φιδιού ή τσίμπημα σκορπιού. Στην ιατρική, τα φύλλα της γκορτσιάς χρησιμοποιούνται, από τα αρχαία χρόνια, για το δάγκωμα φιδιών και σκορπιών.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες, για να γνωρίζουμε εάν τα γκόρτσα είναι ασφαλή, όταν χρησιμοποιούνται ως φάρμακο ή ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες.

Έχουν αναφερθεί :

–Δηλητηριάσεις

Λόγω του μικρού μεγέθους του καρπού τρώγεται χωρίς τεμαχισμό , όμως ο σπόρος πολλών ειδών στην οικογένεια Rosaceae που ανήκει και το γκόρτσο είναι πιθανό να περιέχει κυανογενείς γλυκοζίτες. Όταν τραυματίζονται, αυτές οι ενώσεις διασπώνται στον πεπτικό σωλήνα, για να απελευθερώσουν κυανιούχους γλυκοζίτες, που είναι δηλητηριώδεις

– Προβλήματα του εντέρου

Μπορεί να εμφανιστούν από την υπερκατανάλωση γκόρτσων, προβλήματα στην εκκένωση του εντέρου (απόφραξη )

– Βαραίνουν το στομάχι

Τα άγουρα αχλάδια είναι βαριά για το στομάχι και δεν πρέπει να τα τρώνε οι δυσκοίλιοι. – Δηλητηριάσεις από υπερκατανάλωση σπόρων

–Εγκυμοσύνη και θηλασμός:

Τα γκόρτσα είναι ασφαλή, όταν καταναλώνονται σε μικρές ποσότητες, αλλά δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες, για να γνωρίζουμε εάν είναι ασφαλή, στις μεγαλύτερες ποσότητες, που χρησιμοποιούνται ως φάρμακο.

– Τα αγκάθια της Γκορτσιάς

Τα αγκάθια της, είναι επικίνδυνα γιατί προκαλούν μόλυνση. Έλεγαν παλιά αν σε » χτυπήσει » αγραπιδιά, πρέπει αμέσως να το απολυμάνεις με το κατάλληλο φάρμακο.

– Προσοχή

Δεν συνιστάται η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων, χωρίς την ενημέρωση του θεράποντα ιατρού ή φαρμακοποιού.

Ενδέχεται, οι ουσίες, που περιέχουν να αλληλεπιδράσουν με το/τα φάρμακα, που ήδη παίρνει ο ασθενής και να εξουδετερώσουν τη θεραπευτική τους δράση ή να προκαλέσουν τοξικότητα. Μπορεί επίσης, να επιβαρύνουν περαιτέρω εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες, με κίνδυνο για την υγεία και την ζωή του ασθενούς.

ΧΡΗΣΕΙΣ

Στην αρχαιότητα οι καρποί της γκορτσιάς ήταν εδώδιμοι, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και καταναλώνονταν είτε φρέσκοι, είτε αποξηραμένοι.

Σήμερα, αναφέρεται περιορισμένη χρήση των καρπών για παρασκευή Πετιμεζιού ,γλυκών κουταλιού και λικέρ

–Πετιμέζι

Το αναφερόμενο πετιμέζι το παρασκεύαζαν ως εξής: Έριχναν τα γκόρτσα μέσα σε ένα μεγάλο κακάβι (χάλκινο καζάνι) και τα έβραζαν με νερό επί αρκετή ώρα, έως ότου μετατραπούν σε παχύρρευστο πολτό. Κατόπιν στράγγιζαν (διήθιζαν) τον εν λόγω πολτό, μάζευαν το σιρόπι του, έριχναν σ’ αυτό μία μικρή ποσότητα «κασταλαγής» (κοσκινισμένη στάχτη) και το συγκέντρωναν σε κιούπια.

