Του Σταύρου Π.Καπλάνογλου:
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Το Αϊδίνι (Tράλλεις ) της Μ. Ασίας είναι χτισμένο στην κοιλάδα του Μαιάνδρου ποταμού, νότια της Σμύρνης. επί της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης-Αφιόν Καραχισάρ.
Η τοποθεσία της πόλης ήταν σε μια πολύ εύφορη περιοχή και σε σημείο όπου διασταυρώνονταν κύριες οδοί από το νότο, την ανατολή και τη δύση.
Λόγω της θέσης τους οι Τράλλεις πρέπει να αποτελούσαν σημαντικό κέντρο εμπορικών συναλλαγών στην αρχαιότητα.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
1919. Την περίοδο εκείνη η πόλη αριθμούσε 35.000 κατοίκους από τους οποίους οι 8.000 ήταν Έλληνες
Λίγο πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών στην πόλη διέμεναν περίπου 4.500 Έλληνες κάτοικοι και 35.000 Οθωμανοί.
Στην δε περιφέρεια (Σαντζάκι ) Αϊδινίου σύμφωνα με τουρκικές στατιστικές, στα τέλη του 1918, το σαντζάκι αριθμούσε: 232.688 μουσουλμάνους, 31.403 Έλληνες, 3.931 Εβραίους και 883 Αρμενίους.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
Τα αρχικά ονόματα της πόλης ήταν
Ανθέα (Ανθέα) Ευανθία (Ευανία) ,Πολυανθεία,Έρυμνα.
Αργότερα θα πάρει το όνομα Τράλλεις
Κατά τη διάρκεια της Σελευκιδικής περιόδου, έλαβε τα ονόματα Αντιόχεια , Σελεύκεια ,Σελεύκεια επί του Μαιάνδρου ,Σελεύκεια Καρίας και Ερυνίνα.
Στην Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή, ήταν γνωστό ως Τράλλεις και Τραλλεῖς , και ήταν μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του Αιγαίου κατά την αρχαιότητα.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι κάποτε έφερε το όνομα Charax (Χάραξ),
Ανδρονικόπολη ή Παλαιόπολη ονομάσθηκε το 1278 από τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο
Το όνομα Güzelhisar Γκιουζελχισάρ χρησιμοποιήθηκε και κατά τους πρώτους αιώνες της οθωμανικής διοίκησης, που καταγράφηκε συχνά σε επίθετο, ως “Güzelhisar of Aydın (εδάφη)” , αλλά το όνομα Aydın που σήμαινε φως της πίστεως, το προτιμούσαν περισσότερο.
ΙΣΤΟΡΙΑ
-Ίδρυση : Η πόλη ιδρύθηκε από τους Αργείους και τους Τραλλίους, λαό της Θράκης
Άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν αποικία των Πελασγών και αρχικά ονομαζόταν Λάρισα
Οι Τράλλεις, Τραλλιανοί ή Τράλλοι ήταν θρακική φυλή που υπηρέτησε και τους Ελληνιστικούς βασιλιάδες.
Ήταν Βάρβαροι, και απασχολούνταν ως μισθοφόροι, εκτελεστές και βασανιστές στην Ασία . .
Ο Στράβων (64 π.Χ.–24 μ.Χ.) στα Γεωγραφικά είχε αποδώσει την ίδρυση της αρχαίας πόλης των Τράλλεων (Τράλλεις) στην κοιλάδα του Μαίανδρου στην Μικρά Ασία σε αυτή την φυλή.
— Πέρσες :
Το 546 π.Χ. εισβάλουν στη Λυκία οι Πέρσες με τον στρατηγό Άρπαγο, όπως μας αναφέρει ο Ηρόδοτος και την καταλαμβάνουν.
Μαζί με την υπόλοιπη Λυδία , η πόλη Τράλλεις έπεσε στην Περσική Αυτοκρατορία .
— Πελοποννησιακός πόλεμος
Μετά την επιτυχία της εναντίον της Αθήνας στον Πελοποννησιακό πόλεμο , η Σπάρτη προσπάθησε ανεπιτυχώς να πάρει την πόλη από τους Πέρσες,
Αυτό έγινε όταν το καλοκαίρι του 400 π.Χ. ο σατράπης Τισσαφέρνης επέστρεψε με μεγαλύτερη εξουσία στη δυτική Μικρά Ασία, Οι Ελληνικές πόλεις φοβούμενες τις εις βάρος τους συνέπειες της επιστροφής του, ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες, ως προστάτες των Ελλήνων, να φροντίσουν και για τους Έλληνες της Ασίας. Η Σπάρτη ανταποκρίθηκε θετικά στην έκκληση και προειδοποίησε τον Τισσαφέρνη να μην επιτεθεί εναντίον τους. Αυτός αψήφησε το αίτημα και προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει την Κύμη.
