Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Βρίσκεται στην βορεινή πλευρά του όρους της Μυκάλης στην ομώνυμη Χερσόνησο Η πόλη σήμερα Güzelçamlı συνδέεται με την επαρχία Kuşadası της επαρχίας Αιδινίου.
Από το κέντρο της πόλης Αιδινιον η απόσταση από το Τσαγγλ’η ειναι στα 74 χλμ . Η πόλη του Κουσάντασι 23 χλμ νότια ,της πόλης Söke. 20 χλμ , Η πόλη του Davutlar 7 χλμ απόσταση και την Σμύρνη 100 χλμ
Ανήκει διοικητικά σήμερα στην Επαρχία Νέας Εφέσου (Kuşadası) στο Νομό Τράλλεων (Aydın)
Γύρω από την Μυκάλη βρίσκονταν ορισμένες από τις σημαντικότερες Ιωνικές πόλεις.Στα νότια της χερσονήσου βρισκόταν η Πριήνη ενώ σε λίγο μεγαλύτερη απόσταση νοτιότερα ήταν η Μίλητος και η Μυούς. Στα βόρεια βρισκόταν η Έφεσος.
ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΜΥΚΑΛΗΣ
Η Μυκάλη (Τουρκικά:Dilek Daği) είναι χερσόνησος της Δυτικής ακτής της Μικράς Ασίας νοτιοανατολικά της Σάμου. Ολόκληρη η χερσόνησος καταλαμβάνεται από το ομώνυμο βουνό με μέγιστο υψόμετρο 1.243 μέτρα.
Το βουνό διαχρονικά έφερε διάφορα ονόματα.
Σήμερα λέγεται Dilek dağI
Το 1977 μ.Χ: Λεγόταν Samsun
Το 1220 μ.Χ :Λεγόταν Sampson
Το 450 π.Χ.: Mykalê
Η ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΤΗΣ ΜΥΚΑΛΗΣ
. Στον χάρτη σημειώνονται οι διαφορετικές θέσεις της νότιας ακτής που μετατοπίζεται δυτικότερα λόγω προσχώσεων του ποταμού Μαίανδρου
Η Μυκάλη (Τουρκικά:Dilek Daği) είναι χερσόνησος της δυτικής ακτής της Μικράς Ασίας νοτιοανατολικά της Σάμου. Ολόκληρη η χερσόνησος καταλαμβάνεται από το ομώνυμο βουνό με μέγιστο υψόμετρο 1.243 μέτρα.
Ήταν ένα από τα 4 ιερά βουνά των κατοίκων της Προϊστορικής Καρίας
Η βόρεια πλευρά της χερσονήσου είναι αρκετά ομαλή ενώ η νότια είναι απόκρημνη στο μεγαλύτερο μέρος της. Μεταξύ της Σάμου και της χερσονήσου σχηματίζεται πορθμός πλάτους 1600 μέτρων που ονομάζεται πορθμός της Μυκάλης. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν και επταστάδιος πορθμός γιατί το πλάτος του αντιστοιχούσε σε επτά στάδια.
Μυκάλη (ή Μεσόκαμπος) ονομάζεται επίσης και η απέναντι ακτή της Σάμου.
Σε αυτή την πλευρά ο μόνος οικισμός που υπάρχει αυτή την στιγμή είναι το Guzelcamli που μέχρι το 1922 λεγόταν Τσαγγλή και βρισκεται στο βορειοανατολικό άκρο της χερσονήσου ,στο ξεκίνημα της .
Κάνοντας μια έρευνα διαπιστώσαμε ότι μέχρι το 1917 τουλάχιστον, υπήρχαν και άλλοι οικισμοί και με Έλληνες κατοίκους και είναι φανερό από την ονομασια που σε σχετικούς πίνακες των Οθωμανοί εκείνης της εποχής αναφέρονται μόνον με τα Ελληνικά τους ονόματα. Προφανώς η απομάκρυνση από τα Μικρασιατικά παράλια των Ελληνικών πληθυσμών στην περίοδο 1914-1917 συμπεριέλαβε όλους τους κατοίκους τους Διεσώθει μόνον ο πληθυσμός του Τσαγγλή μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1922 που σύσσωμος το εγκατέλειψε για να σωθεί. Οι οικισμοί αυτοί ήταν:
1. Πλατανιά [πλατάνια] στον κόλπο Karasu
2. Καλαμάκι στον κόλπο Kavakliburun
3.Μαραθία κοντά στον Φάρο.
