Μπαλικεσίρ (Balıkesir)-Μπαλούκεσερ-Καρεσί.-Παλαιόκαστρον- Αδριανού Πύλαι- Αδριανού Θήραι- Hadrianutherae -Balak Hisar – Balıkesir
Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Πόλη χτισμένη σε πεδιάδα, στους βορειοανατολικούς πρόποδες χαμηλών βουνών, και πάνω στο δημόσιο δρόμο Αδραμυττίου-Πάνορμου και Αδραμυττίου-Σμύρνης.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΩΣ ΤΟ 1922
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες προσφύγων ο αριθμός των κατοίκων εμφανίζεται να αγγίζει μόλις τις 15.000 ή τις 20.000.
Ο αριθμός των ελληνορθόδοξων της πόλης υπολογίζεται ανάμεσα στους 1.000 και τις 2.000.
Το 1904 αναφέρετε αριθμό των 1.600 ελληνορθόδοξων
Στην πόλη υπήρχε και αρμενική κοινότητα μεγαλύτερη της ελληνορθόδοξης.
Πολλοί Αρμένιοι εξοντώθηκαν κατά τις σφαγές του 1914. Τη μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων του Μπαλούκεσερ αποτελούσαν οι μουσουλμάνοι.
Από τις ελληνορθόδοξες οικογένειες οι περισσότερες ήταν τουρκόφωνες. Υπήρχαν όμως και ελληνόφωνοι, οι οποίοι στην πλειονότητά τους ήταν έποικοι από την Αρτάκη και την Πάνορμο. Όταν η πρώτη καταστράφηκε από πυρκαγιά (μάλλον τη δεκαετία του 1860) αρκετοί από τους κατοίκους της πήγαν στην Πάνορμο. Όταν και η Πάνορμος καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά τη δεκαετία του 1880 κάτοικοι τόσο της τελευταίας όσο και έποικοι Αρτακηνοί μετανάστευσαν στο Μπαλούκεσερ. Υπήρχαν επίσης και έποικοι από την Ήπειρο (από τα Ιωάννινα και τα Ζαγοροχώρια), οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την αρτοποιία. Από τις 350 ελληνορθόδοξες οικογένειες μόνο γύρω στις 50 ήταν ελληνόφωνες
Κάποιοι ήταν ντόπιοι αλλά και έποικοι από το Σόμα, τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη
ΟΙ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
Το Μπαλούκεσερ είχε πολλές συνοικίες ( Mαχαλάδες ) .
Η ελληνική συνοικία υποδιαιρούνταν σε μικρότερους μαχαλάδες:
α) Αλή Φακίρ μαχαλεσί κατοικούσαν και Αρμένιοι
β) Καράογλαν μαχαλεσί κατοικούσαν και Αρμένιοι
γ) Χαστάχανε μαχαλεσί
Μαχαλάς του νοσοκομείου, όπου βρισκόταν το τουρκικό νοσοκομείο.
Σε αυτόν το μαχαλά αυτόν κατοικούσαν Ελληνορθόδοξοι, Αρμένιοι και Μουσουλμάνοι.
δ) Τόπχανε μαχαλεσί
Μαχαλάς του πυροβολείου, όπου επίσης έμεναν Αρμένιοι, και
ε) Σαάτχανε μαχαλεσί μαχαλάς του ρολογιού, επειδή υπήρχε εκεί πύργος με ρολόι).
Ο Σαάτχανε μαχαλεσί ήταν κατά βάση μουσουλμανικός, διέμεναν όμως εκεί και λίγοι ελληνορθόδοξοι.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ιδρύθηκε από τους Μυκηναϊκούς στην αρχαιότητα, Balıkesir είναι μια από τις μεγάλες πόλεις πολλών μεγάλων πολιτισμών. Επηρεασμένος από διαφορετικούς πολιτισμούς, η πόλη είναι ένα πλούσιο πολιτιστικό μωσαϊκό.
Κοντά στη σημερινή πόλη βρισκόταν η Ρωμαϊκή πόλη Αδριανού Θύραι (Hadrianu therae), η οποία ιδρύθηκε, όπως και το ίδιο το όνομα της μαρτυράει, από τον Αυτοκράτορα Αδριανό.
Στη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου αυτή η μικρή πόλη ήταν τώρα γνωστή ως Παλαιόκαστρον.
Στην περιοχή βρίσκονται και ερείπια από μια παλιά ρωμαϊκή γέφυρα, τη γέφυρα του Μάκεστου, καθώς και ερείπια ενός κάστρου.
Μέλη της βυζαντινής δυναστείας χρησιμοποιούσαν αυτό το κάστρο ως μέρος για διακοπές αλλά και κυνήγι.
Επίσης, όταν οι Τουρκμένοι ήρθαν από την Μέση Ανατολή στη Μυσία, την είπαν Balak Hisar.
εξ αιτίας του κάστρου, καθώς Hisar σημαίνει ‘κάστρο’ στα τουρκικά.
Το παλιό όνομα του Balıkesir ήταν Karasi ( Καρεσί. ) , επειδή η πόλη Balıkesir έλαβε διαστάσεις από τον Karasi Beg τον 13ο αιώνα πάνω στα ερείπια της παλιάς μικρής πόλης.
Το 1897 ένας σεισμός κατέστρεφε μεγάλο τμήμα της πόλης.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Το Μπαλούκεσερ υπαγόταν εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Κυζίκου, με έδρα την Αρτάκη. Ο Μητροπολίτης Κυζίκου είχε έναν αρχιερατικό επίτροπο στο Μπαλούκεσερ, ο οποίος εξυπηρετούσε τους ελληνορθόδοξους του οικισμού όσον αφορά την έκδοση αδειών βαπτίσεων και γάμων, κτλ.
Κοίμηση Θεοτόκου
Η ελληνορθόδοξη κοινότητα διέθετε μία εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η οποία γιόρταζε στις 15 Αυγούστου.
Το 1898, με το μεγάλο σεισμό που έπληξε την πόλη και την πυρκαγιά που ακολούθησε, η εκκλησία καταστράφηκε.
Η εκκλησία αντικαταστάθηκε από ξύλινο παράπηγμα, στο οποίο τελούσαν οι χριστιανοί τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Μόλις το 1918 άρχισε να χτίζεται νέα μεγάλη εκκλησία, η οποία όμως δεν αποπερατώθηκε λόγω των γεγονότων που ακολούθησαν. Κάθε χρόνο έφερναν στην εκκλησία για προσκύνημα το εικόνισμα της Παναγιάς της Φανερωμένης από την ομώνυμη μονή της Αρτάκης.
Στην εκκλησία η θεία λειτουργία διεξαγόταν στα ελληνικά, αρκετές φορές όμως ο ιερέας εξηγούσε το Ευαγγέλιο στα τουρκικά στους ηλικιωμένους τουρκόφωνους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το καταλάβουν
ΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
Στο Μπαλούκεσερ υπήρχαν περίπου 40 τζαμιά.
Υπήρχε ένα μεγάλο τζαμί με 5 τρούλους που χτίστηκε κατά την περίοδο της βασιλείας του Αμπντούλ Χαμίτ.
Ήταν γνωστό ως «Πασά τζαμί».
Κατά την περίοδο της ελληνικής κατοχής, οι κάτοικοι σχεδίαζαν να το μετατρέψουν σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο.
Υπήρχαν επίσης στην πόλη διδασκαλείο και λύκειο ).
Στα επιβλητικά αυτά εκπαιδευτικά κτήρια φοιτούσαν μουσουλμάνοι οι οποίοι έρχονταν ακόμα και από τα βάθη της Ανατολίας.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Στην ίδια αυλή με την εκκλησία βρισκόταν και το σχολείο της Ελληνορθόδοξης κοινότητας, στο οποίο συστεγάζονταν αρρεναγωγείο, παρθεναγωγείο και νηπιαγωγείο.
Το κτήριο ήταν ένα μεγάλο, ξύλινο διώροφο οικοδόμημα με υπόγειο. Ήταν πεντατάξιο με 10 δωμάτια και μία μεγάλη αίθουσα τελετών.
Το 1905 το αρρεναγωγείο είχε 120 μαθητές και δύο δασκάλους
Το παρθεναγωγείο 55 μαθήτριες και μία παρθεναγωγό και
Το νηπιαγωγείο 90 νήπια και μία νηπιαγωγό.
Το σχολείο της κοινότητας είχε καταστραφεί από το σεισμό και την πυρκαγιά του 1898, ξαναχτίστηκε όμως εκ βάθρων από συνδρομές των κατοίκων.
Ακριβώς απέναντι από την εκκλησία και το σχολείο υπήρχαν τα αντίστοιχα οικοδομήματα (εκκλησία και σχολείο) της αρμενικής κοινότητας
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Το Μπαλούκεσερ ήταν έδρα τόσο του Καϊμακαμλικίου του Μπαλούκεσερ, του βιλαετίου της Προύσας, όσο και του ομώνυμου μουτεσαριφλικίου , το οποίο παλαιότερα υπαγόταν στη διοικητική περιφέρεια της Προύσας, κατά τα τελευταία έτη όμως πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε ανεξάρτητο μουτεσαριφλίκι υπαγόμενο απευθείας στην Κωνσταντινούπολη.
