Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
Μια πλευρά του Λασσάνη, που εν πολλοίς, είναι άγνωστη στην Κοζάνη είναι αυτή του ανθρώπου των γραμμάτων.
Έχει γράψει πάρα πολλά βιβλία, κυρίως, για την επιμόρφωση των παιδιών σε μια εποχή που το σωστό βιβλίο σε Ελληνική γραφή ήταν σχεδόν άγνωστο αλλάκαι θεατρικά έργα,ποιήματα, κ.α.
Άν δεν ήταν γνωστός για την Εθνική του προσφορά στην απελευθέρωση της Ελλάδος και τον τιμούσαν μόνο γι’ αυτό, θα έπρεπε στην πατρίδα του την Κοζάνη και μόνον ,ως λόγιος να τιμάται ιδιαιτέρως.
Η ΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ
Έλαβε ευρεία και άρτια μόρφωση, αρχικά, στην Σχολή της Κοζάνης, την οποία αποκαλούσαν Στοά και μετέπειτα (το 1813)
Επί μία τετραετία στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, όπου παρακολούθησε μαθήματα Ιατρικής και Φιλολογίας.
Έγινε Διδάκτωρ της Φιλολογίας και κάτοχος της Γερμανικής, Ρωσικής και Γαλλικής γλώσσας.
Φυσικά, μιλούσε την Ελληνική και την Τουρκική γλώσσα.
ΔΑΣΚΑΛΟΣ
Δίδαξε στην ελληνική σχολή Οδησσού. Πριν την Οδησσό ο Λασσάνης εργαζόταν στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, ως οικοδιδάσκαλος σε επίσημες οικογένειες του τόπου,
Το 1817 προσεκλήθη στην Οδησσό για να διδάξει στην εκεί Ελληνοεμπορική Σχολή, μαζί με τον περίφημο διδάσκαλο του Γένους, Γεννάδιο.
Διδάσκει την ελληνική παιδεία στους μαθητές του για μεγάλο διάστημα χωρίς αμοιβή και παράλληλα προετοιμάζει το έδαφος για την αναστήλωση του Γένους και την ανάσταση των Ελλήνων, γράφοντας πατριωτικά ποιήματα, δημοσιεύοντας άρθρα, διοργανώνοντας διαλέξεις.,
Την αγάπη του για την παιδεία την έδειξε και στην πατρίδα βοηθώντας οικονομικά και τα σχολεία της Κοζάνης.
Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Κάποια στιγμή θέλησε να ασχοληθεί με την διάσωση των αρχαίων στην Ελλάδα, πριν την ενεργή ανάμιξη του στην Φιλική εταιρία.
Έπεσε στα χέρια μου μια επιστολή που έστειλε ένας ‘Ελληνας από το Κισνόβιο της Βεσαραβίας στις 24 /10/1820
****« Ήγαπητέ μοι φίλε κύριε Γεόργιε Λασσάνη ! “Εμαθον οτι εκδίδεις Έλληνικήν άρχαιολογίαν και οτι μελετάς νά ταξιδεψησης είς τήν φιλτάτην μας πατρίδα διά νά θεώρησης και νά περιγράψης οσα ερείπια σώζονται ακόμη διασκορπισμένα εδώ κ’ εκεί. ‘Αλλ’ επειδή είς τάς παρούσας περιστάσεις, είναι κίνδυνος νά ταξιδεύη τις χωρίς συνοδίαν, και μάλιστα διά τοιούτον έργον διά τούτο εγώ αποφασίζω αυτοπροαιρέτως νά ευκολύνω τήν όδοιπορίαν σας συνοδεύοντας μέ τριακόσια παλικάρια μου τά όποΐα εγώ νά τά συνάξω οπόταν αποφασίσετε νά μέ ειδοποιήσετε περί τού ταξιδείου σας. Υγίαινε καί νόμιζε φίλον πιστόν,καί εύπιθέστατον άδελφόν. ” Ναούμην Παναγιώτην” ******
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ
Ως λόγιος ο Γ. Λασσάνης δεν είναι τόσο γνωστός ιδιαίτερα στην πατρίδα του.
‘Έχει, ωστόσο, αφήσει πολύ μεγάλο συγγραφικό έργο .
Η συγγραφική παραγωγή του Γ. Λασσάνη περιλάμβανε σχολικά εγχειρίδια, θεατρικά έργα, ποιήματα αλλά και ιστορικά κείμενα και πολιτικά δοκίμια καθώς και διάφορες μεταφράσεις.
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ
Στην Μόσχα εκδόθηκαν από το 1919-1921 έξι τόμοι της, που έγραψε μαζί με τον Γεώργιο Γεννάδιο στην Οδησσό, αυτοί της “Προπαιδευτική εγκυκλοπαίδεια”.
Ένα μέρος της ήταν μετάφραση από αντίστοιχη Γερμανική εγκυκλοπαίδεια.
Ο Γεώργιος Γεννάδιος,που συνεργάσθηκε ηταν λόγιος και δάσκαλος του Γένους συνάδελφός του Λασσάνη στην Ελληνοεμπορική Σχολή, υπήρξε σπουδαίο παράδειγμα εκπαιδευτικού παράγοντα του 19ου αιώνα. Κατάφερε όχι μόνο να μεταβιβάσει γνώσεις στους μαθητές του, αλλά και να τους εξοικειώσει με το βαθύτερο νόημα της κλασικής παιδείας οδηγώντας τους στη βίωση των ιδανικών της ελευθερίας. Υπήρξε ο πρώτος Διευθυντής της Εθνικής βιβλιοθήκης της Ελλάδος
ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΕΡΓΑ-ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ-ΗΘΟΠΟΙΟΣ
Τα δυο πρώτα έργα που έγραψε στην Οδησσό ο Λασσάνης τα ανέβασε ο ίδιος στην σκηνή και έπαιξε ως ηθοποιός.
Το θέατρο ήταν μία από τις πλευρές της επαναστατικής προετοιμασίας των εθελοντών.
Το 1819, στην Οδησσό, το πρώτο του έργο ανέβηκε από τον Λασσάνη ήταν αυτό με τον τίτλο ”Ελλάς και ένας αλλοδαπός”, στο οποίο ο Λασσάνης έπαιξε και ως ηθοποιός.
Στην πρεμιέρα παραβρέθηκαν ο δήμαρχος, ο Αλέξανδρος Λανγκερον καλά λόγια αυτό δημοσίευσε και το περιοδικό “The Scientist Hermes” της Βιέννης.
Την ίδια χρονιά, στην Οδησσό, ανέβασε το έργο με τον τίτλο «Αρμόδιος και Αριστογείτων».
Τα θεατρικά έργα του κορυφαίου φιλικού και αγωνιστή του ’21, Γεωργίου Λασσάνη, γράφτηκε ότι δεν πρέπει να διαβάζονται μόνο ως δραματικά κείμενα, αλλά κυρίως ως πολιτικά μανιφέστα της επικείμενης Επανάστασης κι ως ιστορικά ντοκουμέντα μιας σημαδιακής καμπής του Νέου Ελληνισμού.
Επίσης, μπορούν να εκληφθούν και ως τεκμήρια
Τα δυο αυτά έργα εκδόθηκαν και σε βιβλίο, με τον Λασσάνη να φέρνει το φιλολογικό ψευδώνυμο Γεώργιος Λυσανίας.
Εξέδωσε την τραγωδία “Ελλάς” (1820) Αρμόδιος και Αριστογείτων, τραγωδία.
Αργότερα, εξέδωσε και το τρίτο βιβλίο , όπως και τα ακόλουθα
4.Δια Φωνής αριθμητική
5.Διατριβές στον Λόγιο Ερμή
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
6.Ιστορία της Ελλάδος (Η Τρίτη Εποχή), ιστορικό δοκίμιο. 7.Στρατιωτικόν της Ελλάδος, ιστορικό δοκίμιο.
8.Και μια νεκρολογία για τον Αλ. Υψηλάντη ”QUI ME PROTEJEA”
9. Η Ελλάς και ο Ξένος μονόπρακτο δράμα.
10 .Ο αρνησίθρησκος του Μοριά, δράμα.
11 .Ποιήματα με το τίτλο ”Φυλακή
12 Εξηγήσεις για την προετοιμασία της Ελληνικής Επαναστάσεως (Aufschlüsse über die Vorbereitungen zur Griechischen Insurrection), ιστορικό δοκίμιο.
13.Η πρόσληψη
14 Εκδόθηκαν στην Αθήνα και 2 ημερολόγια του Γ. Λασσάνη.
Δεν σώζεται ολόκληρο άρχισε να το γράφει, για να αποκαταστήσει τον Αλ. Υψηλάντη που συκοφαντήθηκε αγρίως Ο Βακαλόπουλος αναφέρεται σε τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973) και πολύ πιθανόν να υπάρχουν και άλλα έργα που δεν μπόρεσα να εντοπίσω.
ΥΠΗΡΞΕ Ο ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ ΤΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΗ ,ΤΗΣ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΜΟΛΔΟΒΑΧΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ
Η προκήρυξη του Υψηλάντη: «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος! » Η ώρα ήλθεν, ω άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης πολεμούντες υπέρ ιδίων δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν!… » Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασσικήν γην της Ελλάδος! Ας συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών! Ας πολεμήσωμεν εις τους τάφους των πατέρων μας, οι οποίοι διά να μας αφήσουν ελευθέρους επολέμησαν και απέθανον εκεί!… Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι, η Πατρίς μάς προσκαλεί!
ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΡΟΚΥΡΗΞΗΣ
Την 24 Φεβρουαρίου 1821Εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου Αλέξανδρος Υψηλάντης»
”Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος”
Είναι ο τίτλος της επαναστατικής προκήρυξης που κυκλοφόρησε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας (σημερινό Ιάσι Ρουμανίας) στις 24 Φεβρουαρίου 1821 και σηματοδότησε την έναρξη της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Η προκήρυξη καλεί όλους τους Έλληνες να ξεσηκωθούν και αναφέρεται στους αγώνες που έκαναν οι ευρωπαϊκοί λαοί για να διώξουν τους τυράννους τους. Ακόμη, διαβεβαιώνει έμμεσα ότι η Ρωσία (η «Κραταιά δύναμις» του κειμένου) θα βοηθήσει την Ελληνική Επανάσταση.
Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος
Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν.
Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! η Π α τ ρ ί ς μ α ς π ρ ο σ κ α λ ε ί!
Η Ευρώπη, προσηλώνουσα τους οφθαλμούς της εις ημάς, απορεί διά την ακινησίαν μας, ας αντηχήσωσι λοιπόν όλα τα Όρη τής Ελλάδος από τον Ήχον τής πολεμικής μας Σάλπιγγος, και αι κοιλάδες από την τρομεράν κλαγγήν των Αρμάτων μας. Η Ευρώπη θέλει θαυμάση τας ανδραγαθίας μας, οι δε τύραννοι ημών τρέμοντες και ωχροί θέλουσι φύγει απ’ έμπροσθέν μας.
Οι φωτισμένοι λαοί της Ευρώπης ενασχολούνται εις την αποκατάστασιν της ιδίας ευδαιμονίας· και πλήρεις ευγνωμοσύνης διά τας προς αυτούς των Προπατόρων μας ευεργεσίας, επιθυμούσι την ελευθερίαν της Ελλάδος.