4. Άγιος Νικόλαος στον κόλπο Icmeler
5 .Σπηλιά (1890 ) ή Karine ( 1884s) βρισκοταν στην νότια πλευρά της Χερσονήσου και ανήκε στην Σωκια
Να σημειώσουμε ότι ανάμεσα στην Σάμο και την Μυκάλη υπάρχει μια μικρή νησίδα ακατοίκητη με το όνομα
6 .Ναρθέκης, Ναρθηκίς (Οι Τούρκοι το μεταφράζουν σε “μεγάλο άγριο μάραθο, Ferula communis”
Είχε παλιά εκκλησάκι, έχουν τώρα οι Τούρκοι ένα σταθμό χωροφυλακής. Επίσης ονομάζοταν νησί του Βοσπόρου
Αναφέρεται από τον Στράβωνα στην Γεωγραφία για την ύπαρξη του Ναού του Ποσειδώνα,ως Narthecis; και ότι στα αριστερά βρίσκεται πολύ κοντά το Ηραίον της Σάμου και αναφορα γίνεται από τον Στέφανο του Βυζάντιο στο έργο του Εθνικά ως Ναρθέκης, Ναρθηκίς,” νησίδιον ἐγγὺς Σάμου ἐν δεξιᾷ τοῖς προσπλέουσι πρός τὴν πόλιν”
Πολύ πιθανόν η Ναρθηκίς να ταν το ξερονήσι που αναφέρει η Διδώ Σωτηρίου στα ”Ματωμενα χωματα ” που κρύφτηκε ο ήρωας της για να γλυτώσει από τους Τούρκους το 1922 ανάμεσα στο Τσαγγλή και την Σάμο.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Ήταν αμιγής ορθόδοξος οικισμός των Ελλήνων τον 20ο αιώνα.
Στοιχεία για τον αριθμό των κατοίκων δεν βρήκαμε, αλλά με βάσει τον αριθμό των κατοίκων που εγκαταστάθηκαν μετά την ανταλλαγή του 1922 εκτιμάται ότι ξεπερνούσαν τις 120 οικογένειες (περίπου 600 κατοίκους )
ΤΑ ΟΝΟΜΑ ΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
Το 450 π.Χ έφερε το όνομα Πανιώνιον (PANIONION )
1890hk Çanlı Η ερμηνεία στην αξιόπιστη ιστοσελίδα INEX ANATOLICUS είναι “kiliseli” που σημαίνει ορθόδοξη εκκλησιά
1905hk Gâvur Çanlı
1916h Rum Çamlısı | Gâvur Çamlı
1922 Τσαγγλή
1922 Η Διδώ Σωτηρίου στο βιβλίο Ματωμένα Χώματα το αναφέρει και το γράφει Τσαγκλί
Από το 1924 Η Τουρκική ονομασία μέχρι σήμερα είναι Güzelçamlı mah
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
ΙΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ -ΠΑΝΙΩΝΙΟΝ
Η ιστορία του Güzelçamlı φτάνει μέχρι το 700 π.Χ που ήδη δημοσιεύσαμε αναφερόμενοι στο Πανιώνιον,
Να επαναλάβουμε εν περίληψή την ιστορία του.
Η θέση που βρισκόταν το χωρίο Τσαγγλή πολύ σημαντική τοποθεσία κατά την αρχαιότητα αφού εκεί βρισκόταν το Πανιώνιο, θρησκευτικό κέντρο και έδρα του κοινού των Ιώνων.
Στην Ιωνική εποχή, η τοποθεσία ήταν ο τόπος συναντήσεως των Ιωνικών πόλεων και ονομάστηκε Πανιώνιον. Οι Ίωνες δημιούργησαν μια ομοσπονδία αποτελούμενη από 12 ιωνικές πόλεις και επίσης διοργάνωναν αγώνες εδώ για να σηματοδοτήσουν τις συγκεντρώσεις τους. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών το 1957-58 αποκαλύφθηκε ένα παλιό θέατρο το οποίο είχε 12 σειρές καθισμάτων σκαλισμένες από βράχο.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΣ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΥΚΑΛΗΣ
Σημαντικότερο γεγονός που διαδραματίστηκε στην περιοχή κατά την αρχαιότητα ήταν η ναυμαχία της Μυκάλης.
