Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
Υπάρχουν ορισμένες Ελληνικές αρχαίες πόλεις στην Μ. Ασία που έχουν καταγραφή στην ιστορία χωρίς πολλές λεπτομέρειες, είτε γιατί σε αυτές έχει συμβεί κάποια στιγμή ένα ιστορικό γεγονός, είτε γιατί εκεί υπήρχε κάποιος ναός που η φήμη του έχει φθάσει στις μέρες μας, αλλά έχει εξαφανισθεί χωρίς να κατοικηθεί τις δυο επόμενες χιλιετίες και μέχρι τουλάχιστον τις ήμερες που έφυγε ο γηγενής Ελληνικός πληθυσμός. το 1922-23.από την περιοχή.που βρισκοταν.
Μια πόλη από αυτές ήταν και το Γρύνειον που βρισκοταν στον Ελαϊκό κόλπο πολύ κοντά στην πόλη της Ελαίας που αναφερθήκαμε σε προηγούμενο δημοσίευμα μας ,στην οποία συνέβησαν και τα δυο.
1.Το ιστορικό γεγονός ήταν η διέλευση το 334 π.Χ. των στρατευμάτων του Μ.Αλεξάνδρου στον δρόμο προς την Περσία και η αντίσταση της στον Παρμενίωνα που ήταν ο επικεφαλής τους ,με δραματικές συνέπειες για τους κατοίκους της. και
2. Η ύπαρξη στην πόλη ενός ναού με μεγάλη φήμη, το ιερό του Απόλλωνος του Γρυνείου που ήταν συγχρόνως ένα από τα μεγάλα Μαντεία της Μ.Ασίας..
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Το Γρύνειον ήταν αρχαία πόλη σε απόσταση 30 χλμ από την Πέργαμο , 14 χλμ από την Αλιαγά και 75 χλμ από την Σμύρνη, τις όχθες του Ελαίτικου κόλπου ανάμεσα στην Ελαία και τη Μύρινα της Μ.Ασίας σε μικρή απόσταση από τα παράλια του Αιγαίου και πολύ κοντά στο σύγχρονο χωριό Yeni Şakran Temaşalık (Çıfıtkale) που σήμερα ανήκει διοικητικά , στην επαρχία της Σμύρνης . Η ημερομηνία ίδρυσης της αρχαίας πόλης δεν είναι γνωστή.
Το Γρύνειον ήταν μία από τις 12 σημαντικότερες πόλεις της Αιολικής συμπολιτείας
..
ΑΙΟΛΙΔΑ (ΔΩΔΕΚΑΠΟΛΗ )
Ήδη σε προηγούμενες δημοσιεύσεις μας αναφερθήκαμε σε μια από αυτές την Πιτάνη ή Τσανταρλί
Κυριότερες πόλεις της Αιολίδας ήταν δώδεκα εξ ου και «Αιολίδα η Δωδεκάπολη» οι: Αιγές, η Αιγιρόεσσα, το Γρύνειον, η Κίλλα, η Κύμη, η Λάρισα η Αιολίς, η Μύρινα, το Νέο Τείχος, το Νότιο, η Πιτάνη, η Σμύρνη και η Τήμνος και που όλες συνασπίστηκαν και δημιούργησαν Ομοσπονδία. Από τις παραπάνω πόλεις νωρίς η Σμύρνη αποσπάσθηκε από τους Ίωνες και αυτή με τις άλλες Ιωνικές πόλεις απετέλεσαν αντίστοιχα την Ιωνική Ομοσπονδία.
ΤΟ ΟΝΟΜΑ
Γρύνειον ή Γραίνιον ή Gryneium ή Gryneion
Η παράδοση αποδίδει το όνομα και την ίδρυση του στην αμαζόνα Γρύνη η σε κάποιο γιο του θεού Απόλλωνα. Γρύνο η κόρη Γρυνίω
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η μικρή αυτή πόλη αναφέρθηκε σε γραπτό κείμενα αρχικά σαν υποτελής των Περσών τον 5ο αιώνα π.Χ.
Αργότερα εγινε σύμμαχος των Αθηναίων και αποτέλεσε μέλος της 1ης Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Δυο αιώνες μετά στους Ελληνιστικούς χρόνους εμφανίζεται να ανήκει στο έδαφος της Μύρινας.
ΣΤΡΑΒΩΝ ΓΡΥΝΕΙΟΝ ΚΑΙ ΟΙ ΦΗΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΝΤΗ ΚΑΛΧΑ
Ο Στράβωνας είπε ότι για αυτή την πόλη, πως άκουσε για πρώτη φορά να υπάρχει σαν μέλος της Δηλιακός συμμαχίας τον 5ο αιώνα π.Χ. ,όπου κατέβαλε συμμαχικό φόρο έως 2000 δρχ. και ότι στην πόλη αυτή υπηρχε το πιο διάσημο από τα ιερά του Απόλλωνα στη Μικρά Ασία..
Το Γρυνειον στο οποίο αναφερόταν ο Στράβων ήταν γνωστό κυρίως για τον ναό και αλλά το μαντείον του Γρυνείου Απόλλωνά..
Γνωστό ακόμη την εποχη του Στράβωνα ήταν και από μια φήμη που επικρατούσε από το τέλος του Τρωικού πολέμου για τον θάνατο του Μάντη των Ελλήνων τον Κάλχα. Ενός ανθρώπου που οι προφητείες του συνδέονται με τα κυριότερα θέματα προπαρασκευής και της διεξαγωγής του πολέμου .
Για τον θάνατο του Κάλχαντα υπάρχει και ο εξής μύθος:
Ο Κάλχας είχε φυτέψει ένα αμπέλι στο ιερό άλσος του Απόλλωνα, σε δάσος του Γρυνίου . . Κάποιος ντόπιος μάντης του είπε πως δεν θα προλάβαινε να πιει το κρασί του αμπελιού του.
Ο Κάλχας τον ειρωνεύτηκε. Το αμπέλι πρόκοψε, έδωσε σταφύλια και κρασί.
Τη μέρα που θα δοκίμαζαν το νέο κρασί, ο Κάλχας είχε προσκαλέσει όλους τους γείτονες.
Την ώρα που σήκωνε το κύπελλο του για να πιει το κρασί, ο ντόπιος προφήτης του υπενθύμισε ότι δεν θα δοκίμαζε τελικά το κρασί του.
Ο Κάλχας άρχισε να γελάει τόσο δυνατά, ώστε σε λίγο έσκασε (από τα γέλια), χωρίς να έχει ακόμα αγγίξει με τα χείλη του το ποτήρι
ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΣΤΟ ΓΡΥΝΕΙΟΝ
Ήταν το θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της Αιολικής περιόδου, ιδιαίτερης σημασίας για τους Αιολικούς στη Μικρά Ασία.
Το ιερό ίσως βρισκόταν σε μια μικρή χερσόνησο στην βαλτώδη ακτή του Ακρωτηρίου Temaşalık Burnu στον Ελαίτικο κόλπο 1 χλμ. νοτίως του σημερινού χωριού Yenişakran.
Το μαντείο, κατά την κλασική αρχαιότητα ήταν ο επίσημος, θρησκευτικού χαρακτήρα θεσμός σε συγκεκριμένο τόπο, που εμπνεόταν σοφές συμβουλές, έδινε χρησμούς
, ή προέβλεπε το μέλλον ως ενδιάμεσος με τους άθεους Τα μαντεία θεωρούνταν πύλες μέσω των οποίων οι θεοί απευθύνονταν άμεσα στους ανθρώπους και υπό αυτή την έννοια διέφεραν από τους μάντεις που ερμήνευαν τα σημάδια των θεών μέσα από παρατήρηση της συμπεριφοράς των πουλιών, των εντοσθίων των ζώων ή άλλες μεθόδους.
Το παλιότερο Ελληνικό μαντείο ήταν του Δία στη Δωδώνη .
Όλα τα μαντεία του Δία όμως τα ξεπερνούσε το μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Ήταν γνωστό από τους ομηρικούς χρόνους και στα τέλη του 6ου αιώνα κατακλύζονταν από προσφορές Ελλήνων και ξένων.
Μαντεία του Απόλλωνα στην Μ.Ασία ήταν στα Δίδυμα της Μιλήτου,του” Γρυνίου Απόλλωνα” στο Γρύνειον νότια από την Ελαία , του Απόλλωνα κοντά στην Κλάρο κοντά στην Κολοφώνα της Ιωνίας , στα Πάταρα της Λυκίας, κ.ά.
Σ’ όλη την αρχαιότητα τα μαντεία επηρέαζαν το λαό στην καθημερινή του ζωή και τις πόλεις στις ιστορικές τους τύχες.
Το ιεροί του Γρυνείου κατά τον Στράβωνα ήταν πολυτελέστατο κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο,περιτριγυρισμένο από ιερό άλσος, στα δένδρα του οποίου κρεμούσαν τα δεσμά τους οι φυγάδες που έβρισκαν άσυλο στο ιερό..
Για το μαντείο αυτό μιλά και ο Παυσανίας λέγοντας ότι υπηρχε μια μεγαλειώδης σπηλιά του θεού που οι πιστοί αφιέρωναν λινούς θώρακες.
