Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΤΙ ΗΤΑΝ
Άνεα ( Άναια) ): (τουρκ. Anya). Πόλη της Μικράς Ασίας στα παράλια απέναντι από τη Σάμο. Η πόλη αναφέρεται στον “Συνέκδημο του Ιεροκλέους” (6ος μ.Χ. αιώνας) 2η μεταξύ των 43 πόλεων της Επαρχίας Ασίας. Κατά την Οθωμανική περίοδο παράκμασε. Σήμερα εντοπίζεται νοτίως της Νέας Εφέσου (Kuşadası).
Ο πρώτος μεσαιωνικός οχυρωματικός τοίχος του Καδικάλεϊ βρέθηκε να είναι από την εποχή του Κομνηνού (1081-1185)
ένα οχυρό που ελέγχει το στενό της Σάμου, έναν αρχαίο και μεσαιωνικό παραθαλάσσιο οικισμό, που κυριαρχεί στο λιμάνι της Ανάιας και μια σημαντική διαδρομή για το εμπόριο στο Αιγαίο και επομένως στη δυτική Μεσόγειο
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Μόλις 8 χιλιόμετρα νότια του Κουσάντασι, το Kadıkalesi βρίσκεται σε ένα τεχνητό λόφο,
Το κέντρο του Κουσάντασι απέχει 10χλμ. χτισμένο στις ακτές, 8 χλμ. Νότια από το Κουσάντασι
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
Άναια – Άνεα – Η Ανάδα – Anæa)– Anya –
Tο όνομα Άναια και όλα τα παραπλήσια που δοθήκαν με το πέρασμα του του χρόνου στην πόλη που αρχικά βρισκόταν μέσα στο κάστρο που οι Οθωμανοί τα χρονιά με την κατάκτηση τους το αποκαλούσαν Καδικάλεσι , ήταν παράγωγα που αρχικά δόθηκαν για να τιμήσουν την Αμαζόνα Αναια
Περάια
Ο τόπος αυτός όντας απέναντι από την Σάμο είχε πάρει κάποια στιγμή και το όνομα ”Περάια” από τους Σαμιώτες , που σήμαινε «τον τόπο που βρίσκεται απέναντι», Εmporion -Kommmercion
Ένα άλλο όνομα ακόμη που έχει γραφεί ήταν το όνομα ”Εμπόριον ” προφανώς θα ήταν χώρος οικονομικών συναλλαγών από την διάθεση πάσης φύσεως εμπορευμάτων.
Στα έγγραφα της εποχής του Βυζαντίου η Άνεα περιγράφεται ως “emporion”, δηλαδή ένας εμπορικός σταθμός και το “kommerkion” δηλαδή το τελωνείο. Αναφέρθηκε επίσης ως λιμάνι που χρησιμοποιούν οι προσκυνητές που επισκέπτονται την Έφεσο.
Anyia Kadıkale -Kadıkalesi-a
Το Kadikalesi είναι ένα όνομα που δόθηκε στο Βυζαντινό κάστρο, που κτίσθηκε για να ελέγξει το κανάλι μεταξύ Σάμου και της Μικρασιατικής ακτής από τους Οθωμανούς
Soğucak, Kuşadası
Είναι το όνομα του σημερινού οικισμού που περιβάλει τα ερείπια του αρχαίου κάστρου
ΙΣΤΟΡΙΑ
**Προϊστορικών εποχών
Τα κεραμικά ευρήματα που ανακτήθηκαν κατά τις ανασκαφές δείχνουν ότι οι πρώτοι οικισμοί στην ανάχωμα χρονολογούνται από την ύστερη χαλκολιθική εποχή (4000-3000 π.Χ.)
Ο τύμβος, όπου βρίσκονται τα ερείπια του Καδίκαλεϊ, κατοικήθηκε από ανθρώπους τουλάχιστον από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού, δηλαδή από την τρίτη χιλιετία π.Χ. Ένα χάλκινο άγαλμα, που αντιπροσωπεύει μια θεότητα ή έναν πολεμιστή, που βρέθηκε στο κάστρο το 2002, χρονολογείται από την εποχή των Χετταίων, δηλαδή τη δεύτερη χιλιετία π.Χ.
Η παράδοση θέλει την πόλη να κτίσθηκε από τις Αμαζόνες που μια από αυτές έδωσε το όνομα της,όπως συνέβη και με την Μυρίνα της Λέσβου ,την Κύμη ,Σμύρνη, η Έφεσος, η Σινώπη η Πάφος. κ.α.
**Αποικισμός
Η ζωή της Ανέας σε σχέση με τον Ελληνικό αποικισμό που ξεκινάει από το 1050 π.Χ. γίνεται κατανοητή από την πυκνότητα της πρωτογεωμετρικής κεραμικής.
Εκτός από τα ευρήματα αυτά, τα γεωμετρικά, προσανατολίστηκα,
**Κλασσική εποχή
αρχαϊκά, κλασικά, ελληνιστικά,
Οι κάτοικοι της Σάμου χαρακτήρισαν την Άνεα ως «περάια» που σήμαινε «τον τόπο που βρίσκεται απέναντι», υποτάσσοντάς τους. Μια παρόμοια ετυμολογία εξηγεί το όνομα του Πειραιά (το λιμάνι της Αθήνας) και το Πέρα (την περιοχή της Κωνσταντινούπολης)
*Σύμμαχος Αθηναίων.
Τον 5ο αιώνα π.Χ., η Άνεα εμφανίστηκε στα αρχεία της Δήλου της Δήλου, ως πόλη που καταβάλλει εισφορές στον οργανισμό. Επίσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο στους Πελοποννησιακούς πολέμους, πολέμησαν μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, με τη συμμετοχή σχεδόν όλων των ελληνικών πόλεων, που διεξήχθη το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ.
**Ελληνιστική εποχή
Η πόλη έχασε τη σημασία της κατά την Ελληνιστική περίοδο (3ος και 2ος αιώνας π.Χ.).
** Ρωμαϊκή
Στους ρωμαϊκούς χρόνους, στην περιοχή της Ανέας, υπήρχε ναός αφιερωμένος στη θεά Ήρα, όπως αποδεικνύεται από την επιβλητική επιγραφή που βρέθηκε εκεί.
** Βυζαντινή εποχή
Τον 4ο αιώνα μ.Χ., η Άνεα αποκτήθηκε ξανά σημασία ως έδρα ενός επισκόπου.
πρώιμα βυζαντινά ευρήματα μεταγενέστερων περιόδων εντοπίζονται ως κεραμικά θραύσματα από την αρχαία πόλη του κάμπου στο γεμάτο τοίχο των Ύστερων Μεσαιωνικών κατασκευών.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η Άνεα επέστησε την προσοχή πολλών δυνάμεων που ανταγωνίζονται για την κυριαρχία πάνω από το Αιγαίο. Στα έγγραφα της εποχής αυτής, η Anaia περιγράφεται ως “emporion”, δηλαδή ένας εμπορικός σταθμός και το “kommerkion” δηλαδή το τελωνείο. Αναφέρθηκε επίσης ως λιμάνι που χρησιμοποιούν οι προσκυνητές που επισκέπτονται την Έφεσο.
ΚΟΜΝΗΝΟΙ -ΓΕΝΟΥΑΤΕΣ
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της δυναστείας των Κομνηνών, η πόλη περιβάλλεται από τοίχους. Ωστόσο, το 1261 η Άνεα ανατέθηκε από τους Βυζαντινούς στους Γενουάτες. Για τα επόμενα 50 χρόνια, η πόλη καταλαμβάνεται διαδοχικά από τους Βενετούς, τους Καταλάς και τους Τούρκους. Σε αυτή την ταραγμένη περίοδο, η Άνεα έγινε κέντρο πειρατείας.
.Η παλιά αυτή Επισκοπή είχε καταστεί ανενεργή, λόγω της Τουρκικής επέκτασης στη Δυτική Μικρά Ασία, αναβίωσε όμως αιώνες αργότερα με την ίδρυση το 1802 της Επισκοπής Κρήνης και Ανέων. υπό την Μητρόπολη Εφέσου.
ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ
Οι Τούρκοι κατέκτησαν τελικά την Ανάληψη γύρω στο 1300 και παρέμειναν στην περιοχή για πάντα.
Ο πρώτος μεσαιωνικός οχυρωματικός τοίχος του Καδικάλεϊ βρέθηκε να είναι από την εποχή του Κομνηνού (1081-1185), ανάλογα με τις τουρκικές εισβολές στη Δυτική Ανατολία τον 12ο αιώνα.
Αναφερόμενος στις εμπορικές σχέσεις με τη Βενετία κατά τη βυζαντινή περίοδο, ο Mercangöz δήλωσε ότι υπήρχε μια ζωντανή εμπορική ζωή και ότι έφεραν αγαθά από την Ανατολική Μεσόγειο και έφεραν κρασί από εκεί στην Ιταλία.
Από την άλλη πλευρά, τα ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι κατά την περίοδο Λάσκαρη (1204-1261) η πόλη της Ανέας, η οποία προήχθη στον αρχιεπισκοπή, άρχισε να ονομάζεται τελωνειακή πύλη (εμπορικό κέντρο) και εμπορικό κέντρο (κομμερκίον) τους ίδιους αιώνες
** Μεταβυζαντινή εποχή
. Η απόλυτη αποδυνάμωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας τον 13ο αιώνα και αργότερα η συμφωνία Νυμφαίων (1261) χορήγησε τα Γενουάτικα προνόμια και από την άλλη η κοινωνική και πολιτισμική δομή που άλλαξε με την τουρκική εισροή που επηρέασε την περιοχή ήταν η πηγή του κοσμοπολίτικου σχηματισμού του κάστρου.
Σύμφωνα με τον βυζαντινό ιστορικό Γρηγόρα, το 1298 η Άνεα ανέφερε ότι οι Τούρκοι είχαν αναλάβει, αλλά το 1304 ο καταλανικός στρατός, ο οποίος ο Βυζαντινός ζήτησε βοήθεια κατά των Τούρκων, επιβιβάστηκε στα πλοία τους και άφησε. Ξεκινώντας από τα τέλη του 13ου αιώνα, τα έγγραφα στα ιταλικά συμβολαιογραφικά αρχεία και τις καταγγελίες των βενετσιάνικων εμπόρων Η ύπαρξη του κοσμοπολίτικου πληθυσμού γίνεται κατανοητή από τους πειρατές από την Άνεα οι οποίοι αποτελούνταν από τους Βυζαντινούς, Γενουάτες και Τούρκους.
**Τούρκοι
Το 1413 κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς .
Κατά την οθωμανική εποχή, η Άνεα άλλαξε το όνομά της σε Anya και αργότερα οι κάτοικοί της μετακόμισαν σε άλλη τοποθεσία, που ίδρυσε το χωριό Soğucak. Ο λόγος αυτής της κίνησης ήταν μάλλον η σκλήρυνση του λιμανιού.
ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΑΝΕΩΝ
Η Επισκοπή αυτή, αν και είναι από τις πιο πρώιμες, δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε.
Από τις πιο αρχαίες Επισκοπές της Εκκλησίας η Επισκοπή Ανέων αναφέρεται στα Τακτικά ως υποκειμένη στη Μητρόπολη Εφέσου.
Καταλαμβάνει αρχικά την 24η θέση μεταξύ των 40 περίπου Επισκοπών της Μητροπόλεως αυτής και σταδιακά προβιβάζεται στην 20η θέση.
Από τον 14ο αιώνα και μετά η Επισκοπή Ανέων εκλείπει καθώς συγχωνεύεται με τη Μητρόπολη Εφέσου
.Η παλιά αυτή Επισκοπή είχε καταστεί ανενεργή, λόγω της Τουρκικής επέκτασης στη Δυτική Μικρά Ασία, αναβίωσε όμως αιώνες αργότερα με την ίδρυση το 1802 της Επισκοπής Κρήνης και Ανέων. υπό την Μητρόπολη Εφέσου.
Στις 11 Μαΐου 1883 η Επισκοπή Κρήνης και Ανέων διαιρέθηκε σε δύο ανεξάρτητες Επισκοπές: α) Κρήνης και β) Ανέων, πάντα υπό την Μητρόπολη Εφέσου.
Εν τω μεταξύ η έδρα του Επισκόπου μεταφέρθηκε στα Σώκια λόγω ερημώσεως των Ανέων.
Η εξαφάνιση του οικισμού και η μεταφορά της επισκοπικής έδρας στα Σώκια οδήγησε τους χριστιανούς να δώσουν στα Σώκια και το όνομα της Αναίας κάτι που συναντήσαμε κατά την διάρκεια της ερευνάς μας για τα Σώια.
Τον Μάρτιο του 1917 τέλος η Επισκοπή Ανέων ανυψώθηκε σε Μητρόπολη με πρώτο Μητροπολίτη τον Αλέξανδρο Δηλανά
Στις αρχές του 20ου αιώνα η Επισκοπή και μετέπειτα Μητρόπολη Ανέων περιλάμβανε τους κατωτέρω οικισμούς:
α) Σώκια-Μαιανδρούπολη (Söke)
β) Νεοχώρι (Özbeyyeniköy)
γ) Μπαγάρασι (Bağarası)
δ) Τουζμπουργκάζ (Tuzburgazı)
ε) Κελεμπέσι (Güllübahçe)
στ) Δωμάτια (Doğanbey) από τη σημερινή Επαρχία Söke (Μαιανδρουπόλεως) του Νομού Aydın (Τράλλεων)
ζ) Γέροντας-Δίδυμα (Didim)
η) Ακ Κιοΐ (Akköy)
θ) Ακμπούκι (Akbük) από τη σημερινή Επαρχία Didim (Διδύμων) του Νομού Aydın (Τράλλεων)
ι) Τσαγγλή (Güzelçamlı) από τη σημερινή Επαρχία Kuşadası (Νέας Εφέσου) του Νομού Aydın (Τράλλεων)
ια) Τσιμόβασι (Menderes)
ιβ) Κοιμητήρια (Gümüldür)
ιγ) Γκιαούρκιοϊ (Ahmetbeyli)
ιδ) Μάλκατζε (Bulgurca)
ιε) Ντεβελί Κιοΐ (Develi) από τη σημερινή Επαρχία Menderes (Μεντερές) του Νομού İzmir (Σμύρνης)
ιστ) Καγιάς (Pancar)
ιζ) Τριάντα (Ayrancilar)
ιη) Φόρτουνα (Yazıbaşı) από τη σημερινή Επαρχία Torbalı (Τουρμπαλή) του Νομού İzmir (Σμύρνης)
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ
Βρίσκεται στην κορυφή ενός μεγαλοπρεπούς οχυρού εποχής του Χαλκού (διαμέτρου 250 μ. Και ύψους 23 μ.) Και η τοιχοποιία του περιλαμβάνει πολλά κομμάτια ελληνιστικής και ρωμαϊκής ημερομηνίας
Το κάστρο που χρησίμευε ως ακρόπολη για πολλά χρόνια φιλοξενεί μια Χριστιανική εκκλησία χτισμένη τον 5ο αιώνα . Αφού οι Οθωμανοί κατέκτησαν την πόλη, έχτισαν ένα τέμενος δίπλα στην εκκλησία.
Οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν το κάστρο ως ασπίδα κατά τον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο .
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
Ξεκίνησαν ανασκαφές πάνω στο από το 1999,
Έχουν αντιμετωπισθεί αρχαιολογικά ευρήματα που ξεκινούν από την πρώιμη εποχη του χαλκού ,η εποχη αυτή συμπεριλαμβάνει ολόκληρη την 2 χιλιετία π.Χ για να αρχίσει η εποχη του σιδήρου από το 1000π.Χ. Βρέθηκαν όμως και ευρήματα που ανήκουν και σε προγενέστερες εποχής η κατοίκηση θα συνεχισθεί ανελλιπώς έως την εποχή που θα εισβάλουν οι Οθωμανοί
Οι αρχαιολόγοι ερευνητές ανακαλύψανε ευρήματα με πολλά κεραμικά,με γυαλί,κοσμήματα και ακόμη παραγωγή εικονιδίων , ένας μεγάλος αριθμός κεραμικών που χρονολογούνταν στην προ βυζαντινή περίοδο
Από τα ευρήματα δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι στην εποχη που η Γενουάτες ειχαν τον έλεγχο της πόλης υπήρχαν εργαστήρια υαλουργίας που κατασκευαζόταν διάφορα αντικείμενα υψηλής τέχνης με την μέθοδο της εμφύσησης που έφεραν μάλιστα διάφορα χρώματα
Μάλιστα βρέθηκαν και γυάλινες λάμπες που έκαιγαν διάφορα έλαια.που φώτιζαν την εκκλησιά ακόμη γυάλινα παράθυρα στρογγυλά ή επίπεδα επίσης γυάλινα δοχεία διαφόρων μορφών και λειτουργιών που θεωρείται ότι παράγονται για καθημερινή χρήση
Η ΑΝΕΑ ΣΗΜΕΡΑ
Στην θέση της Άνεας σήμερα βρίσκεται το χωρίο Soğucak, ένα χωριό στην επαρχία Kuşadası , επαρχία Aydın της Τουρκίας το 2010 είχε πληθυσμό 1652 ατόμων.
Το χωριό Σογουτσάκ, κοντά στο Καδικάλε, φέρει τα ίχνη των τελευταίων Βυζαντινών κατοίκων του ονόματος Anyia Kadıkale στην Οθωμανική ιστορία