Τον Αύγουστο του 479 π.Χ, οι Έλληνες συγκέντρωσαν στρατό για να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στις Πλαταιές, όπου οι Έλληνες πέτυχαν αποφασιστική νίκη – παράλληλα, ο Λεωτυχίδας, διοικητής του ελληνικού στόλου ( Ο Λεωτυχίδας ή Λεωτυδίχης ήταν βασιλιάς της Σπάρτης από το 491 π.Χ. – 469 π.Χ. ), επιτέθηκε στους Πέρσες και κατέστρεψε τον στόλο τους και, αργότερα, το πεζικό τους.
Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε ανάμεσα στην Σάμο και στα απέναντι Ασιατικά παράλια.
Η Ναυμαχία αυτή διεξήχθη το 479 π.Χ. και είχε ως αποτέλεσμα την οριστική συντριβή και την απομάκρυνση του Περσικού στόλου από το Αιγαίο.
Η Μάχη της Μυκάλης διεξήχθη στις 27 Αυγούστου 479 π.Χ μεταξύ των Ελλήνων και των Περσών, κατά τη δεύτερη περσική εισβολή στην Ελλάδα. Έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων και είχε ως επακόλουθο την Ελληνική αντεπίθεση. και είχε ως αποτέλεσμα την οριστική συντριβή και την απομάκρυνση του Περσικού στόλου από το Αιγαίο.
Μετά τις δύο αυτές μάχες ακολούθησε η ελληνική αντεπίθεση και ο πόλεμος συνεχίστηκε για περίπου 30 έτη. Αν και οι δύο μάχες είχαν αποφασιστική σημασία δεν θεωρούνται θρυλικές όπως η αυτές του Μαραθώνα, των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας
ΟΘΩΜΑΝΟΙ
Κατά την Οθωμανική περίοδο, η πόλη ονομαζόταν συχνά Rumçamlısı ( ελληνικό Çamlı ) ,Γκαβούρτσαμλι (Gavurcamli ) αλλά και Τσαγγλή και ήταν εξ ολοκλήρου κατοικημένη από Έλληνες
ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
.Στην τελευταία φάση του Ελληνοτουρκικού πολέμου 1919-1922.στις 7 Σεπτεμβρίου 1922), με τον Τουρκικό στρατό να πλησιάζει, ο πληθυσμός της πόλης έφυγε από βάρκες και κατέφυγε στο κοντινό νησί της Σάμου μετά το οποίο η πόλη είχε παρέμεινε άδεια για περίπου δύο χρόνια.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα η χριστιανική κοινότητα στο Τσαγκίλα άνηκε στην επισκοπή Ανεων
Εκείνη την εποχη η Επισκοπή προήχθει σε Μητροπολιτική έδρα την Σωκια (Soke ) την αρχαία Μαιανδρουπολη Μέχρι τότε η Επισκοπή ανήκε στην μητρόπολη της Εφέσου.Η Χριστιανική κοινότητα αναφέρεται στους σχετικούς πίνακες του πατριαρχείου με 2 ονόματα Ελληνικό και Τουρκικό ι) Τσαγγλή (Güzelçamlı)
Προφανώς σε ένα οικισμό αμιγή Ελληνικό εντεταγμένο στην Μητρόπολη Ανέων υπήρχε ορθόδοξη εκκλησία δυστυχώς δεν μάθαμε το όνομα της.
Η πληροφορία σχετικά με ύπαρξη ναού στο Τσαγγλή προέρχεται από το γεγονός ότι στην τοποθεσία που βρισκόταν ο αρχαίο Πανιώνιον , λεγόταν Λόφος του Προφήτη.Ηλία
MONH
Επίσης ,στο μέσο της διαδρομής από το Güzelçamlı από το Davutlar, υπήρχε το μοναστήρι Κουρσουνλού.σε απόσταση 8χλμ από το Πανιώνιον
Η Μονή βρίσκεται σε ένα λόφο πίσω από το Davutlar, 600μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με θέα στον κόλπο Είναι ένα όμορφο δείγμα Βυζαντινής αρχιτεκτονικής. του 11ου αιώνα με πλούσια εικονογράφηση
Η Μονή Κουρσούνλου ( Kursunlu) είναι σε μια τοποθεσία που έχει θέα το Πανιώνιον (Güzelçamlı), το Νταβούτλαρ, το Κουσάντασι την Έφεσο και τη Σάμο.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Όπως αναφέρει σχετική δημοσίευση που αφορά την Μητροπολη Ανέων όπου ανήκε στις αρχές του 20ου αιώνα και το Τσαγγλή
.Όλες οι Χριστιανικές κοινότητες της είχαν σχολείο για την εκπαίδευση των Ελληνορθόδοξων παιδιών .