Έτσι, η Σπαρτιατική ηγεμονία και η Περσική Αυτοκρατορία βρέθηκαν σε εμπόλεμη κατάσταση το φθινόπωρο του 400 π.Χ.
Αρχηγός του εκστρατευτικού σώματος ορίστηκε ο Σπαρτιάτης Θίβρων και τελικά έφτασε στην Έφεσο με 5300 ανδρες , στρατολόγησε και 2.000 Έλληνες της Ασίας, ο Θίβρων άρχισε τις επιχειρήσεις. Κατέλαβε με έφοδο την ανοχύρωτη Μαγνησία, που ανήκε στον Τισσαφέρνη, αλλά δεν μπόρεσε να εκπορθήσει τις οχυρές Τράλλεις. Στο τέλος οι Σπαρτιάτες νικήθηκαν και οι Τράλλεις (Αιδινιον) έκτοτε παρέμειναν υπό την κατοχή των Περσών.
— Μ. Αλέξανδρος
Αλλά το 334 π.Χ., οι Τράλλεις παραδόθηκαν στον Μέγα Αλέξανδρο χωρίς αντίσταση και ως εκ τούτου δεν καταστράφηκαν .
Κατά την εκστρατεία που πραγματοποίησε ο Μέγας Αλέξανδρος η Ανθέα του Μαιάνδρου και η Μαγνησία του Μαιάνδρου (αρχαία πόλη της Μικράς Ασίας, επίσης στις όχθες του ποταμού Μαίανδρου), παραδόθηκαν στο στρατηγό Παρμενίωνα το 333 π.Χ.
— ΑντΙγονος
Ο στρατηγός του Αλεξάνδρου Αντίγονος κράτησε την πόλη από το 313 έως το 301 π.Χ.
— Σελευκίδες
Η πόλη πέρασε στη Δυναστεία των Σελευκιδών, που τη μετονόμασαν σε Σελεύκεια η δυναστεία παρέμεινε στην πόλη μέχρι το 190 π.Χ.
— Μιθριδατικοί Πόλεμοι
. Η πόλη καταλήφθηκε από αντάρτες κατά τη διάρκεια του Μιθριδατικού Πολέμου κατά τον οποίο σκοτώθηκαν πολλοί Ρωμαίοι κάτοικοι
— Βασίλειο της Περγάμου
Όταν έπεσε στην Πέργαμο. Από το 133 έως το 129 π.Χ., η πόλη υποστήριζε τον Αριστόνικο της Περγάμου , προσποιητή του θρόνου της Περγάμου, εναντίον των Ρωμαίων
. — Ρωμαίοι
Αφού τον νίκησαν οι Ρωμαίοι, ανακάλεσαν το δικαίωμα της πόλης να κόβει νομίσματα. Μεγάλη ακμή γνώρισαν οι Τράλλεις κατά την ύστερη αυτοκρατορική περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Στους ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη καταστράφηκε από σεισμό, αλλά ξαναχτίστηκε και ονομάστηκε Καισάρεια Καρίας. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, τα τείχη και η ακρόπολη της πρώτης πόλης κατασκευάστηκαν από Θράκες, συγκεκριμένα τη φυλή Τράλλεις ή Τραλλίους (που ήταν και ο πρώτος πληθυσμός της περιοχής). Από αυτούς προέρχεται και το συνηθέστερο βυζαντινό όνομα τις πόλης, Τράλλεις, ενώ ως Σελεύκεια ήταν πιο γνωστή η Σελεύκεια Ισαυρίας, έδρα του ομώνυμου θέματος
–Βυζάντιο
Στον “Συνέκδημο του Ιεροκλέους” (6ος αιώνας μ.Χ.) η πόλη αναφέρεται 5η μεταξύ των 43 πόλεων της Επαρχίας Ασίας.
Μετά τη μάχη του Manzikert το 1071, με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία σε αστικό χάος,οι Σελτζούκοι πήραν τον Τράλλεις για πρώτη φορά,
— Αλέξιος Α ‘Κομνηνός
Αλλά ο Αλέξιος Α ‘Κομνηνός επανέλαβε την πόλη για το Βυζάντιο στο τέλος του μισού του 11ου αιώνα.
