Του Σταύρου Π..Καπλάνογλου:
ΤΙ ΗΤΑΝ
Η Λάρισα της Αιολίδας ήταν,μια πόλη μέλος της Αιολικής Δωδεκάπολης ,που προϋπήρχε στην περιοχη προ του Τρωικού πολέμου και κατοικείτο από τους Πελασγούς
Τα ίχνη της στην ιστορια χάνονται τον 2ο αιώνα μ.Χ.Θεωρείτο πρωτεύουσα της περιοχής πριν από την έλευση των Αιολέων,
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Βρισκόταν 28 χλμ Βορειοδυτικά της Σμύρνης. ανάμεσα στην Μαινεμένη και την Φώκαια
Η θεση της βρισκεται σε βραχώδη λόφο που στην αρχαιότητα ήταν μικρή χερσόνησος μέσα στην θάλασσα στην δεξιά πλευρά του σημερινού χωρίου Buruncuk ,στον αυτοκινητόδρομο Σμύρνης Δαρδανελίων. Στην αρχαιότητα από το ίδιο σημείο περνούσε και ο δρόμος Σμύρνης Περγάμου.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Το όνομα της Λάρισας είναι προελληνικό Πελασγικής προέλευσης και ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στον Ελλαδικό χώρο και σημαίνει ισχυρά οχυρωμένος λόφος ή ακρόπολη, το όνομα αυτό είχε και η ακρόπολη του Αργούς.
Αλλά και βεβαίως και η πρώτη γνωστή Λάρισα που είναι η πρωτεύουσα της Θεσσαλίας μια πόλη 4000 και πλέον ετών από την οποία πιθανολογείται ότι πήρε και το όνομα της..
Σύμφωνα με τη μυθολογία η πόλη της Θεσσαλικής Λάρισας χτίστηκε στην Πελασγική περίοδο από τον ήρωα Λάρισο, γιο του Πελασγού .
Κάτοικοι της πόλης μετανάστευσαν στην Μ.Ασία δίνοντας το όνομα της πατρίδος τους όχι μόνον στην Λάρισα που ήταν κοντά στην Μαινεμένη αλλά και σε άλλες που ήταν διασκορπισμένες στον Μικρασιατικό χώρο όπως στην περιοχη της Τρωάδος ,
Υπάρχει η άποψη Τουρκικών πηγών άτι το όνομα είναι σύνθεση μιας Πελασγικής κατάληξις ”ισσα” και της λέξης ” Lar”‘ της γλώσσας μια φυλής που έζησε πριν από τους Χεταίους στην Μ.Ασία του Λούβιους και η αρχική εστία βρισκοταν κάπου στην περιοχη της Κεντρικής και Νότιας Μ.Ασίας, δεδομένης όμως της προϊστορίας της Ελληνικής Λάρισας ,και της τάσης κάποιων Τούρκων να αποστρέφονται κάθε τι Ελληνικό. μπορεί να αμφισβητηθεί η άποψη αυτή.
Το προσωνυμία Φρικωνής το πήρε από την έλευση αποίκων από την Λοκρίδα, όπου κατοικούσαν στο όρος Φρίκιον , μια προσωνυμία που είχε δοθεί και στην γειτονική Αιολική πόλη Κύμη
Το δεύτερο προσωνυμία Αιγυπτιακή το πήρε το 546 π.Χ.όταν ο βασιλιάς Κύρος ο Νεότερος κατά τον Ξενοφώντα εγκατέστησε μισθοφόρους στρατιώτες από την Αίγυπτο ,οι οποίοι τελικά παρέμειναν στην Λάρισα και ενσωματώθηκαν στην κοινωνία της.
Buruncuk machalla (Βουρουτσούκ) Είναι το όνομα του σημερινού μικρού χωρίου που βρισκεται στους πρόποδες του άλλοτε οχυρωμένου λόφου. που πιθανόν να σημαίνει (Βραχώδη) Μύτη.
