Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
Η προέλευση του ονόματος ΤΥΡΙΣΣΑ είναι αβέβαιη.
Η πρώτη πληροφορία, που είχαμε, ήταν ότι η Τύρισσα είχε πάρει αυτό το όνομα, γιατί ήταν η πόλη του τυριού.
Έτσι, τουλάχιστον έγραφε η έγκυρη εφημερίδα “Βήμα”, μεταφέροντας την άποψη του αρχαιολόγου, ο οποίος, 2 φορές, πίστεψε ότι βρίσκεται στα ίχνη αυτής πόλης και την αναζητούσε στην περιοχή της Π.Ε .Πέλλας κάπου κοντά στα Γιαννιτσά
Την πρώτη φορά, στο Ασβεσταριό Γιαννιτσών και την δεύτερη στο Αρχοντικό της Πέλλας.
Μη συγκεντρώνοντας στοιχεία, που να επιβεβαιώνουν την αρχική του άποψη , την ανακάλεσε .
Αναζητήσαμε την πόλη και σε νεότερους σχετικά περιηγητές, που επισκεφθήκαν την Δ. Μακεδονία.
Βρήκαμε την επίσκεψη του Φρ. Πουκεβίλ που γράφει, αναφερόμενος στην ονομασία της Σιάτιστας :
”Απ’ ότι φαίνεται, όμως, τα ονόματα αυτά δεν υιοθετήθηκαν από τις βλάχικες μητροπόλεις, οι οποίες την ονόμασαν, λόγω των τυριών της, Τυρίτσα, ενώ αργότερα οι λέξεις Τσαντίρι και Τυρίτσα έδωσαν την ονομασία Σιάτιστα, που έχει επικρατήσει, σήμερα, στη Μακεδονία”.
Η εκδοχή αυτή δεν μας ικανοποίησε και συνεχίσαμε την έρευνα ξεκινώντας από το γεγονός ότι η κατάληξη πολλών Ελληνικών τοπωνυμίων ήταν – ισσα ή – σσος.
Η πλησιέστερη μεγάλη πόλη της αρχαιότητος, κοντά στην αρχαία πόλη που βρισκόταν στην θέση της Κοζάνης ήταν η Λάρισ(σ)α, που αλλού την βρίσκαμε να καταλήγει με ένα -σ- και αλλού με δυο -σσ- .
Η Λάρισα είναι μια πανάρχαια πόλη και κατοικείται, σχεδόν 4.000 χρόνια και θεωρείται δημιούργημα των Πελασγών. Βρήκαμε και άλλες πόλεις με τα ίδια χαρακτηριστικά , δηλαδή με την ίδια κατάληξη και με πολύ παλιά ιστορία. Μερικές από αυτές ήταν: Οι πόλεις Άρνισσα,Άντισσα,Άμφισσα,Βριλησσός ,Κνωσσός κ.α.
Άλλα τοπωνυμία:Παρνασσός,Τύλισος ,Ιλλυσός κ.α .
Και κάποια άλλα στην Αττική και την Βοιωτία η κατάληξη αντί να εμπεριέχει τα δυο -σσ- να εμπεριέχει δυο τ (-ττ-) Αρδηττός.,Υμηττός κ.λ.π και η ιστορία τους, σε όλες τις περιπτώσεις, να μας παραπέμπει στους Πελασγούς. Παρατηρήσαμε, ακόμη, ότι, ουσιαστικά, το κάθε τοπωνύμιο ήταν σύνθεση 2 μερών , που πιθανόν το ένα παρέμεινε και το άλλο, κατά περίπτωση, άλλαζε ,και διαπιστώνοντας ότι η αναφορά του Στ. Βυζάντιου, για την προέλευση της Ελίμειας και της Αιανής είχε να κάνει με την Τύρισσα, που ήταν πρωτεύουσα των Τυρρινών, αναζητήσαμε ομόηχες συλλαβές του πρώτου μέρους.
Σε αυτό μας διευκόλυνε το γεγονός, ότι η Τυρρινοί στην αρχαιότητα λεγόταν και Τυρσυννοί και η περιοχή στην Ιταλία λεγόταν Τυρρηνία ή Τυρσυνία ή Ετρουρία .
