Του Σταύρου Καπλάνογλου:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Όπως είδαμε από την προηγούμενη δημοσίευση άλλα και από άλλες παλαιότερα η Λήμνος είχε ιδιαίτερη σχέση με τους Τυρρηνούς.
Έτσι σήμερα θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια μικρή εικόνα για αυτό το νησί του Βορείου Αιγαίου και την ιστορία του, που όχι τυχαία κατέληξαν οι Τυρρηνοί της Αθήνας που εκδιώχθηκαν από την Αττική αφού είχαν κατασκευάσει το πρώτο τείχος της Ακρόπολης Η κατασκευή έγινε κατά τον 13ο αιώνα, και η εκδιωξη τους έγινε αρκετά χρόνια μετά αφού ήδη ειχαν εγκατασταθεί μονίμως στην περιοχή του Υμηττού ,η δικαιολογία ήταν ”οι Τυρρηνοί ενοχλούν της γυναίκες μας”
ΛΗΜΝΟΣ
Η Λήμνος είναι το όγδοο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας .Βρίσκεται στο βόρειο Αιγαίο, στο Θρακικό πέλαγος, ανάμεσα στο Άγιον Όρος, τη Σαμοθράκη, την Ίμβρο και τη Λέσβο και βεβαίως τα παράλια της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας την περιοχή της Τρωάδος
Βρίσκεται στο μέσο της απόστασης της χερσονήσου της του Αγίου Όρους της Χαλκιδικής (όπου υπήρχαν πόλεις των Τυρρηνών στην αρχαιότητα Άθως,Δίον, Όλόφυξος, Άκρόθωον, Θύσσος, Κλεωναί κ.α) και της Τροίας στους προϊστορικούς χρόνους,) , πέρασαν στην απέναντι πλευρά και αποίκισαν και Δυτική Μικρά Ασία
Σε δημοσιεύσεις που θα γίνουν αργότερα θα δώσουμε τις κινήσεις των Τυρρηνών από την περιοχή της Δ.Μακεδονίας στην Μ.Ασία οπότε και θα φανεί η διέλευση τους και από την Λήμνο στους προϊστορικούς χρόνους
Επιγραφές που βρεθήκαν με Τυρρηνική γραφή, δείχνουν και την σχέση της Λήμνου και με την Ετρουρία της Ιταλίας, που οι Έλληνες στην αρχαιότητα την αποκαλούσαν Τυρρηνία, μια και η γλώσσα και γραφή των δυο έχουν κοινά σημεία. Πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι σήμερα της Λήμνου είναι η Μύρινα, που πήρε το όνομα της από την Αμαζόνα Μύρινα ή κατ ‘άλλους την γυναίκα του πρώτου βασιλιά του νησιού, τον Θόαντα. Την εποχή των Τυρρηνών η πρωτεύουσα ήταν η Ηφαιστεί(ι)α
ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
–*Ηφαιστος
Η Λήμνος, λόγω της παλαιάς ηφαιστειακής δραστηριότητας, θεωρήθηκε ως το νησί του Ηφαίστου, του θεού της Φωτιάς.
Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Δίας σε μια διαμάχη του με την Ήρα πέταξε το γιό του Ήφαιστο από τον Όλυμπο στη γη της Λήμνου.
Ο Ήφαιστος εγκατέστησε εκεί το εργαστήριό του και δίδαξε την τέχνη της μεταλλουργίας στους κατοίκους του νησιού.
–*Θόαντας
Ένας άλλος σημαντικός μύθος του νησιού αναφέρεται στον Θόαντα τον πρώτο βασιλιά του νησιού. Ο Θόας, γιος του θεού Διόνυσου και της Αριάδνης, παντρεύτηκε τη Μύρινα από την Ιωλκό και απόκτησαν μια κόρη την Υψιπύλη
-* Ποιοι την αποίκισαν στην προϊστορική εποχη Η μοναδική θέση του νησιού στο Βορειοανατολικό Αιγαίο απέναντι από τον Ελλήσποντο καθόρισε την ιστορική του πορεία.
Η Λήμνος εποικήθηκε κατά καιρούς από τους Σιντίες, τους Κάρες, τους Κρήτες, τους Μινύες και τους Πελασγούς. Η αρχαιολογική σκαπάνη προσδιορίζει πως το νησί είχε κατοικηθεί από την μέση νεολιθική εποχή.-* Λήμνος -Σαμοθράκη και Καβείρια μυστήρια
Η Λήμνος, όπως κι η γειτονική Σαμοθράκη, είναι συνδεδεμένη με την μυστηριακή λατρεία των Καβείρων, παιδιών του Ηφαίστου. Και όπως είδαμε και σήμερα λαογραφικές εκδηλώσεις και στην περιοχή της Δ.Μακεδονιας δείχνουν την σύνδεση με την λατρεία της φωτιάς του τότε με το σήμερα.Υπολείμματα του ιερού των Καβείρων έχουν βρεθεί στα βορειοανατολικά του νησιού. Λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, έχουν ανακαλυφθεί η Ηφαιστεία, πόλη αφιερωμένη στον Ήφαιστο που άκμασε τον 5ο αιώνα π.Χ., την εποχή περίπου που το νησί περιέρχεται στους Αθηναίους. Κατά το μύθο, ο Ήφαιστος μεταβίβασε τη γνώση της τέχνης στους Καβείρους, παιδιά που απέκτησε από τη νύμφη Καβειρώ. Αυτοί, αργότερα, λατρεύονταν σε ένα ειδικό ιερό που χτίστηκε στη Λήμνο, το Καβείριο. Η λατρεία τους, που ήταν μυστηριακή, επεκτάθηκε στη Σαμοθράκη κι αλλού και μάλλον προέρχεται από κάποια αρχική κλειστή συντεχνία μεταλλουργών.
— Μυκηναϊκά φύλλα στην Λήμνο
Από τους μύθους αποδεικνύεται ότι η Λήμνος είχε πλέον αποικιστεί από τα μυκηναϊκά φύλα κατά το 13ο αιώνα π.Χ., λίγο πριν ξεσπάσει ι ο Τρωικός πόλεμος. Ο αποικισμός επιβεβαιώνεται κι από τα αρχαιολογικά ευρήματα.
— Οι Τυρρηνοί της Αθήνας στην Λήμνο
Οι Μινύες εκδιώχθηκαν από τη Λήμνο από τους Πελασγοτυρρηνους της Αττικής που όπως αναφερθήκαμε στην προηγούμενη δημοσίευση εκδιώκονται από την Αθήνα και καταλήγουν στα νησιά του Αιγαίου,
Αυτό πρέπει να συνέβη τον 8ο αιώνα π.Χ. Στη Λήμνο εγκαταστάθηκαν οι Πελασγοί, όπως, επίσης, στην Ίμβρο και στη Σαμοθράκη. . Είχαν πρωτεύουσα την Ηφαιστεία, αλλά ζούσαν σε όλο το νησί. Στο κάστρο της Μύρινας σώζεται τμήμα του τείχους, το οποίο έχτισαν.
— Πελασγοί
Οι Πελασγοί κυριάρχησαν στη Λήμνο για πολλούς αιώνες, ως το 511 π.Χ.,
— Πέρσες
οπότε ηττήθηκαν από τον στρατηγό των Περσών Οτάνη, έπειτα από γενναία αντίσταση. Οι Πέρσες λεηλάτησαν το νησί κι επέβαλαν ως ηγεμόνα τον Λυκάρητο– Αθηναίοι
. Το 499 π.Χ.,κατέλαβαν τη Λήμνο οι Αθηναίοι με το Μιλτιάδη, όπως ήδη περιγράψαμε
— Πέρσες
, αλλά το 494 π.Χ., την ανακατέλαβαν οι Πέρσες, που την κράτησαν ως το 479 π.Χ.,.
Αυτοί έκαναν λιμενικά έργα στην Ηφαιστεία και στο Καβείριο κι εγκαθιστούν Έλληνες φιλικά προσκείμενους σ’ αυτούς.
Μάλιστα, στη Λήμνο απεβίωσε μετά τη μάχη του Μαραθώνα ο πρώην τύραννος της Αθήνας και συνεργάτης των Περσών, Ιππίας, άρρωστος και τυφλός.
Στους περσικούς πολέμους οι Λήμνιοι υποχρεώθηκαν να συνδράμουν το περσικό ναυτικό, αλλά κατά τη ναυμαχία του Αρτεμισίου ο Λήμνιος Αντίδωρος με το πλοίο του αυτομόλησε προς τους Έλληνες, με τους οποίους, προφανώς, αισθανόταν ομόφυλος και συμμετείχε με τον ελληνικό στόλο στη νικηφόρα ναυμαχία της Σαλαμίνας
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ & ΚΑΙ Η ΣΤΗΛΗ ΤΩΝ ΚΑΜΙΝΙΩΝ
— Η γλώσσα των Πελασγοτυρρηνών της Λήμνου
Οι Πελασγοί της Λήμνου έγραφαν τη γλώσσα τους με ελληνικούς χαρακτήρες, αιολικού τύπου, όπως προκύπτει από τις επιγραφές της διάσημης Στήλης των Καμινίων, αλλά και από θραύσματα επιγραφών της Ηφαιστείας. Οι επιγραφές αυτές αποτελούν τα μοναδικά γραπτά μνημεία των Πελασγών, γεγονός που τις κάνει πολύ σημαντικές.
Η χρήση του αιολικού αλφαβήτου, αποκαλύπτει τη συγγένεια που είχαν με τα ελληνικά φύλα. Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές στις επιγραφές περιέχονται λέξεις με ρίζες που ανάγονται στην αρχέγονη ελληνική γλώσσα. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι η γλώσσα τους είναι συγγενής με την Ετρουσκική.
— Η στήλη των Καμινιών
Παγκοσμίως γνωστή είναι η Στήλη των Καμινίων της Λήμνου, Η επιτύμβια στήλη που αναπαριστά Πελασγοτυρρηνό πολεμιστή, φέρει επιγραφή σε γραφή Τυρρηνική που προσομοιάζει πολύ με επιγραφές που βρέθηκαν στην Ετρουρία της Ιταλίας και βρέθηκε το 1885 στο χωριό Καμίνια, ενώ στη συνέχεια μετά από πολλές περιπέτειες δωρήθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όπου υπάρχει ακόμη.
To ταφικό μνημείο που βρέθηκε η επιγραφή ,υπάρχει στο νησί στο λόφο Εσώκαστρο, στο χωριό Καμίνια.
— Οι Ετρούσκοι της Ιταλία προέρχονται από τους Τυρρηνούς
Ο Ηρόδοτος τους αποκαλεί Τυρρηνούς και θεωρεί πως είχαν κοινή καταγωγή με τους Ετρούσκους από τη Λυδία της Μικρασίας.
Λέει όμως ότι είχαν όμως μεγάλη πολιτισμική συγγένεια με τους Έλληνες, από τους οποίους δέχτηκαν πολλές επιρροές στην τέχνη και στη θρησκεία.
Αντίθετα αλλού λένε ότι οι Ετρούσκοι της Ιταλία προέρχονται από τους Τυρρηνούς της Λήμνου.
Ο Ελλάνικος ι, σύγχρονος του Ηροδότου, θεωρεί σαν κοιτίδα των Ετρούσκων το Αιγαίο.
Ο Στράβων (που αναφέρει τον Ελλάνικο) στο έργο του Γεωγραφικά, ονομάζει τον λαό Πελασγικό και τον κατατάσσει στην ίδια οικογένεια με τον πληθυσμό των νήσων Λήμνου
και Ίμβρου και μάλιστα τους Λήμνιους τους αποκαλεί Τυρρηνούς.
Τα Μεγαλύτερα και περισσότερα ευρήματα στην εξάπλωση των Ετρούσκων υπάρχουν στην Ιταλία, στην λεγόμενη περιοχή της Βιλανόβας που ξεκινά βόρεια της Ρώμης και φτάνει έως τις Άλπεις και την Γαλατία με κέντρο την Τοσκάνη και την Ούμπρια. Έλεγχαν το εμπόριο στην Δυτική Μεσόγειο, ασχολούνταν με την παραγωγή προϊόντων από τη φύση, η κύρια ασχολία τους όμως ήταν η εξόρυξη και μετάλλευση Σιδήρου και Χαλκού, καθώς είχαν πατροπαράδοτη την τέχνη του σιδηροτεχνίτη.
ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ
— Η Προϊστορική Μύρινα & το κάστρο της Λήμνου
. Η περιοχή πρόσφερε στους προϊστορικούς κατοίκους ασφαλή ελλιμενισμό, επαφή με τη θάλασσα για διευκόλυνση της αλιείας και των εμπορικών συναλλαγών και στενή σχέση με την κοντινή εύφορη ενδοχώρα, στην οποία είναι χτισμένη η σημερινή πόλη
Το Φρούριο της Μύρινας είναι κτισμένο σε βραχώδη και απόκρημνη χερσόνησο, πάνω από τη Μύρινα την πρωτεύουσα τα της Λήμνου, και επικοινωνεί με την ξηρά μόνο από τα ανατολικά. Είναι το μεγαλύτερο κάστρο του Αιγαίου.
Το κάστρο κατασκεύασαν οι Βυζαντινοί είχαν κτίσει το κάστρο πάνω σε αρχαία ακρόπολη.
Στο σημείο όπου υπάρχει το κάστρο υπήρχε αρχαία ακρόπολη με κυκλώπεια τείχη, πιθανότατα από τον 13ο αιώνα π.Χ..
Την εποχή εκείνη το νησί το είχαν αποικίσει οι Μινύες, ελληνικό προϊστορικό φύλο από τη Βοιωτία.
Όπως είδαμε τον 8ο π.Χ. αιώνα η Λήμνος κατακτήθηκε από Πελασγοτυρρηνούς που είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την Αττική. Έμειναν εκεί μέχρι το 511 π.Χ. και στο διάστημα αυτό ενίσχυσαν την οχύρωση σε βαθμό που να δικαιολογεί την αναφορά για Πελασγική ακρόπολη στη Μύρινα
Το κάστρο είναι σε μια βραχώδη και δυσπρόσιτη χερσόνησο ύψους 120 μέτρων περίπου που εποπτεύει δύο όρμους και το εξαιρετικό φυσικό λιμάνι της Μύρινας.
Στο κάστρο της Μύρινας σώζεται τμήμα του τείχους το οποίο έχτισαν.
— Πολιόχνη
Στη θέση Καμίνια, , βρίσκονται τα λείψανα της προϊστορικής Πολιόχνης. Η Πολιόχνη, παραθαλάσσιος οικισμός της πρώιμης εποχής του Χαλκού -3η χιλιετία π.Χ-απέναντι από την Τροία, είναι ένας από τους καλύτερα διατηρημένους οχυρωμένους προϊστορικούς οικισμούς της Ελλάδας.
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν την περίοδο 1931-36 που έφερε στο φως πλήθος κατοικιών, ένα μέγαρο, δομές της πόλης αλλά και το «βουλευτήριο» ένα από τα παλαιότερα στοιχεία δημοκρατικής λειτουργίας του αρχαίου κόσμου. Υπολογίζεται πως κατά την ακμή της η Πολιόχνη είχε περί τους 1.500 κατοίκους που έμεναν σε ορθογώνιες πέτρινες κατοικίες. Η πόλη περιβαλλόταν από τείχος και διέθετε αποχετευτικό δίκτυο, πλατείες και δρόμους, που υποδηλώνουν πως οι κάτοικοι της εποχής συνεργάζονταν και ζούσαν υπό συγκεκριμένους κανόνες.
— Ηφαιστεί(ι)α
Οι πρώτες ανασκαφές στην Ηφαιστεία έγιναν από τους Ιταλούς το 1926 ως το 1936.
Η Ηφαιστεία ήταν η μεγαλύτερη πόλη του νησιού από το 1000 π.Χ μέχρι το 1200 μ.Χ. Οικοδομήθηκε από τους Πελασγούς και ήκμασε κατά την αθηναϊκή, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο. Μετά τις ανασκαφές της περιόδου 1926-1936 ήρθε στο φως μια ολόκληρη πόλη με κατοικίες,ιερά τοπικών αλλά και πανελλήνιων θεών, δημόσια κτίρια, λουτρά καθώς και θέατρο της ελληνιστικής περιόδου, το οποίο πρόσφατα αναστηλώθηκε. Το ιερό της Μεγάλης Θεάς, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τον 8ο μέχρι και τον 6ο αιώνα π.Χ., υπάρχει ακόμη και σήμερα πάνω στο λόφο δίπλα από το αρχαίο θέατρο. Η Ηφαιστεία εγκαταλείφθηκε οριστικά το 13ο αιώνα εξαιτίας της φυσικής καταστροφής που υπέστη το λιμάνι της. Το όνομά της το πήρε από τον Ήφαιστο, το θεό της φωτιάς. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, στην περιοχή αυτή είχε το εργαστήριο του ο Ήφαιστος κι εκεί δίδαξε στους Λημνίους την τέχνη της σιδηρουργίας
Από τον 8ο αιώνα εγκαθίστανται στην Ηφαιστεία, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη έχει βρει το νεκροταφείο τους και δυο μεγάλα και πλούσια Ιερά αφιερωμένα στη Μεγάλη θεά Λήμνο και στους Κάβειρους, γιους του Ήφαιστου. Σε αυτά βρέθηκαν εξαιρετικής τεχνοτροπίας ειδώλια, όπως σφίγγες, σειρήνες κ.ά.
— Καβείριο
Οι Πελασγοί τιμούσαν τις θεότητες των Καβείρων σε ένα ιερό που είχαν ανεγείρει στη θέση Χλόη, ΒΑ της Ηφαιστίας.
.Λόγω της ηφαιστειακής φύσης του νησιού αναπτύχθηκαν πολύ νωρίς χθόνιες λατρείες της Γης, του Ηφαίστου και των Καβείρων. Τα ερείπια που βρέθηκαν εκεί χωρίζονται με ένα χαντάκι. Στη μια πλευρά υπάρχει ένα τελεστήριο ή αίθουσα μυήσεως, ένα ανάκτορο και μια στοά. Στην άλλη ένα μεγάλο τελεστήριο, με 12 δωρικές κολόνες στην πρόσοψή του. Πρόκειται για νεότερο οικοδόμημα, Ελληνιστικής Περιόδου. Από το ιερό αυτό εμπνεύστηκε ο Αισχύλος την τραγωδία του “Κάβειροι”.
Το Καβείριο της Λήμνου θεωρείται ο αρχαιότερος και ένας από τους σημαντικότερους λατρευτικούς χώρους όπου τελούνταν τα απόκρυφα Καβείρια Μυστήρια κατά την ελληνική αρχαιότητα Οι εκτεταμένες ανασκαφές που έγιναν εκεί τη δεκαετία του ’30 αποκάλυψαν ένα ναό μεγάλων διαστάσεων της ελληνιστικής περιόδου. Η είσοδός του είναι από τα ανατολικά και το άδυτο στα δυτικά. Σώζονται οι ογκώδεις πολυγωνικοί κίονες της εισόδου. Στα ΝΑ του ιερού αυτού βρέθηκε ένα μικρότερων διαστάσεων ρωμαϊκό ιερό, διαφορετικού προσανατολισμού, κάτω από το οποίο το 1988 ανακαλύφθηκε το αρχαϊκό ιερό των Πελασγών.
— Η σπηλιά του Φιλοκτήτη.
Κάτω από το Καβείριο ιερό, υπάρχει η «σπηλιά του Φιλοκτήτη», με δύο εισόδους, μία από την σχισμή του βράχου και μία από τη θάλασσα. όπου σύμφωνα με τη μυθολογία είχε μεταφερθεί από τους συντρόφους του ο Ομηρικός ήρωας,Φιλοκτήτης
Ο Φιλοκτήτης, εξεστράτευσε κατά της Τροίας μαζί με τους άλλους Έλληνες, επικεφαλής επτά πλοίων με Θεσσαλούς πολεμιστές Ένα φίδι όμως που τον δάγκωσε τον ανάγκασε να ζήσει στην συγκεκριμένη σπηλιά της Λήμνου (εξ ου και το όνομα της ) για 12 ολόκληρα χρόνια και θεραπεύτηκε χρησιμοποιώντας την ιαματική Λημνία Γη.
— Ιερό Αρτέμιδος
Το Ιερό της Αρτέμιδος βρισκόταν σε χρήση για πάνω από οκτώ αιώνες, από την αρχαϊκή έως και την ελληνιστική περίοδο. Ήταν αφιερωμένο στη θεά Άρτεμη, που ήταν η προστάτιδα της πόλης και στο κέντρο βρισκόταν μια μεγάλη υπαίθρια, πλακόστρωτη αυλή (χαρακτηριστικό της λατρείας της Άρτεμης),
Στο κέντρο του Ιερού της Αρτέμιδος εντοπίστηκαν λείψανα ταύρου και πολλά ειδώλια, που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μύρινας
Το Ιερό της Αρτέμιδος στη Μύρινα ακολουθεί την «πρακτική» και των άλλων αρχαίων πόλεων της Λήμνου όσον αφορά στους ναούς, δηλαδή την ύπαρξη ενός μικρού ναού εντός των τειχών και την ύπαρξη ενός μεγάλου, αφιερωμένου στον ίδιο θεό, εκτός.
— Παλαιολιθικός οικισμός στο Λουρί
Το 2009 ήρθε στο φως ο Παλαιολιθικός οικισμός στο Λουρί της Λήμνου, και μάλιστα τυχαία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων όμως, πρόκειται για τον παλαιότερο οικισμό του Αιγαίου και χρονολογείται από το 12000 π.Χ
Επρόκειτο για μια εγκατάσταση κυνηγών, τροφοσυλλεκτών και ψαράδων. ανακαλύφθηκαν λίθινα εργαλεία εξαιρετικής ποιότητας της παλαιολιθικής εποχής.
— Κουκονήσι Λήμνου
το 1992 το Κουκονήσι Λήμνου, μία μικρή νησίδα στον μυχό του κόλπου του Μούδρου, πολύ κοντά στο ομώνυμο σημερινό χωριό
Οι συστηματικές ανασκαφές, , δείχνουν η μεγάλη αρχαιολογική σημασία της νησίδας, η οποία, ως λιμένιος, φύσει ασφαλής οικισμός, γνώρισε εξαιρετική άνθηση κατά την Πρώιμη, Μέση και Ύστερη Χαλκοκρατία, για δύο περίπου χιλιετίες (3200/3000 π.Χ.-12ος αι. π.Χ.), με ικανά μεσοελλαδικά, μινωικά και, στη συνέχεια, μυκηναϊκά στοιχεία, ενώ σκόρπια κεραμικά ευρήματα τεκμηριώνουν τη φθίνουσα κατοίκησή της μέχρι τουλάχιστον τους Πρωτογεωμετρικούς και Αρχαϊκούς χρόνους.
ΤΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΥΡΡΗΝΩΝ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ
Στις επόμενες δημοσιεύσεις θα αναφερθούμε για τον τρόπο που οι εκδιωχθέντες από τους Αθηναίους ,Τυρρηνοί τους εκδικήθηκαν , τα Λήμνια κακά που έπεσαν στους Τυρρηνους και τις γυναίκες τους και σιους Τυρρηνούς και στις Τυρρηνίδες γυναίκες που έφτασαν στην Σπάρτη και πως τους αντιμετώπισαν,