Μέχρι τον 13ο αιώνα, η πόλη είχε ερείπια.
Το 1278, ο Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος αποφάσισε να το ξαναχτίσει και να τον ξαναδημιουργήσει, τώρα να μετονομαστεί σε Ανδρονικόπολη ή Παλαιόπολη, με σκοπό να σχηματίσει ένα προπύργιο κατά της τουρκικής καταπάτησης στην περιοχή.
— Σελτζούκοι
Ωστόσο, οι τουρκικές επιθέσεις επαναλήφθηκαν αμέσως μετά. Η πόλη πολιορκήθηκε και, λόγω έλλειψης επαρκών προμηθειών και πρόσβασης στο νερό, καταλήφθηκε από το beylik του Mentesheτο 1284.
Η πόλη υπέστη εκτεταμένη καταστροφή και μέρος των κατοίκων της σφαγιάστηκε. Επιπλέον, πάνω από 20.000 κάτοικοι πωλήθηκαν ως σκλάβο
Τον 13ο μ.Χ. αιώνα καταλήφθηκε από τους Σελτζούκους και ονομάστηκε από αυτούς Αϊντίν ενώ τον 14ο αιώνα καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς.
–Αρχαιότητες
Από την αρχαία πόλη σώζονται σήμερα μόλις λίγα ερείπια.
Υπάρχουν επίσης νομίσματα που κόπηκαν σε διάφορες ιστορικές περιόδους της πόλης, καθώς και πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η Αφροδίτη των Τράλλεων που βρίσκεται στο Μουσείο της Βιέννης και η κεφαλή Αφροδίτης, γνωστή ως κεφαλή Kaufmann επίσης από τις Τράλλεις της Μικράς Ασίας, που είναι αντίγραφο ελληνιστικής εποχής της Αφροδίτης της Κνίδου, έργο που έκανε ο Πραξιτέλης, γύρω στα 150 π.Χ. και που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι .Ένα ρωμαϊκό γυμνάσιο μια μαρμάρινη στήλη και το θέατρο είναι τα μόνα ερείπια του Τράλλεις
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Οι Τράλλες νωρίς αναδείχθηκαν σε Επισκοπή υπό τη Μητρόπολη Εφέσου.
Στα Τακτικά αναγράφονται στη 2η θέση μεταξύ των 40 περίπου Επισκοπών της Μητροπόλεως Εφέσου. Η Επισκοπή Τράλλεων εξέλιπε κατά τον 13ο αιώνα.
Κατά την Οθωμανική περίοδο, πιθανόν στις αρχές του 18ου αιώνα, ιδρύθηκε υπό τη Μητρόπολη Εφέσου η Επισκοπή Ηλιουπόλεως και Θυατείρων. Η Επισκοπή αυτή είχε ως έδρα της τις αρχαίες Τράλλεις, οι οποίες είχαν μετονομαστεί σε Αϊδίνι.. Τον Δεκέμβριο του 1901 η Επισκοπή Ηλιουπόλεως και Θυατείρων προήχθη σε Μητρόπολη. Το 1922 μετονομάστηκε σε Ηλιουπόλεως και Θείρων, τίτλος ο οποίος παραμένει μέχρι σήμερα.
Εκκλησίες στην πόλη: Στο Αϊδίνι οι Έλληνες είχαν δυο ναούς, του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Γεωργίου,
ΠΑΙΔΕΙΑ
Μετά τον σεισμό του 1899, το Αϊδίνι είχε δυο σχολεία αρρένων, ένα παρθεναγωγείο κι ένα νηπιαγωγείο με 200 μαθητές και 12 δασκάλους.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ
. Η ελληνική κοινότητα της πόλης έλεγχε το εμπόριο και διέθετε σχολεία, νοσοκομεία, τον γνωστό φιλολογικό σύλλογο «Μέλισσα» που διατηρούσε και βιβλιοθήκη και φιλαρμονική εταιρεία
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ
Οι Τράλλεις ανέδειξαν στην αρχαιότητα σημαντικές προσωπικότητες ανάμεσα τους
— Στον αθλητισμό
Σοσιάδης (3ος αιώνας π.Χ.) – Νικητής των Ολυμπιακών αγώνων στην πάλη των αγοριών
Ηρόδοτος (2ος αιώνας π.Χ.) – Νικητής των Πυθικών Αγώνων στο στάδιο των αγοριών
Τιμόθεος (2ος αιώνας π.Χ.) – Νικητής των 163 αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων στο στάδιο
Αρτεμίδωρος (1ος αιώνας μ.Χ.) – Νικητής των Ολυμπιακών αγώνων στο Παγκράτιο και την πάλη
Θρυφόσα ,Ιδέα ,Διονυσία (1ος αιώνας μ.Χ.) – Νέες γυναίκες πρωταθλητές και κόρες του Ερμησιανάξ .
Ο πατέρας τους έχτισε ένα μνημείο στους Δελφούς για τις κόρες του.
– Στις τέχνες
Απολλώνιος (2ος αιώνας π.Χ.) – Έλληνας γλύπτης
Ιάσων (1ος αιώνας π.Χ.) – Τραγικός ηθοποιός
— Στα γράμματα
Αρχιμήδης (αβέβαιη ημερομηνία) – Ελληνική γραμματική
Ασκληπιός – (6ος αιώνας) – μαθητής του Αμμωνίου Ερμιά , συγγραφέα και φιλόσοφος
Φλέγων ο Τραλλιανός (2ος αιώνας μ.Χ.) – Έλληνας ιστορικός υπό τον Αδριανό
Ο Ωριγένης, πολυγραφότατος και ο ίδιος, διάβασε και μελέτησε όλα τα έργα του Φλέγοντος
Ανθέμιος (474-534μ.Χ.) – Έλληνας καθηγητής γεωμετρίας Ο Ανθέμιος έγινε διάσημος ως ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε και έχτισε τη βασιλική της Αγίας Σοφίας
Ο Ασκληπιάδης ο Τραλλιανός ήταν νεοπλατωνικός φιλόσοφος του 6ου αιώνα
— Στην ιατρική
Mενεκράτης (1ος αιώνας π.Χ.) – Έλληνας γιατρός
Θεσσαλός (1ος αιώνας μ.Χ.) – γιατρός και πρώτοι προσκολλημένος στη μεθοδική σχολή ιατρικής.
Αλέξανδρος αδελφός του Ανθεμίου. – (6ος αιώνας) – γιατρός κ.α όπως ο Πυθόδωρος (1ος αιώνας π.Χ.) – γαμπρός του Μάρκου Αντωνίου και πατέρας της Πυθοδωρίδας του Πόντου
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΩΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Αλλά οι κάτοικοι του Αϊδινίου αναδείχτηκαν και λίγα χρόνια πριν την καταστροφή του 1922 αλλά και μετά από αυτή όταν ήρθαν στην Ελλάδα όπως Q
O Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β΄ (1880-1968), Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος 1962-1967
Διδώ Σωτηρίου (1909-2004), Ελληνίδα συγγραφέας
Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, (1893-1972), Ελληνίδα στιχουργός
Εμμανουήλ Φαρλέκας (1877-1958), Έλληνας μουσικοδιδάσκαλος και συγγραφέας
Νέλλυ (1899-1998), Ελληνίδα φωτογράφος
Ευάγγελος Ιωαννίδης (1868-1942), Έλληνας ζωγράφος, που ασχολήθηκε κυρίως με την προσωπογραφία (πορτρέτο) και τη θρησκευτική ζωγραφική.
Μιχάλης Σουγιούλ (1906-1958), Έλληνας συνθέτης
Μίνως Αργυράκης (1919-1998), Έλληνας σκιτσογράφος, ζωγράφος και δημοσιογράφος
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Η περιοχή του Αϊδινίου ήταν η πρώτη περιοχή στην Τουρκία που εγκαταστάθηκε σιδηροδρομικό δίκτυο, και ακόμα και σήμερα διαθέτει ένα από τα πυκνότερα σιδηροδρομικά δίκτυα στην χώρα.
Η περιοχή χαρακτηριζόταν από την αρχαιότητα για την γονιμότητά της. Διάσημο προϊόν της και σήμερα είναι τα τοπικά σύκα και βαμβακιού Τη δεκαετία του 1920, το Αϊδίνι φημιζόταν για την παραγωγή βαμβακιού και σιτηρών.
Υπάρχουν πολλές ελιές και παραγωγή ελαιόλαδου.
Η τοπική ταπητουργία με τα έσοδα της ,κάλυπτε αρκετές οικογενειακές ανάγκες
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΟ ΑΙΔΙΝΙ ΤΟ 1919 ΚΑΙ Η ΣΦΑΦΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ
Στις 14 Μαΐου 1919 ο ελληνικός στρατός μπήκε στο Αϊδίνι. Δε δόθηκε μάχη.
Οι Τούρκοι του Αϊδινίου δέχτηκαν να μην προβάλουν αντίσταση με αντάλλαγμα την υπόσχεση ότι ο τουρκικός πληθυσμός δε θα διέτρεχε κίνδυνο.
Στις γύρω περιοχές όμως παρέμεναν δυνάμεις άτακτων Τούρκων, ενώ μέσα στην πόλη οι Τούρκοι κάτοικοι παρέμεναν οπλισμένοι.
Η επίθεση των Τούρκων στο Αϊδίνι ξεκίνησε στις 15 Ιουνίου του 1919 Τσέτες με αρχηγό τον Γιουρούκ Αλή .
Ο επικεφαλής του ελληνικού στρατού, συνταγματάρχης Σχινάς, αναγκάστηκε να αφήσει τα φυλάκια και να διατάξει οπισθοχώρηση του ελληνικού στρατού μέσα στην πόλη, μια απόφαση που αποδείχτηκε ολέθρια διότι οι Τούρκοι κάτοικοι που ήταν οπλισμένοι άρχισαν -κρυμμένοι στα σπίτια τους- να πυροβολούν εναντίον των Ελλήνων στρατιωτών.
Η αποχώρηση του ελληνικού στρατού από το Αϊδίνι είχε σαν αποτέλεσμα περίπου 1.000 από τους κατοίκους του Αϊδινίου να βρουν μαρτυρικό θάνατο από τους Τούρκους οι οποίοι επί 3 ημέρες προέβησαν σε αμέτρητες δολοφονίες, βιασμούς και βασανιστήρια μεταξύ των οποίων και 31 μικρών παιδιών που άνηκαν στο σώμα των των προσκόπων που βρίσκονταν στην πόλη.
Οι πρόσκοποι βρισκόταν στα υπόγεια του Διοικητηρίου ,οι Τούρκοι τα βγάζουν από το υπόγειο του διοικητηρίου μαζί με τον Νίκο Αυγερίδη που ήταν ο αρχηγός των προσκόπων . που με νερό και ψωμί είχε μεταλάβει τους 31 Προσκόπους του και τους οδηγούν στις όχθες του ποταμού Εύδονα. Ο επικεφαλής των Τούρκων* ζητά από τον Αυγερίδη να απαρνηθεί την Εθνική του ταυτότητα του,και απαντά «Ζήτω η Ελλάς» και εκείνος του βγάζει με ξίφος το ένα μάτι.
Η απαίτηση επαναλαμβάνεται απάντα με τα ίδια λόγια Η αντίδραση τους ήταν να γδαρθεί ζωντανός και το σώμα να πεταχθεί στον ποταμό Εύδονα. Μαζί του και τα 31 παιδιά που έδωσαν την ίδια απάντηση.
Η σφαγή των προσκόπων της πόλης θεωρείται η πιο αιματηρή πτυχή του παγκόσμιου προσκοπισμού*
* Έχει ενδιαφέρον το όνομα του αρχηγού των δολοφόνων ήταν ο Αλί Αντνάν Ερτεκί Μεντερές (1899-1961 ) ήταν ο εν συνεχεία 13ος πρωθυπουργός της Τουρκιάς που είχε γεννηθεί στο Αϊδίνι και ήταν γιος τσιφλικά της περιοχής.
Το 1960 συνελήφθη μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα και μαζί με τον τέως Πρόεδρο Τζελάλ Μπαγίαρ και άλλους υπουργούς,οδηγήθηκε σε δίκη κατηγορούμενος για πλείστα αδικήματα, μεταξύ των οποίων και για τους διωγμούς των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης για γεγονότα του 1955 που έμειναν γνωστά ως ‘’Σεπτεμβριανά’’ που αφάνισαν μεγάλο μέρος των εναπομεινάντων Ελλήνων της πόλης και εξανέμισαν την περιουσία τους ,λεηλατώντας με τον όχλο που επιστράτευσαν οι οργανωτές , λεηλασία που συνέχισαν με την εφαρμογή νόμων που ψηφίσαν παραβιάζοντας τα δικαιώματα από την συνθήκη της Λοζάνης των Κωνσταντινοπολιτών.
Καταδικάστηκε τετράκις σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, καταδίκη η οποία εκτελέστηκε στις 17/9/1961 Στο νησί Ιμραλί στην θάλασσα του Μαρμαρά
Ο Eλληνικός στρατός ανακατέλαβε την πόλη τρεις μέρες μετά και την εγκατέλειψε οριστικά κατά την γενική αποχώρηση του ελληνικού στρατού από την Μικρά Ασία, τον Αύγουστο του 1922.