Ακόμη, στις διάφορες Ελληνικές διαλέκτους οι Τυρρηνοί λεγόταν και Τυρσηννοί ή είχαν μια ελαφρά παραλλαγή σε ένα ή δυο γράμματα ,έτσι είχαμε :
Στην Αττική διάλεκτο Τυρρηνοί και Τουρρσενοί (Turrhēnoi) Στην Ιωνική διάλεκτο οι Τυρρηνοί λεγόταν ,Τυρσηνοί και Τουρσενοί (Turhēnoi) και
στην Δωρική οι Τυρρηνοί λεγόταν Τυρσανοί και Τουρσανοί ( Tursānoi ).
Η χρήση αυτών των ονομάτων γινόταν, στην αρχαιότητα, από τους Έλληνες, για να χαρακτηρίσουν τους Ετρούσκους ή Τυρρηνούς, οι οποίοι, τον 12ο αιώνα π.Χ. αποίκισαν την Κεντρική Ιταλία ( Από τη σημερινή Ρώμη έως την περιοχή της Φλωρεντίας, περίπου ), μετά την ήττα των λαών της θάλασσας (στους οποίους συμμετείχαν ), από τους Αιγυπτίους.
Τυρσανοί (Tyrsanoi ) εμφανίζονται κάποια στιγμή στο διάβα της ιστορίας και συμμαχούν με τους Καρχηδόνιους, απειλώντας τη Μεγάλη Ελλάδα ( Magna Graecia), στην Νότια Ιταλία.
Το όνομα των Τυρρηνών ή Τυρσηνών συνδέθηκε, γενικώς, με τους Πελασγούς, σε σημείο που ο αείμνηστος καθηγητής Ανδριώτης, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, να μιλά, από το 1953, για Πελασγοτυρρηνούς,
θεωρώντας ότι οι Τυρρηνοί ήταν ένας Πρωτοελληνικός λαός, που εμφανίσθηκε σαν συνέχεια και μετά από τους Πελασγούς.
Για τους Τυρρηνούς μιλά και ο Ηρόδοτος, αλλά και ο Θουκυδίδης, τους οποίους φέρει να έχουν σχέση με τη Λήμνο και την Αττική.
Μάλιστα, από ό,τι είναι γνωστό, το πρώτο τείχος που κατασκευάσθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών, κατά τους προϊστορικούς χρόνους , μέρος του οποίου υπάρχει και σήμερα, αποκαλείται Τυρρηνικό τείχος και το κατασκεύασαν οι Τυρρηνοί. .
Αναζητώντας σε διάφορα λεξικά την ερμηνεία της λέξης Τυρσίς είδαμε ότι σημαίνει :
1. πύργος ,τείχη
2. πύργος τείχους, προμαχώνας
3. περιτοιχισμένη πόλη ή οχυρωμένη οικία.
Έτσι, συνενώνοντας τη λέξη ΤΥΡΣΙΣ με την Πελασγική ριζά -ισσα, έχουμε Τυρσίς + ισσα =Τυρ(σ)ι(σι)σσα =Τύρισσα.
Η λέξη Τυρσίς, για πολλούς, θεωρείται Ελληνική.
Η λέξη τύρσις ή πιθανόν και τύρρις πέρασε στα Λατινικά, που έχουν ως βάση τα Ελληνικά, ως turris «πύργος», την οποία και άλλες Ευρωπαϊκές λατινογενείς γλώσσες δανείστηκαν και έτσι έχουμε :
Ο Πύργος στα Αγγλικά να λέγεται Τower ,
στα Γαλλικά tour,
στα Ιταλικά Torre και
στα Γερμανικά Turm .
Για άλλους η λέξη Τυρσίς ή tursis, είναι ένα «μεσογειακό» δάνειο, που στα Ελληνικά σημαίνει ” πύργος”.
Κατά την άποψη άλλων γλωσσολόγων, ετυμολογικά , πρόκειται για ”δάνειο λέξεως πιθανότατα ινδοευρωπαϊκής προέλευσης”.
Κατά μία άποψη, η λέξη ανάγεται σε ΙΕ ρίζα dhergh- / dhŗgh- «κλειστός, συμπαγής» και συνδέεται με το ιλλυρικό τοπωνύμιο -dorgis (πρβλ. Βου-δοργίς) και
το Περσικό τοπωνύμιο Τύρρα / τύρσα (από όπου προέρχονται και τα εθνικά Τυρσηνοί και Tusci, πρβλ. Ετρούσκοι).
Δείτε στο video αρχείου:
