Του Γιώργου Τζέλλου:
Άλλο έθιμο και αυτό. Να κάνουμε πλάκες , λέγοντας ανεκτά ψέματα, άλλοι την πρωτομαρτιά και άλλοι την πρωταπριλιά!
Στην περιοχή μας , κυρίως νότιο τμήμα του νομού Κοζάνης , το έθιμο αυτό λαμβάνει χώρα την 1η Μάρτη. Μόλις αποκαλυφθεί το ψέμα και η πλάκα λέμε “Μάρτη-Μάρτη” και δικαιολογούμαστε έναντι αυτού που κάναμε την πλάκα. Ο καθένας, ειδικά απο τα παλαιότερα χρόνια , που η ζωή ήταν περισσότερο κοινωνική, έχει να διηγηθεί ανάλογα περιστατικά..
Τι γίνεται όμως όταν την ημέρα αυτή εσύ λες αλήθεια και οι άλλοι δεν σε πιστεύουν;
Ο θείος μας ο Κώστας ο Τζέλλος έζησε στην ξενιτειά στη Σοβιετική Ένωση για είκοσι επτά χρόνια απο το 1949 ως πολιτικός πρόσφυγας και τα πέρασε στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν το μεγαλύτερο διάστημα Ήταν αντάρτης του Δ.Σ.Ε.. Φεύγοντας, με τη λήξη του εμφυλίου πολέμου ως ηττημένος αναγκαστικά απο την Ελλάδα σε ηλικία είκοσι πέντε ετών, άφησε πίσω στην Αιανή γυναίκα και ένα παιδί, τον ξάδερφο μας τον Γιάννη, τεσσάρων χρονών.
Ήθελε ο μπαρπμα-Κώτσιος να επιστρέψει , αλλά δεν γινόταν με τίποτα. Το 1974 νομιμοποιήθηκε το ΚΚΕ και άρχισαν σιγά-σιγά να επιστρέφουν οι πολιτικοί πρόσφυγες απο τις τότε σοσιαλιστικές χώρες ή παραπέτασμα , όπως τις έλεγαν αρκετοί Έλληνες.
Έκανε αίτηση και ο θείος μας και εγκρίθηκε ο επαναπατρισμός τέλος του 1975. Αλλά το πότε , ποια ημέρα δεν ήταν γνωστό. Πάντως όταν θα επέστρεφε , αυτό θα γίνονταν με καράβι απο την Οδησσό στον Πειραιά. Η επικοινωνία τότε δεν ήταν όπως σήμερα. Για το λόγο αυτό , ο γιος του ο Γιάννης συχνά με τηλεφωνούσε στην Αθήνα, όπου ήμουν φοιτητής και μου ζητούσε να πάω στο λιμάνι στον Πειραιά να ρωτάω μήπως ήρθε το καράβι ή πότε θα έρθει το καράβι.
Πήγα κάνα δυο φορές στα μέσα Φεβρουαρίου του 1976 , πράγματι έρχονταν απο την Οδησσό καράβια με πολιτικούς πρόσφυγες, αλλά όχι ο μπάρμπα Κώτσιος . Εξάλλου δεν τον ήξερα, δεν το είχα ξαναδεί.
Πως θα τον γνώριζα, πως θα τον αντάμωνα; Ενημέρωνα τον ξάδερφο μου τον Γιάννη ότι πήγα στο λιμάνι , αλλά ο πατέρας του δεν ήρθε.
Ρωτούσα κατά την άφιξη τους άλλους επαναπατρισθέντες , αν τον ήξεραν και ένας με ρώτησε ποιο ήταν το ψευδώνυμο του στο αντάρτικο. “Καραϊσκάκης, νομίζω ” είπα.
-Τον ξέρω μου λέει , -Θα ’ρθει με το επόμενο καράβι το Ζάρια σε τρεις με τέσσερις ημέρες. Γύρω στις 24 με 25 Φεβρουαρίου Εξαρτάται και απο τον καιρό,
Ενημερώνω τηλεφωνικά τον ξάδερφο μου τον Γιάννη για τη νέα πληροφορία και μου λέει “Κάθε μέρα να πας να ρωτάς στο λιμάνι .Μη φεύγεις απο εκεί”.
Πήγα στις 24 στις 25 και στις 26, αλλά τίποτα. Ο ξάδερφος μου ο Γιάννης και η μάνα του άρχισαν να απογοητεύονται. “Μπα δεν θα ‘ρθει. Θα μετάνιωσε”
Τρεις ημέρες μετά, την 1η Μάρτη , επρόκειτο να ταξιδεύσει στη Μυτιλήνη , όπου υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία ο Γιάννης ο Μητσιάκος,-ο μετέπειτα Πρόεδρος του χωριού, φιλοξενούμενος μας προσωρινά στη φοιτητική εστία.
Του λέω ” Θα πάμε μαζί στο λιμάνι στον Πειραιά για να δούμε πότε θα ’ρθει το Ζάρια. Πήγαμε , ρωτάμε έναν τελωνειακό υπάλληλο .
-Να , μας λέει το Ζάρια ήρθε και μας δείχνει ένα καράβι με ένα τεράστιο κόκκινο σφυροδρέπανο
-Ξεφορτώνει κομμουνιστές!!
Απο τη σκάλα του κατέβαιναν με βαλίτσες στα χέρια εκατοντάδες πολιτικοί πρόσφυγες ασπρομάλληδες ως επί το πλείστον και τους υποδέχονταν οι συγγενείς .Φοβερή εμπειρία. .
Ο θείος μου; Ήρθε ; Ποιος να είναι; αναρωτιόμουνα.
Κάποια στιγμή διακρίνω στο πατάρι της σκάλας έναν ψηλό και όμορφο άνδρα με κοσμοπολίτικο ύφος, με κουστούμι ,γραβάτα και ρεπούμπλικα να με κοιτάζει επίμονα απο απόσταση δέκα μέτρων.
-Της Αικατερίνης είσαι εσύ το παιδί , σε κατάλαβα της μοιάζεις μου λέει και έρχεται ίσα πάνω μου. Εννοούσε την αδερφή του. τη μάνα μου. Δεν πρόλαβα να πω ναι και μ’ σφιχταγκαλιάζει , σίγουρος ότι είμαι ανιψιός του .
-Είσαι ο Τζέλλος ο Κώστας ο θείος μου; Ο Καραϊσκάκης ; τον ρώτησα.
-Ναι . Πως το ξέρεις το αντάρτικο όνομα μου;
Τέτοιο συγκλονιστικό γεγονός ……Τέτοια τύχη να τον δω πρώτος…..Πενήντα δυο χρονών ο μπάρμπα Κώστας τότε, είκοσι εγώ . Ο άνθρωπος αυτός με σημάδεψε μετά τη ζωή μου……
Αμέσως μετά βγαίνοντας απο το λιμάνι πήγαμε σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο να τηλεφωνήσουμε το γιο του. Καλούσα αλλά δεν απαντούσε, Οπότε πήρα τηλέφωνο τον αδερφό του μπάρμπα- Κώστα, τον αγαπημένο μου θείο το Γιώργο, τον περιπτερά , τον ανάπηρο απο την πλευρά των νικητών του εμφυλίου πολέμου. ( Ψυχή βαθιά…..) Το σήκωσε.
-Θείο ήρθε ο μπάρμπα-Κώστας ο αδερφός σου απο την Τασκένδη. Τον έχω δίπλα μου. Είπα πανηγυρικά.
-Αχ παλιόπαιδο , μου λέει .Εμένα βρήκες να κοροϊδέψεις σήμερα πρωτομαρτιάτικα; Μάρτη, Μάρτη, μου λέει.
Ήταν 1η Μάρτη του 1976 σαν σήμερα όταν επέστρεψε στην Ελλάδα ο θείος μας ο Κώστας ο Τζέλλος απο τη Σοβιετική Ένωση. Στο τέλος το πίστεψαν όλοι και ήρθαν με το λεωφορείο στην Αθήνα το βράδυ για να τον ανταμώσουν. Γιος , γυναίκα , αδέρφια και μια κουνιάδα.
Συγκλονιστικές οι στιγμές που έζησα. Δυστυχώς δεν είχα κάμερα να τα καταγράψω. Ευτυχώς όμως σαράντα τέσσερα χρόνια μετά παραμένουν μέσα μου ανεξίτηλα Δεν ξεχνιούνται.
