Του Σταύρου Καπλάνογλου:
Ξεκινήσαμε το ταξίδι της αναζήτησης της αρχαίας πόλης που βρισκόταν στην θέση της της Κοζάνης, έχοντας υπόψιν μια σειρά αρχαιολογικών ευρημάτων, που βρέθηκαν στην πόλη μας μέχρι και το 1992, χρονολογία που βρέθηκε τάφος (μνημείο ) στην οδό Αρκαδίου κοντά στον Αγ,Κων/νο.
Τα ευρήματα αυτά και οι θέσεις, που βρέθηκαν είναι δημοσιευμένα σε βιβλία (Ηλεκτρονικός και έντυπος τύπος ) σε τοπικές εφημερίδες και περιοδικά και θα μας δοθεί η ευκαιρία να τα αναρτήσουμε, μαζί με την εκπομπή που παρουσιάστηκε στο FLASH-TV την επόμενη φορά.
Σήμερα, θα αναφερθούμε στο πρώτο αρχαιολογικό εύρημα, που ανακαλύφθηκε από ένα Αγγλο αρχαιοκάπηλο, στην αυλή της σημερινής Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης το 1817 και ταξίδεψε στην Αγγλία. Αυτό το εύρημα, χάρη στην ισχυρή κοινότητα των Κοζανιτών της Βιέννης, επέστρεψε, αλλιώς θα είχε και αυτό την τύχη των Μαρμάρων της Ακρόπολης.
Πότε και που βρέθηκε το πρώτο αρχαιολογικό εύρημα στην Κοζάνη;
Το 1924, ο καθηγητής Π. Λιούφης εκδίδει την Ιστορία της Κοζάνης , δίνοντας ένα ολοκληρωμένο έργο, με πολλές λεπτομέρειες για την ιστορία της, από τον 15ο αιώνα έως την εποχή, που αρχίζει να γράφει το βιβλίο, ενδεχόμενα, στην εποχή που ήταν ακόμη, η πόλη υπό Οθωμανική κυριαρχία.
Γράφει για την ύπαρξη του πρώτου αρχαιολογικού ευρήματος:
΄΄Στον Άγιο Κωνσταντίνο, βρέθηκε ημικατεστραμμένος μαρμάρινος αρχαίος βωμός με επιγραφή, που φυλάσσονταν για χρόνια στην Επισκοπή Κοζάνης. ΄΄
Το 1817 διερχόμενος από την Κοζάνη ο Άγγλος περιηγητής William Martin Leake, κάνοντας μια εθιμοτυπική επίσκεψη στον Επίσκοπο Κοζάνης, βλέπει διπλά στην πόρτα της επισκοπής ένα μαρμάρινο κιονόκρανο, με επιγραφές στις 3 από τις 4 πλευρές του και ζητά να το πάρει μαζί του.
Προφανώς, ο Επίσκοπος Βενιαμίν, αγνοώντας την αξία του το δίνει.
Η άγνοια της πραγματικής του αξίας είναι φανερή, από το γεγονός ότι το αρχαιολογικό εύρημα βρισκόταν στην κατάληξη της σκάλας του Επισκοπίου, που ήταν και η κατοικία του και ο ιερωμένος το χρησιμοποιούσε ως ΄΄σκαλάκι για να ιππεύει το άλογο του ΄΄. Αυτό το αναφέρει σε μια φωτογραφία, που βρίσκεται στο ίδρυμα Λασκαρίδη, στην Αθήνα, σε ένα σκαρίφημα του, το οποίο, πιθανόν, προέρχεται από το βιβλίο του W. M. Leake.Γιατί, αυτή την δουλειά, με τα αρχαιολογικά ευρήματα και την αποστολή τους στην Αγγλία, την έκανε ο W. Leake, γυρνώντας σε ολόκληρη την Ελλάδα, όντας προφανώς και αρχαιοκάπηλος
Έγραψε αρκετά βιβλία για την Ελλάδα και μεταξύ αυτών:
“Ταξίδια στη Βόρεια Ελλάδα”(Travels in Northern Greece), έκδοσης 1835. Ο τρίτος τόμος αυτού του βιβλίου περιγράφει, ακριβώς, αυτό το εύρημα.
Μετά την δημοσίευση του βιβλίου, η ισχυρή κοινότητα των Κοζανιτών της Βιέννης ξεσηκώθηκε και το 1948 κατόρθωσε και πήρε το εύρημα, στέλνοντάς το στην πατρίδα του, στην Κοζάνη.
Περισσότερες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο ‘’κιονόκρανο ‘’ ή ‘’τμήμα βωμού ‘’ ,όπως πιστευόταν ότι είναι , μέχρι την εποχή που έγραψε ο Λιούφης ,ο αρχαιολόγος Χ. Μακαρόνας* θα εκφράσει την γνώμη, ότι το εύρημα αυτό δεν αποτελούσε τμήμα βωμού, αλλά ήταν η βάση πάνω στην οποία στηριζόταν το άγαλμα της νεκρής Κλεοπάτρας, που αναφέρεται στην επιγραφή.
* Ο Χαράλαμπος Ι. Μακαρόνας (Αθήνα, 1905 – 11 Ιουνίου 1977), ήταν Έλληνας αρχαιολόγος του 20ού αιώνα. Ήταν ο ιδρυτής και πρώτος διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Με το πέρασμα του χρόνου διαπιστώθηκε ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα ήταν διάσπαρτα, σε όλη την πόλη .
Θέλοντας να μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες, αναζητήσαμε τις επιγραφές, στον πανδέκτη του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, όπου υπάρχει το εύρημα με επιγραφές, με τον αριθμό ΕΑΜ 054 και βρίσκεται στη συλλογή “Αρχαίες Ελληνικές και λατινικές επιγραφές Άνω Μακεδονίας, Αιγιακής Θράκης και Αχαΐας”, όπου οι καταχωρήσεις στηρίζονται στο βιβλίο του Γιάννη Τουράτσογλου, με τίτλο “Ἐπιγραφὲς Ἄνω Μακεδονίας (Ἐλίμεια, Ἐορδαία, Νότια Λυγκηστίς, Ὀρεστίς). 1985
Τα στοιχεία, που υπάρχουν στον πανδέκτη είναι τα παρακάτω:
EAM 054: Επιτύμβιο της Κλεοπάτρας, συζύγου του Κρίσπου
Εναλλακτικός Τίτλος:
ΕΑΜ 054: Epitaph of Kleopatra wife of Krispos
Βρέθηκε στο Τρίδενδρο του νομού Κοζάνης κοντά σε κάποιον τάφο
Χρονολογήθηκε ότι ανήκει στο δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα.
Περιγραφή:
Μαρμάρινο φοινικόμορφο κιονόκρανο από δύο συνανήκοντα τεμάχια, με τετράπλευρο άβακα* θραυσμένο σε μερικά σημεία. Τετράγωνοι τόρμοι** στην επάνω και κάτω επιφάνεια.
Διαστάσεις: 0,56×0,56×0,35.
Επιγραφή σε δέλτους ***στις τρεις πλευρές (α, β, γ) του άβακα.
Α πλευρά
“Κρίσπος μετὰ τῆς [θυ]-
γατρὸς ‣ Κρισπείνας [ . περ. 2 . ]
ζῶν ἔτι ‣ Κλεοπάτραν τὴν
σ̣ύ̣μβιον φιλανδρίας ἕνεκεν.”
Β πλευρά
“Χαίρετε ἥρω[ες]·
χαῖρε καὶ σὺ̣ κ’ ε̣ὐόδε̣[ι].”
Γ πλευρά
“Χαίρετε ἥρωες·
χαῖρε καὶ σὺ κ’ εὐόδει.”
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ( * )
*Η λέξη άβακας είναι η ελληνική λέξη άβαξ ,που ,σύμφωνα με τρία αρχαία λεξικά σημαίνει μια πινακίδα, μια σανίδα, κάτι που δεν έχει βάση Ἄβαξ· κυρίως ὁ μὴ ἔχων βάσιν, καταχρηστικῶς δὲ καὶ ἐπὶ οἵουδήποτε σανιδίου
**τόρμη ἡ, τόρμα. = άρθρωση συναρμογή («βουβῶνος ἐν τόρμαισι», Λυκόφρ )
***δέλτος η [δéltos] : στην έκφραση η ~ της ιστορίας, η ιστορία ως διατήρηση στη μνήμη των ανθρώπων των συμβάντων εκείνων που θεωρούνται αξιόλογα: Θα γραφτεί το όνομά του στις (χρυσές) δέλτους της ιστορίας.
[λόγ. < αρχ. δέλτος `πινακίδα για γράψιμο΄
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Π. Λιούφης στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗς ΚΟΖΑΝΗΣ που τύπωσε το έτος 1924,
2.William Martin Leake, (Travels in Northern Greece) 1835
3.Το 1992 ο Μ. Παπακωνσταντίνου εκδίδει τη δική του ιστορία-Μια βορειοελληνική πόλη στην Τουρκοκρατία, Ιστορία της Κοζάνης(1400-1912)
4. Βιβλιογραφικές Αναφορές: ΠΑΝΔΕΚΤΗ
Συγγραφέας: Ἀθανάσιος Δ. Ριζάκης.-Συγγραφέας: Γιάννης Τουράτσογλου.
Τίτλος: “Ἐπιγραφὲς Ἄνω Μακεδονίας (Ἐλίμεια, Ἐορδαία, Νότια Λυγκηστίς, Ὀρεστίς). Τόμος Α΄: Κατάλογος ἐπιγραφῶν” Ημερομηνια: 1985 -Εκδότης: Υπουργείο Πολιτισμού – Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων -Τόπος: Ἀθήνα
5. . ΙΔΡΥΜΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ TRAVELOGUES – ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ Τόποι,μνημεία ,Άνθρωποι
6. Πύλη για την Ελληνική γλώσσα www greece language.gr
7. el wikipedia /Abakas
8. Academic Dictionaries and Encyclopedias Dictionary of Greek www enacademic.com
9. Πανδέκτης Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 1956 Αρχαίες Ελληνικές και λατινικές επιγραφές Άνω Μακεδονίας Αιγιακής Θράκης και Αχαΐας
10. el.wikipedia.org/wiki/Χαράλαμπος_Μακαρόνας
Δείτε το VIDEO που ακολουθεί όπου υπάρχουν και άλλες πληροφορίες για άλλα αρχαιολογικά ευρήματα και πληροφορίες που δίνει στο βιβλίο του ο Ν.Λίουφης που βρέθηκαν από το 1817-έως τις αρχές του 20ου αιώνα στην Κοζάνη:
