Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΤΙ ΗΤΑΝ
Αρχαία Ελληνική Πόλη στην Ασιατική ακτή του Ελλήσποντου, στην Τρωάδα, ανάμεσα στην Λάμσακο και τα Δαρδανέλια, η οποία ιδρύθηκε από Μιλήσιους, στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. και είχε εξελιχθεί σε σπουδαιότατο σταθμό του εμπορίου Ευρώπης – Ασίας Ο κολπίσκος της θεωρείται το καλύτερο φυσικό λιμάνι των Στενών.
ΠΟΥ ΑΚΡΙΒΩΣ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ
Βρισκόταν στο στενότερο μέρος του Ελλήσποντου ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία (700 μέτρα ως 4 χιλιόμετρα απόσταση ), στο σημείο Ναγαρά (Nagara Point, σημερινό Μπογκάζ-χισάρ), ακριβώς απέναντι στη Σηστό, κι εξελίχθηκε σε σπουδαιότατο σταθμό του εμπορίου Ευρώπης – Ασίας.
Η πόλη δεν στηριζόταν οικονομικά, μόνο στο εμπόριο, αλλά και στη βιοτεχνία.
Στην Αρχαιότητα γειτνίαζε, στα βορειοανατολικά με την Αρίσβη και στα νοτιοδυτικά, με τη Δάρδανο.
ΕΠΟΧΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗΣ
Υπήρξε σαν πόλη η Άβυδος από τα προϊστορικά χρόνια, που εμφανίζεται ,τότε σαν Θρακική πόλη και που φιλολογικές μαρτυρίες δείχνουν, ότι συνέχισε να κατοικείται, ανελλιπώς, μέχρι περίπου το 17ο αιώνα μ.Χ.
Η Άβυδος περιγράφεται για πρώτη φορά στην Ιλιάδα του Ομήρου.
Ο Όμηρος λέει ότι πολεμιστές από την πόλη βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή των Τρώων.
Με βάση τις εκφράσεις του Ομήρου, φαίνεται ότι ο οικισμός υπήρχε πριν από τη 2η χιλιετία π.Χ.
Το 1081, οι Σελτζούκοι επιτέθηκαν για πρώτη φορά στην πόλη της Άβυδου και έκανε τους Βυζαντινούς να μετατρέψουν την πόλη σε φρούριο.
Η ΑΒΥΔΟΣ ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΤΗ Η ΠΟΛΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΡΥΛΙΚΟ ΕΡΩΤΑ ΤΟΥ ΑΒΥΔΗΝΟΥ ΛΕΑΝΔΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΕΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΗΡΟΥΣ ΠΟΥ ΕΜΕΝΕ ΣΤΗΝ ΣΕΣΤΟ.
Η πόλη έγινε γνωστή από θρύλο της αρχαιότητας που περιγράφει τον έρωτα της ιέρειας της Αφροδίτης, της Ηρούς εκ της Σηστού και του εξ Αβύδου Λέανδρου (Ηρώ και Λέανδρος).
Η Ηρώ κατοικούσε σε έναν πύργο στη Σέστο, στην ευρωπαϊκή πλευρά του Ελλήσποντου και Λέανδρος ένας νεαρός από την Άβυδο στην αντίθετη πλευρά του στενού.
Ο Λέανδρος ερωτεύτηκε τον Ηρώ , εκείνη ανταποκρίθηκε, παρά το γεγονός ότι η θέση της δεν το επέτρεπε και κάθε βράδυ κολυμπούσε στον Ελλήσποντο για να περάσει κάποιο χρόνο μαζί της.
Η Ηρώ άναβε ένα λυχνάρι στην κορυφή του πύργου του, για να τον καθοδηγεί στο δρόμο του.
Η θεά Αφροδίτη άκουσε τα όμορφα λόγια, που έλεγε ο Λέανδρος και εκνευρίστηκε γιατί οι Ιέρειες της με αυτά τα άκουγε από το καλοκαίρι και όταν ήρθε ο χειμώνας καθώς ο Λέανδρος κολυμπούσε στον Ελλήσποντο από το φως της Ηρώ άρχισε να βγαίνει ένας αέρας, ξέσπασε τρικυμιά και η αγάπη των δυο νέων παιδιών είχε φρικτό τέλος.
Ο Λέανδρος πνίγηκε στην θάλασσα, χάνοντας τον δρόμο του, όταν έσβησε και το λυχνάρι.
Τον αγαπημένο της, ακολούθησε στον θάνατο και η Ηρώ πέφτοντας στην θάλασσα και χάνοντας την ζωή της.
Ο μύθος της Ηρούς και του Λέανδρου έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς στη λογοτεχνία και τις τέχνες:
Την αγάπη αυτή, πάρα πολλοί συγγράφεις και ποιητές την ύμνησαν, ανάμεσα τους ο Οβίδιος , ο Βυζαντινός ποιητής Μουσάους , ο Σαίξπηρ ,ο Λόρδος Βύρων κ,α, ακόμη απεικόνισαν μεγάλοι ζωγράφοι τον οδυρμό της Ιέρειας, πάνω από το σώμα του Λέανδρου , εξεδόθησαν δε, κατά την αρχαιότητα, νομίσματα με αναφορά στην μεγάλη αγάπη τους.
ΠΟΙΑ ΑΛΛΗ ΦΗΜΗ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ
Έγινε πλουσιότατη και οι κάτοικοί της είχαν τη φήμη φιλήδονων ανθρώπων.
Οι άλλοι Έλληνες θεωρούσαν τους Αβυδηνούς αφιλόξενους, φλύαρους, αλαζονικούς και ακόλαστους.
Για να δούμε τί την καταμαρτυρούσαν :
1. Η Άβυδος έγινε Άβυσσος (=χωρίς βυθό) και κατ΄ επέκταση, ακόρεστη, αχόρταγη.
2. Οι Αβυδινοί ήσαν ακόλαστοι Στην αρχαιότητα πολλές από τις διάσημες εταίρες έφεραν το προσωνύμιο “Άβυδος”, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η καταγωγή τους είχε την ρίζα τους στην πόλη του Ελλησπόντου.
3. Η φράση “άβυδος ανήρ” που χρησιμοποιείτο σε Ελληνικές πόλεις σήμαινε τον συκοφάντη δηλαδή τον ανεπιθύμητο, αρχοντοχωριάτης κ.λπ.
4. Η φράση “Άβυδον πατείν” σήμαινε πράξη απερίσκεπτη και πολυέξοδη παραμονή των ξένων στη ακριβή αυτή πόλη και λεγόταν για κάθε πανάκριβη διαμονή σε οποιοδήποτε μέρος του τότε γνωστού κόσμου.
5. Οι αρχαίοι Έλληνες των άλλων πόλεω,ν τους θεωρούσαν αφιλόξενους, φλύαρους, αλλά προπάντων άσελγους και διεφθαρμένους. 6. Χαρακτηριστικό ανέκδοτο που λεγόταν στην αρχαιότητα για την Άβυδο ήταν το “Αβυδηνόν επιρρόφημα” ή “Αβυδηνόν επιφόρημα” κάθε βεβιασμένη διάλυση προσκεκλημένων ή θαμώνων, όποτε συνέβαινε τέτοιο, υπήρξε δε και αρκετά προσφιλής ελληνική πολιτική έκφραση, προπολεμικά.
Οι κάτοικοι της Αβύδου είχαν τη συνήθεια (συνειδητά ή όχι), μετά το δείπνο να παρουσιάζουν στους επισκέπτες τους τα μικρά παιδιά τους, που τα συνόδευαν, βέβαια, οι παραμάνες τους.
Εκείνα, όμως άρπαζαν αποφάγια, φώναζαν παρενοχλούσαν και τελικά οι επισκέπτες έφευγαν. Έτσι επικράτησε να αποκαλείται ως “Αβυδηνό επιρρόφημα”,
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Οι Αβυδινοί οι αρχαίοι κάτοικοί της ήταν πεπεισμένοι ότι ιδρυτής της πόλης χώρας τους ήταν ο μυθικός ήρωας Άβυδος, που όμως είναι ανύπαρκτος στην Ελληνική μυθολογία.
Είναι όμως προφανές ότι η ονομασία προέρχεται από το στερητικό α και το ρήμα “βύζω”, εξ ου και λεγόταν Άβυζος ή Άβυσσος.
Το ρήμα βύζω = κάνω θόρυβο ή ανεμοζάλη (σκοτούρα). Συνεπώς, η Άβυδος ήταν πόλη αθόρυβη, της ξεκούρασης, της ξεγνοιασιάς και της καλοπέρασης
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ
Την Άβυδο την αναφέρουν ο Όμηρος και όλοι οι Έλληνες ιστορικοί. Κατά τον Στράβωνα μετά τον Τρωικό πόλεμο αποικήθηκε από Θράκες και κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα από του Μιλήσιους
ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΕΡΣΕΣ
Γυρίζοντας από την εκστρατεία του στη Σκυθία, το 500 π.Χ. – 494 π.Χ. ο Δαρείος ο Α’ ο Υστάσπης προσπάθησε να συντρίψει την αποστασία των Ιωνικών πόλεων και ο γαμπρός του Δαυρίσης κατέλαβε την Άβυδο και την πυρπόλησε
. Η ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΔΑΡΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΒΥΔΟ ΣΤΟ ΣΕΞΤΟ (ΑΣΙΑ-ΕΥΡΩΠΗ )
Το 480 π.Χ. ο Ξέρξης διαπεραίωσε από εκεί το στρατό του στην απέναντι ακτή, ρίχνοντας δυο γέφυρες πάνω στον Ελλήσποντο
Την πρώτη φορά μια σφοδρή τρικυμία έκανε τις γέφυρες κομμάτια και ο Ξέρξης έδωσε διαταγή να μαστιγώσουν τον Ελλήσποντο με τριακόσια μαστιγώματα και ν αποκεφαλίσουν τους ανθρώπους που είχαν επιστατήσει στη ζεύξη των στενών.
Τη δεύτερη φορά οι γέφυρες κατασκευάστηκαν με άλλο τρόπο και ο στρατός του Ξέρξη μπόρεσε να περάσει (Περσικοί Πόλεμοι).
Η ΑΒΥΔΟΣ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (ΔΗΛΙΑΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ)
Μετά τους Μηδικούς πολέμους η Άβυδος έγινε μέλος της Αττικής Συμπολιτείας της Δήλου, (Η Συμμαχία της Δήλου ήταν μια πολιτική και στρατιωτική ένωση περίπου 150 αρχαίων ελληνικών πόλεων κρατών κατά τον 5ο αιώνα π.χ.
Η ΑΒΥΔΟΣ ΑΠΟΣΤΑΤΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΗΛΙΑΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
Στον Πελοποννησιακό Πόλεμο αποστάτησε κι έγινε σημαντικό ορμητήριο των Σπαρτιατικών δυνάμεων. Το 411 π.Χ., μετά τη νίκη τους εναντίον των ναυτικών δυνάμεων του Κλεάρχου, οι Αθηναίοι κατέκτησαν τη Λάμψακο και τη Σηστό, αλλά δεν μπόρεσαν να υποτάξουν την Άβυδο.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΑΒΥΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΦΙΛΙΠΠΟ ΤΟΝ Ε’
Το 201-197 π.Χ., η Άβυδος πολιορκήθηκε από τον Φίλιππο Ε’ της Μακεδονίας και καταστράφηκε• αργότερα όμως ανοικοδομήθηκε και την εποχή των Ρωμαίων και των Βυζαντινών ήταν βάση για τον έλεγχο των Στενών.
Έτσι, εξηγείται ο λόγος ότι, ενώ ο Φίλιππος πολιορκούσε την πόλη ,παραχώρησε τριήμερη προθεσμία “ως χάρη” για την παράδοση της.
Οι Αβυδινοί αντιστάθηκαν μέχρις εσχάτων και μετά την αυτοκτονία του άμαχου πληθυσμού, η πόλη έρημη και κατεστραμμένη καταλήφθηκε (200 π.Χ.)
ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΒΩΝΑ
Η δεσπόζουσα γεωγραφικοί της θέση ίσως τα ορυχεία χρυσού που υπήρχαν συνετέλεσαν, ώστε να κατοικηθεί πολύ νωρίς και να αποκτήσει στρατηγική και οικονομική σημασία που διατήρησε μέχρι την Βυζαντινή εποχή. ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ
Η σπουδαιότητα της πόλης της Αβύδου ήταν μεγάλη λόγω της δυνατότητος που έδιδε ο τόπος που βρισκόταν που αποτελούσε βάση για τον έλεγχο των Στενών. Έτσι ,αργότερα Ρωμαίοι και Βυζαντινοί φρόντισαν για την ανοικοδόμηση της
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ
Στην Βυζαντινή περίοδο η πόλη διατήρησε την οικονομική της και την στρατηγική της σημασία, και ήταν σημαντικό οχυρό και σταθμός ελέγχου της κυκλοφορίας από και προς τον Ελλήσποντο.
Η πόλη πρέπει να αριθμούσε σημαντική χριστιανική κοινότητα και στην πρώιμη Βυζαντινή περίοδο είχε δικό της Επίσκοπο, ενώ τουλάχιστον ένα μοναστήρι αναφέρεται εκεί κατά τον 8ο αιώνα. Διοικητικά ανήκε στο Θέμα του Οψικίου και ήταν έδρα Επισκόπου ‘’Αβύδου επισκοπή ‘’.
Η Επισκοπή Αβύδου αναφέρεται στα Τακτικά, ήδη, από τον 7ο αιώνα, ως μία των Επισκοπών της Επαρχίας Ελλησπόντου υποκείμενη στη Μητρόπολη Κυζίκου.
Από τα μέσα του 7ου αιώνα μέχρι την εποχή του Ανδρόνικου ΙΙΙ του Παλαιολόγου το 1341, εμφανίζεται η ύπαρξη της Επισκοπής . Κατείχε συνήθως την 7η θέση μεταξύ των 12 ή 13 Επισκοπών της Μητροπόλεως αυτής. Τον 12ο αιώνα η Επισκοπή Αβύδου ανυψώθηκε σε Μητρόπολη. Τα ονόματα των Επισκόπων που είναι γνωστά είναι: Μαρτσίαν, Παμφίλος,Αμμώνιος, Ισίδωρος ,Θεόδωρος .
Οι σφραγίδες πιστοποιούν τον Θεοδόσιο ως Επίσκοπο της Άβύδου τον 11ο αιώνα και τον Ιωάννη ως Μητροπολίτη του Αβύδου τον 11 / 12ο αιώνα. Ωστόσο, μετά τον 15ο αιώνα έπαψε υφισταμένη και έκτοτε οι Επίσκοποι Αβύδου είναι τιτουλάριοι.
Στην Άβυδο παρέμεινε Μητροπολίτης μέχρι να πέσει η πόλη στους Τούρκους τον 14ο αιώνα. Στα χρόνια του Ιουστινιανού ιδρύθηκε στην Αβυδο το πρώτο δημόσιο Τελωνείο που εξελίχθηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα του Βυζαντίου.
Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός πιστεύοντας στην στρατηγική αξία της θέσης της ,την ενίσχυσε με οχυρωματικά έργα.
ΟΘΩΜΑΝΟΙ
Εξαιτίας της στρατηγικής της σημασίας τον έλεγχό της διεκδίκησαν κατά καιρούς οι Άραβες, οι Βενετοί και οι Οθωμανοί Τούρκοι και έγινε έτσι θέατρο πολλών μαχών σε όλη τη Βυζαντινή περίοδο.
Οι φιλολογικές πηγές δίνουν την εντύπωση ενός κοσμοπολίτικου φρουρίου, όπου το διαμετακομιστικό εμπόριο έπαιζε σημαντικό ρόλο. Οι Οθωμανοί Τούρκοι εμφανίζονται διεκδικώντας την Άβυδο ήδη από το 10ο αιώνα.
Στα μέσα του 14ου αιώνα η Άβυδος πέρασε στα χέρια του Οθωμανού εμίρη Ορχάν.
Κατά το 16ο αιώνα, το οχυρό της πόλης υπήρχε ακόμη· Ευρωπαίοι ταξιδιώτες παραδίδουν ότι η πόλη είχε και τζαμί.
Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα ταξιδιώτες περιγράφουν ερείπια που ήταν ακόμη εμφανή. .
Οι περιηγητές το 1830 αναφέρουν για την Αβυδο σαν χώρο ερειπίων από τείχη και αρχαία κτίσματα.
Στην εποχή των Οθωμανών, πάντως, η πόλη έχασε εντελώς την σημασία της και έπεσε στην αφάνεια.
ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα, στην θέση της Αβύδου δεν υπάρχει κανένα αξιόλογο χωριό ή κωμόπολη.
Η περιοχή έχει κηρυχθεί στρατιωτική ζώνη όπου απαγορεύεται η πρόσβαση και είναι γνωστή ως Nara Burnu ( τουρκική “Cape Nara”), Στην περιοχή όπου βρίσκεται το Cape Nara,υπάρχουν τα διοικητικά κτήρια της Ναυτικής Διοίκησης του Βοσπόρου .
