Περιβάλλον και Ορυκτοί πόροι ταυτοτικό κεφάλαιο για το νέο Πολυτεχνείο στη Δυτική Μακεδονία – Του καθηγητή Κωνσταντίνου Ι. Βατάλη

Εδώ και αρκετό καιρό ξεκίνησε ένας γόνιμος προβληματισμός για τη συνένωση του Πανεπιστημίου και του ΤΕΙ Δ.Μ με σκοπό τη δημιουργία ενός ισχυρού, ενδοπεριφερειακά αποκεντρωμένου Πανεπιστημιακού Ιδρύματος στη Δυτ. Μακεδονία. Ο Υπουργός Παιδείας κ. Γαβρόγλου σε επίσκεψη του στην Κοζάνη στις 11-12/7/2017 αλλά και ο πρώην Γ.Γ. του Υπουργείου κ. Αγγελόπουλος στις 13/9/2019 τόνισαν σε ανοικτές συζητήσεις την αναγκαιότητα αυτή. Από τις συζητήσεις αυτές προέκυπτε ομόφωνα μεταξύ των άλλων, ότι θα βαδίσουμε απρόσκοπτα στη συνένωση των υπαρχόντων Τμημάτων της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του ΤΕΙ ΔΜ, με τα ήδη λειτουργούντα τμήματα του Πολυτεχνείου και υπό ακαδημαϊκές προϋποθέσεις, θα δινόταν η επιπλέον δυνατότητα δημιουργίας νέων Τμημάτων.

Αυτά όμως μέχρι προχθές. Σε συνάντηση των δύο Ιδρυμάτων την Παρασκευή 1/2/2019 στην Αθήνα, αποφασίστηκε αλλαγή πλεύσης. Αυτή αφορούσε την κατάργηση των δύο Τμ. Μηχ. Περιβάλλοντος του ΤΕΙ και του Πανεπιστημίου ΔΜ και την αντικατάσταση τους με ένα νέο Τμήμα, διατηρώντας τα υπόλοιπα τέσσερα τμήματα, ήτοι: (Μηχανολόγων, Ηλεκτρολόγων, Πληροφορικής και Σχεδίασης Προϊόντων). Τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι πολλά. Τι μεσολάβησε μεταξύ της προγενέστερης, ειλημμένης απόφασης των δύο Ιδρυμάτων με το Υπουργείο Παιδείας, που αφορούσε στη συνέχιση λειτουργίας μέσω συνένωσης, ενός ισχυρού Πολυτεχνικού Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος με 22 μέλη ΔΕΠ και της προχθεσινής συνεδρίασης των Αθηνών; Ποιος είναι ο λόγος αυτής της περίεργης αναστροφής. Ο χρόνος θα δείξει.

Πεποίθηση μου είναι πως το νέο Πολυτεχνείο Δυτικής Μακεδονίας για να είναι βιώσιμο και ανταγωνιστικό έναντι των γειτονικών ή των άλλων της χώρας, οφείλει να προσφέρει ακαδημαϊκά προγράμματα που δεν θα αντιγράφουν απλώς ευώνυμα Τμήματα των αστικών κέντρων και θα παρέχουν εύκολες μεταγραφές , αλλά προγράμματα σπουδών που θα καλύπτουν σύγχρονες κοινωνικές και περιφερειακές, αναπτυξιακές ανάγκες, με ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά. Ένα Πολυτεχνείο, μοχλός ανάπτυξης και συνεργασίας με τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες, στην αντιμετώπιση κοινών ενεργειακών, περιβαλλοντικών, ή περιφερειακών προβλημάτων (Σερβία, Κόσσοβο, FYROM, Αλβανία).

Η Δυτική Μακεδονία ως μια ενιαία γεωγραφική ενότητα χαρακτηρίζεται από τη λιγνιτική δραστηριότητα, την ενέργεια, τις συνακόλουθες περιβαλλοντικές επιπτώσεις , τη σταδιακή μετάβαση σε μια περίοδο τέλους κύκλου ζωής των αποθεμάτων και τη συμβολή των λιγνιτών στην κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με το πρόβλημα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ταυτόχρονα συμπεριλαμβανομένων των λιγνιτών, μέρος του φυσικού και ιστορικού κεφαλαίου της περιοχής αποτελούν οι ορυκτοί πόροι: χρωμιτών, χουντίτη, αταπουλγίτη, χαλαζία, σιδηρονικελιούχων λατεριτών, μαρμάρων, γρανιτών κλπ. Επομένως θα ήταν αναμενόμενο το νέο Πολυτεχνείο να συνεκφράζει αυτή την περιφερειακή δυναμική ενσωματώνοντας ακαδημαϊκά, μέρος του «ταυτοτικού κεφαλαίου» της Δυτ. Μακεδονίας που είναι το περιβάλλον και οι ορυκτοί πόροι.

Η Περιφέρεια χρειάζεται ένα «έξυπνο» Πολυτεχνείο, διεθνοποιημένο και προσαρμοσμένο στα αναπτυξιακά της χαρακτηριστικά που θα δείξει το δρόμο για τη μεταλιγνιτική εποχή. Η Δ.Μ τοποθετημένη άλλωστε στο μέσον ενός τριγώνου μεταξύ τριών ισχυρών γειτονικών Πανεπιστημίων (Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Θεσσαλίας) για να επιβιώσει ακαδημαϊκά, κοινωνικά και αναπτυξιακά χρειάζεται να οικοδομήσει ένα «Πανεπιστήμιο Αειφόρο, Sustainable University» που θα διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των συμβατικών, στους τομείς του Περιβάλλοντος, της Κοινωνικής ανάλυσης, των Οικονομικών, της Έρευνας και της Καινοτομίας.

Το νέο Πολυτεχνείο οφείλει να διεθνοποιήσει την Περιφέρεια και να ξεφύγει από τη λογική του εγκλεισμού στα στενά όρια της περιοχής. Η ενεργειακή, περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση της περιοχής αποτελούν ένα «συγκριτικό πλεονέκτημα συνομιλίας» και στρατηγικής προσέγγισης μέσω της έρευνας και της καινοτομίας, με Περιφέρειες και Πολυτεχνεία άλλων χωρών. Το υπό κατάργηση, νέο Πολυτεχνικό Τμ. Μηχανικών Περιβάλλοντος, με όπλο το ανθρώπινο δυναμικό και τον εξοπλισμό του, δίνει ευκαιρίες συνεργασίας με παραγωγικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στην Περιφέρεια Δ.Μ (π.χ. ΔΕΗ) και συμβάλλει ουσιαστικότερα στη σύνδεση της έρευνας με την αγορά εργασίας. Ταυτόχρονα διαθέτει το «ανθρώπινο κεφάλαιο» και τη δυνατότητα να αναπτύξει συνέργειες στον Βαλκανικό, Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο, συμβάλλοντας στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. Η διαφαινόμενη κατάργηση του, αφαιρεί από το νέο εγχείρημα, μέρος της ταυτότητας της περιοχής, αναπαράγει το αντίγραφο των Κεντρικών Πανεπιστημίων και πετάει στην ανακύκλωση, μέρος του διανοητικού κεφαλαίου που δημιουργήθηκε την παρελθούσα περίοδο.

Το Υπ. Παιδείας έχει άλλωστε τη δυνατότητα εφόσον το επιθυμεί να δημιουργήσει χωρίς ηχηρές διαγραφές, όσα νέα Πολυτεχνικά ή άλλα 4ετή Τμήματα κρίνει απαραίτητα και συμβατά με το αναπτυξιακό προφίλ της Περιφέρειας Δ.Μ., διατηρώντας όμως ακέραιο κατά τη γνώμη μου, το νέο Πολυτεχνικό Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Βιώσιμη εναλλακτική λύση θα αποτελούσε για την περιοχή, η δημιουργία ενός νέου Πολυτεχνικού Τμήματος «Ορυκτών Πόρων» το οποίο θα κάλυπτε τη σύγχρονη τεχνολογία που απαιτείται στη διαχείριση των υπαρχόντων ορυκτών πρώτων υλών.

Απευθυνόμενος σε κάθε καλόπιστο κριτή και λήπτη αποφάσεων, ένθεν κακείθεν της Τράπεζας των διαπραγματεύσεων, τους καλώ να λάβουν ορθολογικές αποφάσεις βασισμένες στο «κοινό μέλλον» επισημαίνοντας τη γνωστή ρήση του Αμερικανού William Penn, 1710 ότι «το σωστό είναι σωστό, ακόμα κι αν όλοι είναι εναντίον του και το άδικο είναι άδικο, ακόμα κι αν όλοι είναι υπέρ του».

Δρ. Κωνσταντίνος Ι. Βατάλης
Αναπληρωτής Καθηγητής Τμ. Μηχανικών Περιβάλλοντος ΤΕΙ ΔΜ