Δεν υπάρχουν πολλές πληροφοριες για την τύχη του΄ναού και του μαντείου για τους Ελληνιστικούς χρόνους και μετά ,μάλιστα ο Πλίνιος που έζησε τον πρώτο αιώνα μ.Χ. πέρασε από την περιοχή και δεν είδε τίποτα στην πόλη που να έχει σχέσει με τον ναό που προφανώς τότε είχε ήδη καταστραφεί από εισβολείς.
Έκτοτε πολλοί αμφισβήτησαν την ύπαρξη του ναού και του μαντείου ακόμη και για τους κλασσικούς χρόνους
Υπάρχουν για αυτό το διάστημα δυο αναφορές μόνον για το Μαντείο.
Η μια αναφέρεται με προμάντεια σχετική με τους κατοίκους του Καύνου το 200 π.Χ. που δείχνει ότι το μαντείο ήταν γνωστό και λειτουργούσε σε μεταγενέστερες εποχής της καταστροφής του Γρυνείου από τον Παρμενίωνα που θα αναφερθούμε λίγο αργότερα.
Ο Καύνος ήταν μια αρχαία πόλη στα δυτικά Μικρασιατικά παράλια ακριβώς απέναντι από την Ρόδο
Η άλλη αφορά μια διαμάχη το 224 π.Χ. ανάμεσα στην Σμύρνη και την Μαγνησία που το μαντείο συνέβαλλε θετικά για την διευθέτηση της
Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Η πόλη του Γρυνείου βρισκοταν σε καλή οικονομική κατάσταση πριν από την έναρξη του Ελληνοπερσικού πολέμου και την εκστρατεία των Μακεδόνων,
Αυτό είναι φανερό και από τα νομίσματα που είχε εκδώσει η πόλη .
Όταν ο βασιλιάς Φίλιππος ο Β ‘ εστειλε στρατό για να απελευθερώσει πόλεις της Μ.Ασίας είχε σαϊτών και τον στρατηγό Παρμενίωνα που είχε γεννηθεί στην Πέλλα, μετά την δολοφονία του Φιλίππου ο Παρμενίων επανήλθε στην περιοχή και πέρασε και από το Γρυνειον το 334 π.Χ
Οι κάτοικοι του στην απαίτηση του να παραδοθεί η πόλη στα Μακεδονίτικα στρατεύματα αντέδρασαν και αντιστάθηκαν πολεμώντας τα στρατεύματα του Μ.Αλεξάνδρου νίκησαν η πόλη καταστράφηκε τελείως και οι κάτοικοι του πουλήθηκαν σαν δούλοι
Από τότε έχασε την αυτονομία της οριστικά και έγινε υπόδουλη στους Μυριναίους.
Σαν συνέχεια ήταν η υποβάθμιση της με αποτέλεσμα η οριστική εξαφάνισή της στα επόμενα χρόνια
ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Από την πόλη ελάχιστα μόνον ίχνη διασώζονται
Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν από τους Γάλλους το 1883 και διήρκεσαν αρκετές μέρες.
Αρχικά βρέθηκαν λίγα κομμάτια πήλινων αγγείων και χάλκινα αντικείμενα.
Η επόμενη ανασκαφή πραγματοποιήθηκε από το Μουσείο της Περγάμου το 1959.
Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου Σμύρνης -Δαρδανελλίων βρέθηκαν:
Ένα νεκροταφείο με σαρκοφάγους του 500 π.Χ. περίπου καθώς και ένα ένα όμορφο ρωμαϊκό κτίριο με μωσαϊκό. Ερείπια ενός πιθανώς πρώιμου χριστιανικού κτηρίου .
Υπήρχαν δε πολλά κεραμικά έργα τέχνης εξαιρετικής ποιότητος
ΣΤΟ ΓΡΥΝΕΙΟ ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα στην θέση του Γρυνείου βρισκεται μια μικρή κωμόπολη που δημιουργήθηκε πρόσφατα μόλις το 1949 από του Τούρκους Το Yenişakran απέκτησε το καθεστώς του χωριού το 1955. Μετά την ταχεία αύξηση του πληθυσμού το 1982, το Yenişakran κηρύχθηκε δήμος
Ο κύριος αγροτικός πλούτος είναι η ελιά. Η παραγωγή φρούτων και η κτηνοτροφία αποτελούν άλλες σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες. Ο τουρισμός είναι επίσης σημαντικός τομέας.απασχόλησης.
Ο πληθυσμός της πόλης ηταν το 2011 είναι 3552 κατοικοι