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΠΕΛΑΣΓΩΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΩΝ ΑΙΟΛΩΝ
Η πόλη αναφέρεται στην Ιλιάδα από τον Όμηρο κατά συνέπεια υπηρχε τουλάχιστον κατά τον Τρωικό πόλεμο (1180 π.Χ.), το γεγονός οι βρεθηκαν ίχνη Μυκηναϊκής παρουσιας στα ερείπια της παραπέμπει σε ακόμη παλιότερη εποχη .
Όταν οι φυλές των Αιολέων άρχισαν να μεταναστεύουν στην περιοχη,έφθασαν και στην Λάρισα η οποία προϋπήρχε αντιμετώπισαν την αντίσταση των κάτοικων της ,που ήταν Πελασγοί που τους αντιμετώπισαν με επιτυχία.
Έτσι οι Αιολείς αναγκάσθηκαν κοντά στον λόφο που ταν η Λάρισα να κτίσουν ένα κάστρο που το ονόμασαν Νεόντειχος (Νέο κάστρο ) την πολιόρκησαν για μεγάλο χρονικό διάστημα και τελικά την κατέλαβαν
ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Το όνομα της συγκεκριμένης Λάρισας αναφέρεται από τον Όμηρο ως η ”εύφορη Λάρισα που είναι το σπίτι των πολεμιστων Πελάσγιων. ((Ιλ. 2.840-41, βλέπε Strab 620)
Για την ύπαρξη Πελασγών στην Λάρισα γράφει ο Στράβων
‘’Στράβον, Γεωγραφία §13.3.2 οι Πελασγοί που έτρεχαν με το δόρυ, αυτοί που κατοικούσαν στη γόνιμη Λάρισα. Αυτούς κυβερνούσαν ο Ιππόθιος και ο Πυλαίος, πονηρός του Άρη.
Στον Τρωικό πόλεμο δυο αιώνες σχεδόν πριν έλθουν οι Αιολείς τάχθηκαν με την πλευρά των Τρώων και αντιστάθηκαν στους Αχαιούς.
Το γεγονός ότι βρεθηκαν ίχνη Μυκηναϊκής παρουσιας σε ανασκαφές παραπέμπει σε παλιότερη εποχη για την ύπαρξη της
ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΣ ΦΡΥΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΥΔΙΑΣ
Πέρασε στην συνέχεια στο Φρυγικό βασίλειο και μετά στο Λυδικό βασίλειο τον 6ο αιώνα π.Χ.
ΠΕΡΣΕΣ
Στην συνέχεια ο Πέρσης βασιλεύς Κύρος ο νεώτερος νίκησε τους Λυδούς σε μια μάχη που εγινε μπροστά από την πόλη Σάρδεις που βρισκοταν Ανατολικά της Λάρισας ,έχοντας για συμμάχους και Αιγυπτίους στρατιώτες στους όποιους την παρέδωσε σαν λάφυρο για να μένουν μόνιμα, εξ ου και Αιγύπτια
Οι ανασκαφές που έγιναν έδειξαν ότι στην Λάρισα τα ανακτορα που κτίστηκαν εκείνη την εποχή της παρουσίας τους έχουν Περσικά χαρακτηριστικά
ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ ΚΑΤΑ ΠΕΡΣΩΝ
Τον 399 μ.Χ. κατά τον Ξενοφώντα αντιστάθηκε στον Σπαρτιατική στρατηγό Θύμβρων ο οποίος είχε σταλεί με 5000 πολεμιστές για να βοηθήσει στους Ίωνες ενάντια στον Τισσαφέρνη που θέλησε να τους υποτάξει
Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Όταν ο Μ.Αλέξανδρος πέρασε από την περιοχη το 344 π.Χ. δεν βρήκε καμιά αντίσταση από τους κατοίκους της Λάρισας
ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ
Την περίοδο των Ατταλιδών έχασε την ανεξαρτησία της.
ΓΑΛΑΤΕΣ /ΚΕΛΤΕΣ
Το 279 π.Χ η πόλη καταστράφηκε από την εισβολή Γαλατών οι οποίοι την πυρπόλησαν μετά την λεηλασία.
ΕΡΗΜΗ ΠΟΛΗ ΤΟΝ 1ο ΑΙΩΝΑ μ.Χ.
Την εποχη του ο Στράβων γράφει ότι η περιοχη της Λάρισας ήταν έρημη Ο Στράβων εζησε από το 64 π.Χ. – 24 μ.Χ. εζησε και πέθανε στην Αμάσεια Πόντου, ,
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΗΣ ΤΟΝ 2ο ΑΙΩΝΑ μ.Χ.
Υπάρχουν πληροφοριες ανθρώπων που περάσαν από την Λάρισα Φρικονίς το 200 μ.Χ και κατέγραψαν την ύπαρξη της
(Αλιέος Αριστείδης αγνώστων λοιπών στοιχείων) περιγράφει ένα ταξίδι που έκανε από την Σμύρνη στην Πέργαμο ,γράφοντας μάλιστα ότι το ξενοδοχείο που έμεινε στην Λάρισα ήταν βρώμικο
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Τα νομίσματα που βρέθηκαν ανήκαν στον στο τέλος του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. που από ότι φαίνεται η κατάσταση στην Λάρισα ήταν ακόμη σχετικά καλεί
Στην μπροστινά άλευρα του νομίσματος εμφανίζονται γυναίκες με εξαιρετική κόμμωση στολισμένες με κοσμήματα.
Στην πίσω πλευρά των νομισμάτων υπάρχει το λογότυπό της πόλης ΛΑΡΙ ή ΛΑΡ ή ΛΑΡΙ μαζί με την κεφαλή Ταύρου η ολόκληρου Ταύρου και μερικές φορές αμφορεύς με τσαμπί από σταφύλια ,σε κάποια νομίσματα υπάρχει και η κεφαλή του Δια ή του Απόλλωνα.
ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Σε ανασκαφές που έγιναν στις αρχές του 20ου αιώνα (1902 ,1932 και 1934 από Σουηδoύς και Γερμανούς επιστήμονες αποκαλύφθηκε η Ακρόπολη και μέρη της πόλεως με που την περιέβαλαν τείχη με πύργους .
Η κατασκευή των τειχών παραπέμπει στην 2η χιλιετία π.Χ. (1500 -1000 ) που ήταν παλιότερα από την αρχαϊκή κλασική και Ελληνιστική περίοδο.
Μια Ακρόπολη που πρέπει να κτίσθηκε τον 6ο αιώνα και να είχε ενισχυθεί για πρώτη φορά το 500 π.Χ. και το 400 π.Χ. εγινε ανακατασκευή των τειχών που προφανώς είχαν πάθει ζημίες από σεισμούς ή επιθέσεις εχθρών.
Βρέθηκε ένας αρχαίος δρόμος που οδηγούσε στην πόλη λιθόστρωτος με πέτρα Ανδεσίτη
Ο ανδεσίτης είναι πέτρωμα, ηφαιστειογενές του διορίτη. Ο διορίτης, από τα πιο διαδεδομένα πετρώματα μετά τον γρανίτη , είναι πυριγενές πέτρωμα, βαθυγενές, μεσοκρατικό έως μελανοκρατικό, με γρανιτοειδή ιστό.
Ανάμεσα στα ερείπια ενός δρόμου και σπιτιών,ναών και παλατιών υπήρχαν και ευρήματα τεσσάρων δεξαμενών που ικανοποιούσαν τις ανάγκες σε νερό την πόλη.