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι στο Τσαγγλή ήταν κυρίως αλιείς, άλλωστε τα αλιευτικά ήταν αυτά που το 1922 μετέφεραν τους κατοίκους του στην Σάμο και την Λέσβο σώζοντας από βέβαιο θάνατο.
Η πλούσια χλωρίδα της Μυκάλης ήταν κατάλληλη και για ανάπτυξη της κτηνοτροφίας στην περιοχή Υπήρχε καλλιέργεια καπνού, το δε κλίμα όντας κατάλληλο για την καλλιέργεια της ελιάς και της αμπέλου μια και δεν πέφτει κάτω του μηδενός το χειμώνα έδινε λάδι και κρασί.
Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΣΑΓΓΛΙ ΣΤΟ 1821
Κατά την επανάσταση του 1821 η Σάμος που ξεσηκώθηκε έχοντας επικεφαλής τον Λυκούργο Λογοθέτη, αντιμετώπιζε πρόβλημα μια και στην απέναντι ακτή στο Κουσάνταση (Νέα Έφεσο ) περίμεναν 7000 Τουρκαλβανοί
Δέχθηκε σφοδρή επίθεση από του Τούρκους σὲ δύο κύματα, στις 4 και στις 5 Ἰουλίου τοῦ 1821 και κατάφερε να τους απωθήσει
Ὅταν επικεφαλής των Τούρκων Καρά Αλής κατάλαβε ότι ήταν αδύνατον να την καταλάβει απεφάσισε να στηριχθεί στους Τουρκαλβανούς και εστειλε μεταγωγικά να τους φέρει.
Στις 8 Ἰουλίου όμως φθάνει ο Ελληνικός στόλος στην είσοδο του στενού της Μυκάλης κοντά στο Τσαγγλή . Ο επικεφαλής Καρᾶ Ἀλῆ φοβήθηκε και εγκατέλειψε την προσπάθεια. Οι΄Τουρκαλβανοί εγκατέλειψαν και το Τσαγγλή και πήγαν στην Ελληνική συνοικία του Κουσάντασι την λεηλάτησαν φονεύοντας 363 άνδρες ,αρπάζοντας τα γυναικόπαιδα.και καταστρέφοντας τον οικισμό.
ΔΙΩΞΕΙΣ – ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Κατά την περίοδο του 1914 και της Γερμανικής έμπνευσης διώξεις, στην περιοχη του χωρίου Τσαγγλή υπηρξε τρομοκρατία κατέστρεφαν τις καλλιέργειες τους ,σαμποτάριζαν τα καταστήματα , άρπαζαν τα κοπάδια , υπήρχαν ξυλοδαρμοί και τραυματισμοί, και σε διπλανά χωριά υπήρχαν και φόνοι .Στόχος των διώξεων και της τρομοκρατίας, η απομάκρυνση των κατοίκων από τα σπίτια τους και η μετάβαση τους στο εσωτερικό της Μ.Ασίας ,γεγονός που συνέβη σε όλα τα χωριά που βρισκόταν δυτικά του Τσαγγλή στην βόρεια πλευρά της χερσονήσου της Μυκάλης .
Το Τσαγγλή άντεξε μέχρι στις 7 Σεπτεμβρίου 1922 , όταν μετά την καταστροφή της Σμύρνης ο Τουρκικός στρατός πλησίαζε, ο πληθυσμός της πόλης έφυγε με βάρκες και κατέφυγε στο κοντινό νησί της Σάμου και η πόλη έκτοτε παρεμείνει άδεια για περίπου δύο χρόνια.μέχρι που ήρθαν ανταλλαγέντες Μουσουλμάνοι από τις Ελεςυθερές της Καβάλλας
ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΤΣΑΓΓΛΙ ΣΤΑ ΜΑΤΩΜΕΝΑ ΧΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ
Τα Ματωμένα χώματα είναι ένα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα της Διδώς Σωτηρίου. Εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1962 και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες Στο βιβλίο περιγράφεται η ζωή του Μανώλη Αξιώτη ο οποίος υπηρέτησε στα οθωμανικά Αμελέ Ταμπουρού (Τάγματα Εργασίας) του 1914–1918, αργότερα έγινε φαντάρος του Ελληνικού Στρατού και στη συνέχεια έζησε την καταστροφή της Μικράς Ασίας, την αιχμαλωσία και την προσφυγιά.
Το βιβλίο αναφέρεται γενικότερα στη ζωή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και στη Μικρασιατική Καταστροφή.
Στο πολυβραβευμένο βιβλίο η αναφορα γίνεται σε αρκετές σελίδες του βιβλίου περιγράφοντας αληθινά γεγονότα από την περιπετειώδη διέλευση του ηρώα του βιβλίου της από το Τσαγγλή στην διαδρομή Κιρκιντζέ -Σάμος
ΤΟ CUZELCAMLI ΣΗΜΕΡΑ
Το Τσαγγλή αφού παρέμεινε επί 2 χρονιά χωρίς κατοικους το 1924, επανακατοικήθηκε άπω Μουσουλμάνους που προερχόταν κυρίως από το χωρίο Ελευθερές (Leftere) της Καβάλας.
Από εκεί ήρθαν 80 νοικοκυριά , περίπου 500 πρόσφυγες Ακόμη Μουσουλμάνοι ήρθαν και από την Θεσσαλονικιώτικη αν κρίνουμε από την ονοματοδοσία των δρόμων μια και υπάρχει οδός Θεσσαλονίκης (Salonik ) στον οικισμό σημερα.
Το όνομα του οικισμού μετατράπηκε σε Güzelçamlı και αφού είχε την ιδιότητα του χωριού για εβδομήντα χρόνια, το Güzelçamlı έγινε το 1992 αυτόνομος δήμος.
Οι πρόσφυγες από την περιοχη της Καβάλας ( Leftere ) ασχολήθηκαν με την τέχνη που ήξεραν, την καπνοκαλλιέργεια.αυτό γινοταν και μέχρι το το 1980, . Σχεδόν κάθε οικογένεια στο Güzelçamlı χρησιμοποιούσε για την παραγωγή καπνού. Έκτοτε ανακάλυψαν το τουρισμό και άρχισε να αλλάζει η απασχόληση τους.Οι ανθρωποι αυτοι ομως δεν έχουν χάσει τα έθιμα και τις παραδόσεις τους που έφεραν από την πατρίδα τους.
Σήμερα, το Güzelçamlı είναι μια πόλη θέρετρο. Υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία,εξοχικές κατοικίες, εστιατόρια, μπαρ και καταστήματα.
Σε μικρή απόσταση προς τα βορεια υπάρχει το χωρίο Davutlar που έχει Τα ιαματικά λουτρά και τα τουρκικά λουτρά που και αυτά συμβάλουν στην πολύμηνη παρουσία τουριστών στην περιοχη
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ (LEFTER)
Οι Ελευθερές είναι ένα από τα πιο ιστορικά χωριά της περιοχής της Καβάλλας οι ρίζες του φτάνουν στον 7ο π.Χ. αιώνα.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο, λεγόταν Ελευθερούπολη ήταν έδρα της ομώνυμης Επισκοπής και είχε, 17.000 κατοίκους και 22 χριστιανικούς ναούς.
Στις Ελευθερές πιθανόν στα τέλη του 14ου αιώνα ιδρύθηκε Μονή ενδεχομένως αφιερωμένη στην Μεταμόρφωση του Χριστού η στην Παναγία από την οποία σώζονται μόνο ερείπια.
Το 1664 καταστράφηκε ολοκληρωτικά από μεγάλο σεισμό .
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το όνομα του χωριού αλλοιώθηκε σε Λευτερόπολη και αργότερα σε Λευτεραί ή Λευτέρ για να καταλήξει προς τα τέλη του 18ου αι. στο σύγχρονο «Ελευθεραί».
Στην Οθωμανική περίοδο το χωρίο κατοικείτο από Χριστιανούς και Μουσουλμάνους
Στον αιώνα πριν την απελευθέρωση της υπηρχε μια ξεχωριστή γειτονιά Ελληνορθοδόξων και δυο γειτονίες Μουσουλμάνων
Η γη στην περίοδο αυτή ανήκε σε ισχυρούς μπέηδες και ο πλούσιος κάμπος ήταν χωρισμένος σε τρία «τσιφλίκια».Οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι είχαν δικά τους χωράφια με λίγα στρέμματα, κοντά στα σπίτια τους, που τα καλλιεργούσαν οι ίδιοι.
Οι Έλληνες εντόπιοι κάτοικοι είχαν αραιώσει απελπιστικά. Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. υπήρχαν μόνο γύρω στις 50 οικογένειες, χωρίς δικά τους χωράφια.
Δούλευαν στα τσιφλίκια των μπέηδων και ζούσαν σε αγροτόσπιτα μέσα στον κάμπο ή σε παλιά σπίτια στις άκρες του χωριού.
Από το 1880 περίπου, με τη βοήθεια τριών πλούσιων οικογενειών που ήρθαν από την Ήπειρο και αγόρασαν κτήματα από τους Τούρκους, αρχίζει να καλυτερεύει η ζωή τους. Οργανώνονται σε ξεχωριστό συνοικισμό, που τους έχτισε ο πλούσιος Ηπειρώτης Ρουσιαμάνης, στην άκρη του πάνω μαχαλά προς το βουνό.
Χτίζουν την εκκλησία των Αγίων Ταξιαρχών και σιγά-σιγά αποκτούν και δική τους γη, όπου καλλιεργούν καλαμπόκι, βαμβάκι, λαχανικά και καπνά. Δίπλα στην εκκλησία με την οικονομική συνδρομή του Ρουσιαμάνη χτίζουν και σχολείο, όπου φοιτούν τα παιδιά τους και τα παιδιά των Ηπειρωτών .Οι σχέσεις των Ελλήνων κατοίκων με τους Μουσουλμάνους ήταν καλές.
. Το 1924 οι Ελευθερές μεταφερθήκαν από τον νομό Δραμας στον Νομό Καβάλας Το δε Πράβι πήρε το 1929 πήρε το παλιό όνομα του χωρίου Ελευθερές και μετονομάσθηκε σε Ελευθερούπολη.
Y,Γ. Η αναλυτική αναφορά και στο δράμα κατοίκων το 1922 του χωρίου Ελευθερές ανεξαρτητα από το θρήσκευμα τους, ενδεχόμενα να ενοχλήσει κάποιους.
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι σε τέτοιους πολέμους που προκαλούνται για την εξυπηρέτηση των άνομων συμφερόντων κυβερνήσεων και της άρχουσας τάξης εκτός των άλλων και άλλων κρατών, τα θύματα προέρχονται και από τις δυο πλευρές του απλού λαού ,
Πέρα από εξορίες, θανάτους και άλλες ανάλογες συνέπειες , μια από της πιο εγκληματικές πράξεις της Μικρασιατικός καταστροφής ήταν βίαια εκδίωξη καταρχάς του Ελληνικού πληθυσμού πριν από την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης
Η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών ήρθε μετά και μάλιστα χωρίς δικαίωμα επιστροφής κάτι που σήμερα από τον ΟΗΕ θεωρείται έγκλημα πολέμου και δεν επιτρέπεται
Η υποχρεωτική ανταλλαγή δημιούργησε αθώα θύματα και στην πλευρά των Μουσουλμάνων που έχασαν και αυτοί την πατρίδα τους δημιουργώντας τους, τις δικές τους Αλησμόνητες Πατρίδες.
Ο διαχωρισμός εγινε επί τη βάσει του θρησκεύματος και οι περισσότεροι των ανταλλαγέντων με τους Μικρασιάτες , ήταν εξισλαμισθέντες Έλληνες που αγαπούσαν τον τόπο τους ,είχαν τα ίδια ήθη και έθιμα ,πολλές φορές μιλούσαν μόνον την Ελληνική γλώσσα (Βαλλαάδες Δ.Μακεδονίας ),κάποιοι ήταν και κρυπτοχριστιανοί