Στο μουτεσαριφλίκι του Μπαλούκεσερ υπάγονταν 9 καϊμακαμλίκια:
Του Μπαλούκεσερ, του Πίγαδιτς, του Σιντιργί, του Αϊβαλιού, του Αδραμυττίου, της Αρτάκης, του Γκιονέν, του Κεμέρ (Μπουρχανιέ) και της Πάνορμου.
Στο Μπαλούκεσερ λειτουργούσαν ακόμα δημοτικό νοσοκομείο, ταχυδρομείο, δικαστήρια, αγροτική τράπεζα, κυβερνείο κ.ά.
Το Μπαλούκεσερ είχε δημαρχία. Ο δήμαρχος ήταν πάντοτε μουσουλμάνος, αλλά στο δημοτικό συμβούλιο συμμετείχαν και ελληνορθόδοξοι, όπως και Αρμένιοι. Μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων και την εθνικιστική εκτροπή της οι εκπρόσωποι των κοινοτήτων αυτών εκτοπίστηκαν από το δημοτικό συμβούλιο.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Κάθε Τρίτη γινόταν μεγάλο παζάρι, στο οποίο συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι 40 μουσουλμανικών χωριών. Οι καταστηματάρχες αυτών των κωμοπόλεων αγόραζαν εμπορεύματα από την αγορά του Μπαλούκεσερ.
Οι κάτοικοι των ελληνορθόδοξων χωριών και κωμοπόλεων,σπάνια,συμμετείχαν στο παζάρι του Μπαλούκεσερ, καθώς είχαν τα δικά τους παζάρια.
Η περιοχή είχε ανεπτυγμένη γεωργική παραγωγή μια και η πόλη ήταν χτισμένη σε εύφορη πεδιάδα ,είχε άφθονα δημητριακά, βαμβάκι, σουσάμι, μποστάνια (Πεπόνια) γινόταν δε και καλλιέργεια οπίου.
Πλούσιο έδαφος που παρήγε ποικιλίες , φασολιών, φρούτων, λαχανικών, σησαμιού, καπνού και ελιών.
Παρήγαν δε βαμβακερά υφάσματα, χαλιά και δερμάτινα είδη.
Οι Ελληνορθόδοξοι και οι Αρμένιοι, ήταν έμποροι αλεύρων
( Υπήρχαν στην πόλη 4 αλευρόμυλοι). , μαραγκοί, τσαγκάρηδες, φουρνάρηδες, μπακάληδες, έμποροι υφασμάτων σιδεράδες.
Οι Αρμένιοι ασχολούνταν και με τραπεζιτικές εργασίες (σαράφηδες )
.Οι Ελληνορθόδοξοι δεν ασχολούνταν με τη γεωργία. Αυτή ελεγχόταν από το μουσουλμανικό στοιχείο. Οι ελληνορθόδοξοι ασχολούνταν μόνο με τη σηροτροφία. .
Η περιοχή ταν πλούσια σε μέταλλα: σίδηρο, μολύβι, ψευδάργυρο, αντιμόνιο, χρώμιο, λιγνίτη και βορακίτη.
Οι Ελληνορθόδοξοι έμποροι είχαν πολλές συναλλαγές με τα μεταλλεία της Μπάλια, τα οποία προμήθευαν με τρόφιμα.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ 1918-1922
Το 1920 η πόλη είχε απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό στην διάρκεια της Μικρασιατικής εκστρατείας αλλά στις 6 Σεπτεμβρίου 1922, ο τουρκικός στρατός πήρε ξανά υπό τον έλεγχο του την πόλη.
Και επειδή στην πόλη υπήρχε έδρα τουρκικού στρατιωτικού σώματος, υπήρχαν μεγάλοι στρατώνες, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν και από τον ελληνικό στρατό την περίοδο της εκεί παρουσίας του.
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Ο πρώτος διωγμός των κατοίκων έγινε το 1914.
Αρκετές οικογένειες είχαν εγκαταλείψει την πόλη ήδη από τότε.
Μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού το 1922 λίγοι από τους εναπομείναντες ελληνορθόδοξους κατοίκους του Μπαλούκεσερ γλύτωσαν ,οι περισσότεροι εκτελέστηκαν από τους τσέτες.
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Νέα Ιωνία και στον Πειραιά.
Το Balikesir σήμερα
Το Μπαλικεσίρ (τουρκικά: Balıkesir) είναι η πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Το Μπαλικεσίρ βρίσκεται στο Διαμέρισ
μα του Μαρμαρά στην Τουρκία και έχει πληθυσμό 259.157 κατοίκους.