Στα λείψανα των τριών παλατιών που βρεθηκαν ,υπαρχουν και κατασκευές που είναι φανερά επηρεασμένες από την τεχνοτροπία κατασκευές των Περσών που περάσαν από την πόλη τον 6ο αιώνα
Στον 5ο αιώνα ανήκε και ένας τετράπλευρος ναός με βωμό που κατά πάσα πιθανότητα ανήκε στην θεά Αθηνά.Τον 4ο αιώνα π.Χ. δημιουργήθηκε «νέο παλάτι», το οποίο αποτελείται από τέσσερα κτίρια τα οποία είναι διατεταγμένα σε ζεύγη γύρω από ένα μεγάλο γήπεδο με μια στοά στη βόρεια πλευρά του
Έχει εντοπισθεί και η Νεκρόπολη της Λάρισας κυρίως με το πλούσιο νεκροταφείο στην πλάγια του λόφου περιλαμβάνει χαμηλούς τύμβους που ορίζονται από κίονες και ένα χαμηλό δακτυλιοειδές τοίχωμα πολυγωνικής τοιχοποιίας
Η νεκρόπολη στο σύνολό της χρονολογείται από τα όστρακα να ανηκει στον 6ο αιώνα π.Χ. Έχουν βρεθεί πάνω από 100 τύμβοι
Τα ερείπια της Λάρισας πρέπει να επεκτείνονται και στο χωρίο Yanik koy που βρισκεται Ν.Α του λόφου και πλησιέστερα προς την Μαινεμένη.Τα ευρήματα βρίσκονται στα μουσεία της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης και της Στοκχόλμης
ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΕΚ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ
Οι κάτοικοι της Λάρισας είχαν πίστη στους δώδεκα θεούς εκ των ευρημάτων φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη πίστη στον Δια και τον Απόλλωνα και την Αθηνά και σε δυο ξεχωριστούς
δικούς τους ημίθεους τον Πιάσιο και την ”Αγνή Θεά “’
Το πρώτο όνομα συνδέεται με το όνομα της πόλης μια και κατά την μυθολογία Λάρισα έλεγαν την κόρη του βασιλιά Πιασίου που ήταν Πελασγός
Ο Στράβωνας ανέφερε ότι «πριν από το γάμο της, ο πατέρας της Πιάσος που ήταν μέθυσος τύπος, την ερωτεύτηκε και την βίασε ,αυτή οργίστηκε και βλέποντας να σκύβει πάνω σε ένα μεγάλο δοχείο κρασιού, τον άρπαξε από τα πόδια, και τον βύθισε στο βαρέλι, πνίγοντας τον .
Η Λάρισα παντρεύτηκε τον βασιλεία της Κυζίκου στην Προποντίδα , που επισκέφτηκαν οι Αργοναύτες κατά την διαδρομή τους για την Κολχίδα. και από ένα λάθος τον σκότωσε ο Ιάσονας
Να σημειώσουμε ότι κοντά στην Κύζικο υπήρχαν Πελασγικές πόλεις η Σκυλάκη και η Πλακία στις οποίες κατοικούσαν οι Πελασγοτυρρηνοί.
Η ΛΑΡΙΣΣΑ ΦΡΙΚΩΝΙΔΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
Ο λοφος της Λάρισας είναι ακατοίκητος και στις πρόποδες του βρισκεται ο μικρός συνοικισμός του Buruncuk με πληθυσμό το 2018 μόνον 462 κατοίκων που ανηκει στον δήμο της Μαινεμένης
Τα ερείπια της Λάρισας είναι στον λόφο πίσω από το χωρίο σε υψόμετρο 100 μέτρων από την θάλασσα.
Οι κάτοικοι του ασχολούνται κυρίως με την γεωργία δεν υπαρχουν πληροφοριες αν το 1922 κατοικούσαν Ελληνορθόδοξοι και ούτε υπάρχει στους πίνακες της Μητρόπολης Σμύρνης σαν χριστιανική κοινότητα .
Το χωρίο στους πίνακες τους Index Anatolikus εμφανίζεται το 1531 μ.Χ με την ονομασια Β.Buruncuk και το 1909 μ.Χ. με την ονομασια Lariza
Αξιοθέατο αποτελεί εκτός φυσικά από τα ερείπια της Λάρισας μια παλιά γέφυρα, η γέφυρα Buruncuk ( Buruncuk Köprüsü ) που συνέδεε το Βuruncuk με την Μενεμένη από τον παλιό δρόμο, έχει μήκος 156,6 μετρά που η κατασκευή της ολοκληρώθηκε το 1935 και ήταν μια από τις 5 πρώτες γέφυρες που κατασκευάσθηκαν από οπλισμένο σκυρόδεμα στην Τουρκία
