Της Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου:
Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε 3 λέξεις από μια ποντιακή παροιμία .
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ Η ΠΑΡΟΙΜΙΑ
Ήνταν θρύβ’ς ’ς σο πινάκι σ’, θα έρται ’ς σο χουλάρι σ’.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ.
Ερμηνεύται : Ότι τρίβεις στο πιάτο σου θα έρθει στο κουτάλι σου.
ΤΙ ΕΝΝΟΕΙ Η ΠΑΡΟΙΜΙΑ
Ότι κάνεις θα το βρεις μπροστά σου
ΕΠΙΛΟΓΗ ΛΕΞΕΩΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ
Από την παροιμία επιλέξαμε τις λέξεις :
Θρύβ’ς – Πινάκι – Χουλάρι
1.Θρύβ’ς
Το αντίστοιχο ρήμα είναι θρύφτω
Προέρχεται από το αρχαιοελληνικό θρύπτω . Πρωτοϊνδοευρωπαϊκή γλώσσα θραύω, σπάω
Παράγωγα : Εύθρυπτος – θραύω – θρύμμα – τρυφή – τρυφερός
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Κομματιάζω ,θραύω, σπάζω, θρυψαλίζω, , μπορώ να το κάνω κυριολεκτικώς και μεταφορικώς.
2. Πινάκι
Λέγεται και Πινάκιν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη πίνακας .Πινάκιο είναι το υποκοριστικό του πίνακας
Λέμε : Αντί πινακίου φακής
.Παράγωγο του είναι το πινάκα ,πινακηδόν, πινάκι, πινακίδα, πινακίδιο,
πινακωτή , πινακωτός , πινακώνω
Στην νεοελληνική αποδίδεται :Το πιάτο . Επιτραπέζιο σκεύος, που χρησιμοποιείται στο σερβίρισμα φαγητού.
3.Χουλάρι
Λέγεται και Χουλιάρ
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη κοχλιάριον που προήλθε από την επίσης αρχαιοελληνική λέξη . κόχλος, κοχλίας
Καθιερώθηκε στην κοινή ελληνιστική εποχή κοχλιάριον
Στην νεοελληνική αποδίδεται :Κουτάλι . Χλιάρι ή χουλιάρι λέγεται ακόμη και σήμερα στη Μακεδονία και την Ήπειρο το κουτάλι της σούπας.
Ομόρριζα παράγωγα. . κόχη, χουλιάρι , χουχλιάρι