Την επόμενη ημέρα έβγαζαν από τα κιούπια το σιρόπι, χωρίς την κατακαθισμένη στάχτη, και το έβραζαν μέχρι να γίνει παχύρρευστο πετιμέζι.

Σε ορισμένες περιοχές, τα χρησιμοποιούσαν και για την παρασκευή κουραμπιέδων

– Γλυκά του κουταλιού

Το φθινόπωρο συλλέγονται τα μικρά άγρια αχλαδάκια τα «γκόρτσα»

Για το γλυκό κουταλιού , επιλέγουμε τα μικρά γκόρτσα χωρίς χτυπήματα και μαλακά σημεία. Τα πλένουμε με κοφτερό μαχαίρι, τα καθαρίζουμε κάτω τη βάση του αχλαδιού και καθαρίζουμε την καρδιά του, αφαιρώντας τα κουκούτσια.

Βάζουμε σε ένα μπολ με μπόλικο νερό και στύβουμε μέσα το λεμόνι. Προσθέτουμε σε φαρδιά κατσαρόλα τη ζάχαρη και 2,5 κούπες νερό να βράσουν. Μόλις λιώσει η ζάχαρη, ρίχνουμε μέσα τα καθαρισμένα γκόρτσα.

Μόλις πάρουν βράση ρίχνουμε μέσα το ξινό. Ακολουθούμε στην συνέχεια την κοινή διαδικασία, που ισχύει στην παρασκευή όλων των γλυκών κουταλιού Το έτοιμο γλυκό πρέπει να μπαίνει, απαραίτητα, σε αποστειρωμένα βάζα και να σφραγίζεται με αποστειρωμένα καπάκια. Λικέρ Όταν οι καρποί είναι ώριμοι συλλέγονται και συγκεντρώνονται μέσα σε γυάλινα βάζα. Σε αυτά προστίθεται λευκό κονιάκ ή τσίπουρο ή τσικουδιά καθώς και λευκή ή καστανή ζάχαρη. Από κει και πέρα, αφήνουμε τον ήλιο να κάνει τη δουλειά του για τουλάχιστον 40 μέρες.

– Μουστόπιτες

Με το πετιμέζι έφτιαχναν και νόστιμες μουστόπιτες . Σουτζούκια Μαζί με ψίχα καρυδιού, παρασκεύαζαν εξαιρετικά σουτζούκια.

–Μελισσοτροφία

Το δέντρο αυτό έχει αξία για τους μελισσοκόμους, καθώς ανθίζει πρώιμα (λίγο μετά τις αμυγδαλιές) και επειδή υπάρχει σε αφθονία στην ελληνική φύση.

Από τα άνθη της, οι μέλισσες “παράγουν’’ πάρα πολύ καλό μέλι.

Όπως και τα περισσότερα φυτά, έτσι και η γκορτσιά ,για να έχει μεγάλες νεκταροεκκρίσεις, πρέπει να έχει ποτιστεί καλά,την περίοδο πριν την άνθηση και να έχει ζέστη, κατά τη διάρκεια της. Εκτός όμως από νέκταρ, η γκορτσιά δίνει και γύρη χρώματος κίτρινου, η οποία θεωρείται πολύ θρεπτική για τον γόνο. Την συναντάμε συνήθως στα όρια των κτημάτων αλλά και σε παρατημένα ή ακαλλιέργητα χωράφια.

-Ζωοτροφές

Τους καρπούς της γκορτσιάς τους χρησιμοποιούσαν για ζωοτροφή και ειδικότερα στα γουρούνια. Βέβαια, τα φύλλα της γκορτσιάς ήταν από τις καλύτερες τροφές για τα οικόσιτα ζώα κατσίκια, πρόβατα, κουνέλια κλπ.)

– Φράκτες

Το γεγονός ότι τα κλαδιά της ήταν γεμάτα αγκάθια τα έκανα κατάλληλα για να κατασκευάσουν φράχτες ,για τους ανεπιθύμητους επισκέπτες.