Ημείς, φαινόμενοι άξιοι της προπατορικής αρετής και του παρόντος αιώνος, είμεθα Εύελπεις, να επιτύχωμεν την υπεράσπισιν αυτών και βοήθειαν· πολλοί εκ τούτων φιλελεύθεροι θέλουσιν έλθη, διά να συναγωνισθώσι με ημάς. Κινηθήτε, ω φίλοι, και θέλετε ιδή μίαν Κραταιάν δύναμιν να υπερασπισθή τα δίκαιά μας! Θέλετε ιδή και εξ αυτών των εχθρών μας πολλούς, οίτινες, παρακινούμενοι από την δικαίαν μας αιτίαν, να στρέψωσι τα Νώτα προς τον εχθρόν και να ενωθώσι με ημάς· ας παρρησιασθώσι με ειλικρινές φρόνημα, η Πατρίς θέλει τους εγκολπωθή! Ποίος λοιπόν εμποδίζει τους ανδρικούς σας Βραχίονας; ο άνανδρος εχθρός μας είναι ασθενής και αδύνατος. Οι στρατηγοί μας έμπειροι και όλοι οι ομογενείς γέμουσιν ενθουσιασμού! ενωθήτε λοιπόν, ω ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες! ας σχηματισθώσι φάλαγκες εθνικαί, ας εμφανισθώσι Πατριωτικαί λεγεώνες, και θέλετε ιδή τους παλαιούς εκείνους Κολοσσούς του δεσποτισμού να πέσωσιν εξ ιδίων, απέναντι των θριαμβευτικών μας Σημαίων! Εις την φωνήν της Σάλπιγκός μας όλα τα παράλια του Ιωνίου και Αιγέου πελάγους θέλουσιν αντηχήση· τα Ελληνικά πλοία, τα οποία εν καιρώ ειρήνης ήξεραν να εμπορεύωνται, και να πολεμώσι, θέλουσι σπείρη εις όλους τους λιμένας του τυράννου με το πυρ και την μάχαιραν, την φρίκην και τον θάνατον…
Ποία ελληνική ψυχή θέλει αδιαφορήση εις την πρόσκλησιν της Πατρίδος; Εις την Ρώμην ένας του Καίσαρος φίλος σείων την αιματομένην χλαμύδα του τυράννου εγείρει τον λαόν. Tι θέλετε κάμη Σεις ω Έλληνες, προς τους οποίους η Πατρίς γυμνή δεικνύει μεν τας πληγάς της και με διακεκομμένην φωνήν επικαλείται την βοήθειαν των τέκνων της; Η θεία πρόνοια, ω φίλοι Συμπατριώται, ευσπλαγχνισθείσα πλέον τας δυστυχίας μας ηυδόκησεν ούτω τα πράγματα, ώστε με μικρόν κόπον θέλομεν απολαύση με την ελευθερίαν πάσαν ευδαιμονίαν. Αν λοιπόν από αξιόμεμπον αβελτηρίαν αδιαφορήσωμεν, ο τύραννος γενόμενος αγριώτερος θέλει πολλαπλασιάση τα δεινά μας, και θέλομεν καταντήση διά παντός το δυστυχέστερον πάντων των εθνών.
Στρέψατε τους οφθαλμούς σας, ω Συμπατριώται, και ίδετε την ελεεινήν μας κατάστασιν! ίδετε εδώ τους Ναούς καταπατημένους! εκεί τα τέκνα μας αρπαζόμενα διά χρήσιν αναιδεστάτην της αναιδούς φιληδονίας των βαρβάρων τυράννων μας! τους οίκους μας γεγυμνωμένους, τον αγρούς μας λεηλατισμένους και ημάς αυτούς ελεεινά ανδράποδα!
Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον τούτον Ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον να υψώσωμεν το σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν! λέγω τον Σταυρόν, και ούτω να εκδικήσωμεν την Πατρίδα, και την Ορθόδοξον ημών Πίστιν από την ασεβή των ασεβών Καταφρόνησιν.
