«Ο Μέγας Ιεροεξεταστής» του Ντοστογιέφσκι – Του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου:

Ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας Φιόντορ Ντοστογιέφσκι στο τελευταίο του βιβλίο «Αδελφοί Καραμάζοβ» περιλαμβάνει ένα κεφάλαιο που φέρει τον τίτλο «Ο Μέγας Ιεροεξεταστής». Η υπόθεση εκτυλίσσεται στη Σεβίλη της Ισπανίας την πιο τρομερή εποχή της Ιερής Εξέτασης τον 16ο αιώνα και ο καρδινάλιος, ο Μέγας Ιεροεξεταστής, έκαιγε συνέχεια αιρετικούς μπροστά σε όλο τον πληθυσμό της Σεβίλης, προς δόξαν Θεού.

Αναπάντεχα ένα απόγευμα παρουσιάζεται ο ίδιος ο Χριστός, κυκλοφορεί ανάμεσα στον κόσμο και όλοι Τον αναγνωρίζουν. Από την εκκλησία βγαίνει ένα μικρό άσπρο φέρετρο με ένα εφτάχρονο κοριτσάκι μέσα κι Αυτός το ανασταίνει όπως έκαμνε και τότε που είχε πρωτοέρθει στη γη. Ο κόσμος ενθουσιάστηκε αλλά δυστυχώς έτυχε να περνάει από κει ο Μέγας Ιεροεξεταστής που διέταξε τους φρουρούς του να Τον συλλάβουν και να Τον κλείσουν στη φυλακή.

Το βράδυ πήγε στη φυλακή ο Μέγας Ιεροεξεταστής για να εξηγηθεί μαζί Του. Αφού Του δήλωσε ότι κακώς ήρθε γιατί με ότι καινούργιο πει ή κάνει, δεσμεύει την ελευθερία των ανθρώπων που τόσο σέβεται, στάθηκε ο Μέγας Ιεροεξεταστής στους 3 πειρασμούς που δέχθηκε ο Χριστός από τον διάβολο στην έρημο αμέσως μετά την βάπτισή Του. Θα μεταφέρω όχι τόσο τα λόγια (που είναι 4-5 σελίδες), όσο το πνεύμα του Ντοστογιέφσκι.

Σας θυμίζω το περιστατικό από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κεφάλαιο Δ΄ : « Τότε ο Ιησούς ανήχθη εις την έρημον υπό του Πνεύματος πειρασθήναι υπό του διαβόλου, και νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα ύστερον επείνασε και προσελθών αυτώ ο πειράζων είπεν : ει υιός εί του Θεού, ειπέ ίνα οι λίθοι ούτοι άρτοι γένωνται. Ο δε αποκριθείς είπε : γέγραπται, ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ’ επί παντί ρήματι εκπορευομένω δια στόματος Θεού. Τότε παραλαμβάνει αυτόν ο διάβολος εις την αγίαν πόλιν, και ίστησιν αυτόν επι το πτερύγιον του ιερού και λέγει αυτώ : ει υιός εί του Θεού, βάλε σεαυτόν κάτω, γέγραπται γαρ ότι τοις αγγέλοις αυτού εντελείται περί σου, και επί χειρών αρούσι σε, μήποτε προσκόψης προς λίθον τον πόδα σου. Έφη αυτώ ο Ιησούς : πάλιν γέγραπται, ουκ εκπειράσεις Κύριον τον Θεόν σου. Πάλιν παραλαμβάνει αυτόν ο διάβολος εις όρος υψηλόν λίαν, και δείκνυσιν αυτώ πάσας τας βασιλείας του κόσμου και την δόξαν αυτών και λέγει αυτώ : ταύτα πάντα σοι δώσω, εάν πεσών προσκυνήσεις μοι. Τότε λέγει αυτώ ο Ιησούς : ύπαγε οπίσω μου σατανά, γέγραπται γαρ, Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και αυτώ μόνω λατρεύσεις. Τότε αφίησιν αυτόν ο διάβολος, και ιδού άγγελοι προσήλθον και διηκόνουν αυτώ».

Του λέει λοιπόν ο Μέγας Ιεροεξεταστής καρφώνοντάς Τον με το βλέμμα του. Απάντησες : «δεν θα διατηρηθεί στη ζωή ο άνθρωπος δια μόνου του άρτου, αλλά με κάθε προσταγή που θα εξέλθει από το στόμα του Θεού. Όταν το πει ο Θεός και χωρίς τροφή ακόμα θα ζήσει ο άνθρωπος»(ερμηνεία Τρεμπέλα). Δηλαδή έχεις την απαίτηση να πεινάνε οι άνθρωποι και να Σε ακολουθούν ; Καταλαβαίνω γιατί το ζητάς αυτό. Θέλεις να Σε ακολουθούν επειδή σε αγαπάνε και όχι επειδή τους ταΐζεις. Εσύ έπλασες τον άνθρωπο ελεύθερο και θέλεις να μην σκλαβώνεται σε κανένα για να χορτάσει το στομάχι του. Έκανες όμως ένα λάθος. Αυτό που ζητάς μπορούν να το πετύχουν μόνο γενναίες καρδιές, οι εκλεκτοί Σου. Ναι αλλά πόσοι είναι αυτοί ; Τι θα γίνουν οι υπόλοιποι οι οποίοι είναι και η συντριπτική πλειοψηφία;

Μην ανησυχείς, εμείς διορθώσαμε το λάθος Σου. Τους θέσαμε το δίλημμα, ψωμί ή ελευθερία ; Και μόνοι τους δέχθηκαν να τους σκλαβώσουμε και με το αντάλλαγμα αυτό τους δίνουμε ψωμί. Τι την ήθελες την ελευθερία ; Τους φοβίζει η ελευθερία, δεν ξέρουν τι να την κάνουν. Δεν θυμάσαι που και ο ελεύθερος λαός Σου με αρχηγό τον Μωυσή, όποτε πεινούσε ονειρευόταν την σκλαβιά της Αιγύπτου ; Βέβαια Σε ξεπεράσαμε, τους δίνουμε ψωμί και τους έχουμε σκλάβους, απλώς τους αφήνουμε να νομίζουν ότι είναι ελεύθεροι.

Απάντησες : «Δεν θα εκθέσεις σε κίνδυνο τον εαυτό σου δια να δοκιμάσεις και βεβαιωθείς δια των πραγμάτων εάν Κύριος ο Θεός σου θα σε προστατεύσει». Καλά έκανες και δεν υπάκουσες στην πρόσκληση του πονηρού πνεύματος να πέσεις από εκεί πάνω. Όπως καλά κάνει κι ένα παιδί που δεν πέφτει στην φωτιά ή στο ποτάμι για να δοκιμάσει τον πατέρα του αν θα το σώσει. Μην περιμένεις όμως να καταλάβουν τα μυστήριά Σου οι άνθρωποι. Θυμήσου εκείνον τον Κρέοντα που έκλεισε την Αντιγόνη στο μπουντρούμι με τα λόγια «αν την θέλει ο Θεός της, ας την σώσει».

Μα και Σένα δεν σ’ ανέβασαν στον Σταυρό με τα ίδια ακριβώς λόγια ; Δεν Σου φώναζαν εκεί στον Γολγοθά «αν είσαι Υιός του Θεού κατέβα από τον Σταυρό και θα Σε πιστέψουμε» ; Βλέπεις ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν αξίζουν την θυσία Σου; Αυτοί θέλουν το θαύμα όποτε κι όπως τους αρέσει. Σε διορθώσαμε και σ’ αυτό. Εμείς τους δείχνουμε ψευτοθαύματα με την βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας μας και είναι ευχαριστημένοι.

Απάντησες : «Θα προσκυνήσεις Κύριον τον Θεόν σου και αυτόν μόνο θα λατρεύσεις». Εδώ θα τα χαλάσουμε. Δεν βλέπεις τι συμφορές περνάει η ανθρωπότητα που προσκυνάνε διαφορετικούς θεούς ; Γι’ αυτό εμείς θα τους κάνουμε πλύση εγκεφάλου (και έχουμε την τεχνολογία για να το κάνουμε) ότι όποιο θεό και να προσκυνάνε είναι το ίδιο (εσύ Χριστό και γώ Αλλάχ, όμως κι οι δυό μας αχ και βάχ). Και θα τους φτιάξουμε ένα καινούργιο θεό κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τους με στοιχεία απ’ όλες τις θρησκείες. Στα σχολεία εδώ και χρόνια σερβίρουμε στα παιδιά τους θρησκειολογικές σούπες και το καταφέρνουμε όποια κυβέρνηση και να έχουν. Και φυσικά θα τους πείσουμε ότι δεν υπάρχουν αμαρτίες και ότι και να κάνουν η ευθύνη πάνω μας κι έτσι θα ζουν σαν ήσυχα προβατάκια (κι όταν πεθάνουν όπου θέλει ας πάνε).

Εμείς βέβαια που ξέρουμε ότι είναι ψέματα όλα αυτά είμαστε δυστυχισμένοι και υποφέρουμε και γι’ αυτό πιστεύω ότι όταν θα καθίσεις στον θρόνο Σου για να κρίνεις όλους τους ανθρώπους θα μας κρίνεις με επιείκεια που θυσιαστήκαμε για να περάσουν μια ευτυχισμένη ζωή τα πλάσματά Σου.

Και τώρα σήκω και φύγε και μη Σε ξαναδώ μπροστά μου γιατί θα Σε κάψω όπως καίω κάθε μέρα και τους αιρετικούς για να δοξαστεί το όνομά Σου. Ο Χριστός δεν είπε ούτε μια λέξη, σηκώθηκε τον φίλησε και έφυγε. Μόνο που ο Μέγας Ιεροεξεταστής ένοιωσε σαν κάψιμο το φίλημα, όπως ένας που έχει πληγωμένα μάτια νοιώθει κάψιμο από το φως του ήλιου.

«Αν φέρεσαι άσπλαχνα και παράλογα προς τους άλλους βρίσκεσαι σε πλάνη (δηλαδή σε λάθος δρόμο)» έλεγε ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ. Μη βιαστείτε να ρίξετε τον λίθο του αναθέματος στον Μέγα Ιεροεξεταστή, γιατί όλοι μας συχνά φερόμαστε άσπλαχνα και παράλογα. Ναι αλλά θα πείτε όχι και σαν αυτόν. Σωστά, αλλά πέστε μου πόσο δύσκολο είναι ένας που κλέβει περίπτερα να επιχειρήσει να κλέψει και τράπεζες ;

Γι’ αυτό «στώμεν καλώς» γιατί «ο αντίδικος υμών διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α΄Πέτρ.Ε΄,8). Ο Θεός να μας ελεήσει όλους.