Συνέντευξη στην Δήμητρα Καραγιάννη (Από το τεύχος 191 του περιοδικού Παρέμβαση)
-Κύριε Σκαμπαρδώνη, πότε γράφετε και με ποια αφορμή; Τι είναι αυτό που κινητοποιεί την έμπνευσή σας;
Δεν υπάρχει κάτι προαποφασισμένο. Κάτι συγκεκριμένο. Κάθε φορά είναι διαφορετική. Όλα αλλάζουν μέσα στον χρόνο και η αγωνία είναι να μην επαναλαμβάνεται κανείς, αλλά να ανοίγει νέα ορύγματα. Εμμονές υπάρχουν, βέβαια. Αλλά δεν με εμπνέει εξ υπαρχής κάποιο θέμα. Οι διεργασίες είναι πάντα σκοτεινές κι απρόβλεπτες. Η έμπνευση είναι ατάσθαλη.
-Πώς θα χαρακτηρίζατε τον τρόπο γραφής σας; Πόσο έχει αλλάξει στο πέρασμα του χρόνου;
Αυτό είναι ένα θέμα εξόχως περίπλοκο. Δεν απλοποιείται. Με τον χρόνο αλλάζουνε πολλά, αλλά υπάρχουν και σταθερές, όπως και μεταβλητές. Το ύφος είναι διαρκής αγώνας, ατελεύτητος. Αγρύπνια δια βίου.
-Τι κάνει έναν άνθρωπο να στραφεί στη λογοτεχνία και γενικότερα στην τέχνη;
Καθένας στρέφεται στην Τέχνη για διαφορετικούς λόγους. Που να ξέρεις; Και το «στρέφομαι» έχει στον καθένα διαφορετική ένταση, βάθος, πρόσληψη, ποιότητα και διάρκεια.
-Στα βιβλία σας περιγράφεται η σύγχρονη πραγματικότητα. Ποια είναι η αίσθησή σας για αυτήν και γιατί επιλέγετε τον σύγχρονο «κόσμο» -αντί για κάποιον παρελθοντικό ή φανταστικό- για να αναπτύξετε σε αυτόν τα κείμενά σας;
Δεν περιγράφω κανέναν σύγχρονο κόσμο. Πασκίζω να δημιουργήσω ένα λογοτεχνικό Αντιπέραν, ένα Επέκεινα αφηγήσεων, αυτόνομο και καθεαυτό που να στοχεύει στην διαχρονικότητα, άσχετα από τις προσχηματικές και πεποιημένες αναφορές σε μια υποτιθέμενη και ακατανόητη πραγματικότητα. Δεν κάνω ρεπορτάζ. Όλα προκύπτουν κυρίως από την μετάπλαση και το ύφος.
-Είστε συγγραφέας και δημοσιογράφος. Ποιο από τα δύο σας έχει κερδίσει πιο πολύ;
Δύσκολο να το μετρήσω. Η δημοσιογραφία είναι πάθος, είναι εργασία, αλλά δεν είναι Τέχνη. Η λογοτεχνία απαιτεί απόλυτη αφιέρωση, είναι ζήλος κατ’ επίγνωση, φαντασμαγορία και προσκομιδή. Πρέπει να πληρώσεις βαριά λύτρα και να τα πληρώνεις κάθε στιγμή. Ακόμα και για το «πρώτο σκαλοπάτι» το τίμημα είναι εξόχως αβάσταχτο. Ολίγον έγκυος δεν υπάρχει.
-Η Ελλάδα ωφελήθηκε σε κάτι από την κρίση;
Δεν έχει κανένα ρόλο και καμιά υποχρέωση. Εξάλλου για την λογοτεχνία η Κρίση δεν τελειώνει ποτέ, εφόσον ανέκαθεν ασχολείται με ζητήματα πολύ βαθύτερα της οικονομικής δυσπραγίας. Δηλαδή με την αέναη και πολλαπλή ανθρώπινη περιπέτεια και τραγωδία, με την ένδον μαγεία και κόλαση που είναι συνήθως ανεξάρτητες του ευρώ.
-Είστε αισιόδοξος για την Ελλάδα του αύριο;
Δεν ξέρω. Πως να απαντήσω σε κάτι τόσο προφανές και περίπλοκο; Εξάλλου η Ελλάδα δεν είναι ένα ενιαίο μέγεθος, είναι οι πολίτες της, και ο καθείς απολαμβάνει την κρίση διαφορετικά. Να πω το γνωστό: απαισιόδοξος είναι ο αισιόδοξος που έχει καλή πληροφόρηση.
-Τι είναι για εσάς σήμερα η αριστερά;
Εγώ ξέρω ότι σε όλα τα κιτάπια υπάρχει η σοσιαλδημοκρατία και ο κομουνισμός. Η λέξη «αριστερά» δεν σημαίνει τίποτε, ίσως και γι αυτό βολεύει ουκ ολίγους.
-Το βιβλίο «Ντεπό» αναπτύσσεται σε σχέση με την πόλη σας, τη Θεσσαλονίκη. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα βιβλία σας. Τι είναι για εσάς η Θεσσαλονίκη; Θα την αφήνατε ποτέ για να ζήσετε στην πρωτεύουσα;
Στην Θεσσαλονίκη απλώς ζω. Αλλά ταξιδεύω παντού. Εξάλλου στην λογοτεχνία ο τόπος είναι απολύτως προσωπική πρόσληψη. Δεν υπάρχει αντικειμενική Θεσσαλονίκη, Λάρισα, ή Αθήνα. Η λογοτεχνία αντλεί από παντού και μεταποιεί. Τα αναφερόμενα τοπωνύμια είναι συνήθως πλασματικά, ή βαλμένα επίτηδες, για να εξυπηρετούν την αφήγηση, ή μια ορισμένη προσωπική μυθολογία. Θα μπορούσα για λίγο να ζήσω οπουδήποτε. Είμαι κατά του περίκλειστου, που έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει, ειδικά, τώρα, με το Ίντερνετ, είναι μια νοητική κατασκευή.
-Διήγημα ή μυθιστόρημα; Τι προτιμά το κοινό και τι αγαπάτε περισσότερο εσείς;
Αγαπώ κάθε είδους λογοτεχνία που νιώθω ότι με συγκινεί και φαίνεται να έχει αγγίξει τα όρια ύφους του εαυτού της. Δεν με νοιάζει αν είναι διήγημα, μυθιστόρημα, ποίηση, ή οτιδήποτε ενδιάμεσο, μικτό, και απρόβλεπτο. Όλα είναι νόμιμα και κρίνονται εξ αποτελέσματος. Τα λοιπά αποτελούν απλή κατάταξη, ή ονοματολογία.
-Τα κείμενα και τα βιβλία σας είναι αυτοβιογραφικά;
Το ρέον «εγώ» περιέχει και τους άλλους και την εποχή και την μνήμη, και την φαντασία και την προκατάληψη, και τις εμμονές και το ψεύδος, και την επινόηση, και την στρέβλωση και τρέχα γύρευε. Μια αυτοβιογραφία αξίζει όταν είναι γραμμένη έτσι που να γοητεύει. Να αποπλανεί. Συνεπώς ξαναγυρίζουμε στο πώς, όχι στο τι. Δεν υπάρχει καμιά αλήθεια, σε καμιά αυτοβιογραφία, θέλω να πω, δεν έχει σημασία. Η μόνη αλήθεια είναι πάντα το ίδιο το κείμενο, εν εαυτώ. Το πώς είναι γραμμένο. Δεν είναι μια εστέτ άποψη. Κάτι που δεν διαβάζεται δεν έχει νόημα, ό,τι και να είναι. Θα μπορούσε κανείς να γράψει μιαν έξοχη, εξ ολοκλήρου επινοημένη αυτοβιογραφία.
-Στην Ελλάδα υπάρχει χώρος για νέους συγγραφείς;
Οι συγγραφείς δεν καταλαμβάνουν χώρο. Άρα πάντα υπάρχει χώρος και για τους νέους. Άπειρος. Κι όχι μόνο στην Ελλάδα.