Μεταξύ ημών ευγενέστερος είναι, όστις ανδρειοτέρως υπερασπισθή τα δίκαια της Πατρίδος, και ωφελιμοτέρως την δουλεύση. Το έθνος συναθροιζόμενον θέλει εκλέξη τους Δημογέροντάς του, και εις την ύψιστον ταύτην Βουλήν θέλουσιν υπείκει όλαι μας αι πράξεις…
Ας κινηθώμεν λοιπόν μέ εν κοινόν φρόνιμα, oι πλούσιοι ας καταβάλωσιν μέρος της ιδίας περιουσίας, oι ιερoί ποιμένες ας εμψυχώσωσι τον λαόν με το ίδιόν των παράδειγμα, και oι πεπαιδευμένοι ας συμβουλεύσωσιν τα ωφέλιμα. Oι δε εν ξέναις αυλαίς υπουργούντες στρατιωτικοί και πολιτικοί ομογενείς, αποδίδοντες τας ευχαριστίας εις ην έκαστος υπουργεί δύναμιν, ας ορμήσωσιν όλοι εις το ανοιγόμενον ήδη μέγα και λαμπρόν στάδιον, και ας συνεισφέρωσιν εις την πατρίδα τον χρεωστούμενον φόρον, και ως γενναίoι ας ενοπλισθώμεν όλοι άνευ αναβολής καιρού με το ακαταμάχητον όπλον της ανδρείας και υπόσχομαι εντός ολίγου την νίκην και μετ’ αυτήν παν αγαθόν. Πoίoι μισθωτοί και χαύνοι δούλοι τολμούν να αντιπαραταχθώσιν απέναντι λαού, πολεμούντος υπέρ της ιδίας ανεξαρτησίας; Μάρτυρες oι Ηρωικοί αγώνες των προπατόρων μας· Μάρτυς η lσπανία, ήτις πρώτη και μόνη κατετρόπωσε τας αηττήτους φάλαγκας ενός τυράννου.
Με την Ένωσιν, ω Συμπολίται, με το προς την ιεράν Θρησκείαν Σέβας, με την προς τους Νόμους και τους Στρατηγούς υποταγήν, με την ευτολμίαν και σταθηρότητα, η νίκη μας είναι βεβαία και αναπόφευκτος, αυτή θέλει στεφανώση μέ δάφνας αειθαλείς τους Ηρωικούς αγώνας μας, αυτή με χαρακτήρας ανεξαλείπτους θέλει χαράξη τα ονόματα ημών εις τον ναόν της αθανασίας, διά το παράδειγμα των επερχομένων γενεών. Η Πατρίς θέλει ανταμείψη τα ευπειθή και γνήσιά της τέκνα με τα βραβεία της δόξης και τιμής· τα δε απειθή και κωφεύοντα εις την τωρινήν της πρόσκλησιν, θέλει αποκηρύξη ως νόθα και Ασιανά σπέρματα, και θέλει παραδώση τα ονόματά των, ως άλλων προδότων, εις τον αναθεματισμόν και κατάραν των μεταγενεστέρων.
Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω Ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασικήν γην της Ελλάδος! Ας συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών! Ας πολεμήσωμεν εις τους τάφους των Πατέρων μας, οι οποίοι, διά να μάς αφήσωσιν ελευθέρους, επολέμησαν και απέθανον εκεί! Το αίμα των τυράννων είναι δεκτόν εις την σκιάν τον Επαμεινώνδου Θηβαίου, και του Αθηναίου Θρασυβούλου, οίτινες κατετρόπωσαν τους τριάκοντα τυράννους, εις εκείνας του Αρμοδίου και Αριστογείτωνος, οι οποίοι συνέτριψαν τον Πεισιστρατικόν ζυγόν, εις εκείνην του Τιμολέοντος, όστις απεκατέστησε την ελευθερίαν εις την Κόρινθον και τας Συρακούσας, μάλιστα εις εκείνας τον Μιλτιάδου και Θεμιστοκλέους, του Λεωνίδου και των τριακοσίων, οίτινες κατέκοψαν τοσάκις τους αναριθμήτους στρατούς των βαρβάρων Περσών, των οποίων τους βαρβαροτέρους και ανανδροτέρους απογόνους πρόκειται εις ημάς σήμερον, με πολλά μικρόν κόπον, να εξαφανίσωμεν εξ ολοκλήρου.
Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι η Πατρίς Μας Προσκαλεί!
Αλέξανδρος Υψηλάντης
Την 24ην Φεβρεαρίου 1821 Εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου
