Η βλάχικη καταγωγή της οικογένειας Κασομούλη, η θυσία της για τον αγώνα και το συγγραφικό έργο του Ν. Κασομούλη – Του Στ. Καπλάνογλου

Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ-ΚΑΤΑΓΩΓΗ
Ο Νικόλας Κασομούλης ήταν ένα από τα πολλά παιδιά του Κωνσταντίνου Κασομούλη και της πρώτης του γυναίκας, Σουλτάνας.
Ο Κωνσταντίνος καταγόταν από το Πισοδέρι Φλωρίνης, ήταν Βλάχικης καταγωγής και ήταν ένας ευκατάστατος έμπορος, που γεννήθηκε στην Κοζάνη.
Παντρεύτηκε 2 φορές την πρώτη λεγόταν Σουλτάνα και η δεύτερη σύζυγος του ήταν η Αλεξάνδρα.
Με τη Σουλτάνα έκανε 3 αγόρια: το Δημήτρη, το Γιώργο και το Νικόλαο. Με την Αλεξάνδρα έκανε την Κατερίνα, τη Σουλτάνα και το Γιάννη.
Ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Λόγω του είδους του επαγγέλματός του, ήταν αναγκασμένος να μετακινείται και έτσι τον βρίσκουμε, στην Κοζάνη, στη Σιάτιστα, στην Τσαρίτσανη, στις Σέρρες και στη Νάουσα, πάντα, μαζί με την οικογένειά του. Αγωνιζόμενος, ηρωικά,στην επανάσταση, στη Νάουσα, τραυματίζεται και συλλαμβάνεται ενώ μετά από λίγο πεθαίνει. Η σύζυγος, οι κόρες και ο γιος του Γιάννης συλλαμβάνονται και αιχμαλωτίζονται.

ΣΟΥΛΤΑΝΑ 1η ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ
Πιθανόν, να γεννήθηκε στη Βλάστη, ήταν ανιψιά του Γιάννη Φαρμάκη ενός αγωνιστή συμμετείχε στο ξεκίνημα της επανάστασης στη Μάχη του Δραγατσανίου Μετά την ήττα των επαναστατών συμμετείχε μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και 350 συντρόφους τους για 13 μέρες στη Μάχη στη Μονή Σέκκου Στο τέλος ο Ολύμπιος ανατινάχθηκε στην πυριτιδαποθήκη, ενώ ο Φαρμάκης συνελήφθη και εστάλη στην Κων/πολη όπου και αποκεφαλίστηκε .
Μαζί της έκανε 3 παιδιά . Πέθανε, πιθανόν, στη Σιάτιστα.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Β ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ
Έκανε μαζί του, 2 κόρες και 1 γιο. Αιχμαλωτίστηκε, μαζί με τα παιδιά της, στην επανάσταση της Νάουσας και ήταν υπό την επιτήρηση του Διβόλη,σ το Πισοδέρι, για πάρα πολλά χρόνια. Εκείνος, ζητούσε ένα τεράστιο ποσό, για την απελευθέρωσή τους-2500 γρόσια- ποσό, που στάθηκε, αδύνατον να συγκεντρωθεί, από συγγενείς και φίλους. Ήταν η πρώτη, που απελευθερώθηκε, μετά από 10 χρόνια, ούσα αρκετά μεγάλη στην ηλικία.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ
Ο αγωνιστής που ξεχώρισε. Ο Νικόλας γεννήθηκε το 1795 Οι πληροφορίες που δείχνουν τον τόπο της γέννηση του την Κοζάνη, στις εγκυκλοπαίδειες Πάπυρος Larusse ,Παιδεία ,Νέα δομή και στην αξιόπιστη ιστοσελίδα η” ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ” που η δημοσίευση της βιογραφίας του στηρίζεται μεταξύ άλλων, σε αφιέρωση της Ελευθεροτυπίας,στο Περιοδικό Ιστορικά, και το περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία επιβεβαιώνουν αυτό το γεγονός. Αλλά και άλλες πηγές δεν έχουν την ίδια άποψη ,κάποιες ιστοσελίδες θεωρούν τόπο γέννησης την Σιάτιστα και κάποιες άλλες το Πισοδέρι, δεν θα μπορούσε να πει κανείς μη αξιόπιστες. Όλες όμως οι πηγές δείχνουν ότι στην μικρή του ηλικία βρίσκεται στην Σιάτιστα και στα 12 του χρόνια για ένα μικρο διάστημα (τουλάχιστον ένα χρόνο) στην Τσαρίτσανη, όπου και σε αυτό το διάστημα μαθαίνει κάποια γράμματα .Πρέπει στην συνέχεια να επανήλθε στην Σιάτιστα, όπου και πεθαίνει η μητέρα του. Ο πατέρας ξαναπαντρεύεται και με την καινούργια γυναικά του κάνει τον Γιάννη και 2 αδερφές του.

Έφηβος, πια, βρίσκεται στις Σέρρες πάντα μαζί με τον πατέρα του και σε ηλικία 20 χρόνων φεύγει για την Αίγυπτο, για δουλειές του πατέρα του , γυρνώντας σταματά στην Σμύρνη όπου μυείται στην Φιλική εταιρεία .Έρχεται στις Σέρρες και μυεί στην Φιλική εταιρία και τα αδέρφια του. Όταν στις Σέρρες ξεσπά η επανάσταση στην οποία συμμετέχει και τελικά αποτυγχάνει, νοιώθοντας ότι κινδυνεύει η ζωή του και οι φίλοι που έκανε στην παιδική του ηλικία, στη Σιάτιστα θα τον βοηθήσουν, επανέρχεται στη Σιάτιστα, όπου όμως δεν κάθεται για πολύ. Το Σεπτέμβριο του 1821 οι πρόκριτοι της Σιατίστης εξουσιοδοτούν το Νικόλαο Κασομούλη να μεταβεί στην Πελοπόννησο να ζητήσει βοήθεια για την έναρξη του αγώνα στη Δυτική Μακεδονία.

Με 25 ενόπλους Σιατιστείς φτάνει στη μονή της Ζάμπουρντας στον εκεί ηγούμενο, στη συνέχεια στο Μεταξά συναντά τους αρματολούς Μπζιωταίους. Μέσω Βελβεντού φτάνει στις ακτές της Πιερίας, συναντάται στην Κασσάνδρα με τον Εμμανουήλ Παπά κι από εκεί μεταβαίνει στην Πελοπόννησο και συναντιέται με το Δημήτριο Υψηλάντη.
Εν τω μεταξύ, η οικογένεια του πατέρα του, με την Αλεξάνδρα και το Γιάννη, μετακομίζουν στη Νάουσα, ς λόγω της εμπορικής δραστηριότητας του πατέρα του, Κωνσταντίνου, αλλά και του φόβου της αντεκδίκησης από τους Τούρκους για την δράση του.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΜΗΤΡΟΣ) ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ
Μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστής,στην Ελληνική Επανάσταση, συμμετείχε σε πολλές μάχες, αλλά και κατά την πολιορκία βρέθηκε μέσα στο Μεσολόγγι, μαζί με τον αδελφό του, Νικόλαο, όπου και, κατά την έξοδο, τραυματίστηκε και τελικά, άφησε την τελευταία του πνοή, στο βουνό Ζυγός, το 1826.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ
Μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστής,στην Ελληνική Επανάσταση, συμμετείχε σε πολλές μάχες, βρέθηκε και αυτός στο Μεσολόγγι, αλλά κατά την τελευταία πολιορκία βρισκόταν στο Ναύπλιο. Διορίσθηκε, από τον Όθωνα, στη βασιλική υπηρεσία. Κατά μια εκδοχή, το 1836 που υπήρξε εξέγερση κατά του Όθωνα, κατά τις συγκρούσεις, που έγιναν σκοτώθηκε. Τότε έφερε το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Κατά τα τριάντα έτη της βασιλείας του Όθωνα (από την άφιξή του το 1833 έως την έξωσή του το 1862), οι εξεγέρσεις, οι στάσεις και οι ανταρσίες αποτελούσαν συνηθισμένο φαινόμενο.
Υπάρχει, όμως άλλη πληροφορία που δίνει χρόνο θανάτου του, το 1838, στη Φθιώτιδα, όπου, υπηρετώντας στην Οριοφυλακή και κυνηγώντας ληστές, φονεύθηκε από αυτούς.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ
Γεννήθηκε στη Σιάτιστα και ήταν γιος της Αλεξάνδρας. Κατά την επανάσταση της Νάουσας, βρίσκεται εκεί το 1822, όπου και αγωνίζεται, μαζί με τον πατέρα του. Συλλαμβάνεται από τον Αμπντούλ Άμπντ, μαζί με τη μητέρα του και τις 2 αδελφές του και παραμένει έγκλειστος, μέχρι το 1831, οπότε και απελευθερώνεται. Γίνεται αξιωματικός, αλλά τα τελευταία χρόνια βρέθηκε σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, και ευρισκόμενος στη Σιάτιστα, εκλιπαρεί για οικονομική βοήθεια, από το Ελληνικό κράτος. Πεθαίνει, μετά το 1861. Σε κάποιες από τις επιστολές προς το Ελληνικό κράτος, μιλά για δραπέτευση και μετάβαση στο Ζέμλινο της Σερβίας πριν από το 1931.

ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΚΑΙ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ
Οι αδελφές του Νικολάου συνελήφθησαν και αιχμαλωτίστηκαν, το 1822, στη Νάουσα και μαζί με τον αδελφό τους και τη μητέρα τους μεταφέρθηκαν, από τον Αλβανό μπέη Μεχμέτ Διβόλη, στο Πισοδέρι. Ήταν οι τελευταίες, που απελευθερώθηκαν.

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ
Στρατιωτικά Ενθυμήματα
΄Εχει χαρακτηρισθεί ως ο ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 μιας και έγραψε τα απομνημονεύματα των αγώνων του και βεβαίως των συντρόφων,έργο σημαντικό για την Επανάσταση, αλλά και για την κοινωνία της εποχής. Οι χρονογραφικές του σημειώσεις του Κασομούλη για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 παραμένουν από τις σημαντικότερες πηγές της περιόδου και αποτελούν μνημείο της ελληνικής ιστορίας. Γράφτηκαν στη διάρκεια του Αγώνα και εκδόθηκαν υπό τον τίτλο «Αρχεία της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας, Νικολάου Κ. Κασομούλη αγωνιστού του 1821, Μακεδόνος. Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821 -1833», θεωρούμενα ως τα πλέον πιστά προς την αλήθεια από οποιαδήποτε άλλο γραπτό μνημείο της περιόδου εκείνης. Πρόκειται για τα απομνημονεύματά του που καταλαμβάνουν 2701 χειρόγραφες σελίδες εκδόθηκαν σε τρεις τόμους υπό την επιμέλεια του Γ. Βλαχογιάννη το 1939 Στο έργο αυτό προτάσσεται ιστορία του αρματολισμού καθώς και σημειώσεις του επιμελητή Γ. Βλαχογιάννη. .

Στα τρίτομα «Στρατιωτικά ενθυμήματά» του, που εξέδωσε το 1939 ο Γ. Bλαχογιάννης, βρίσκεται και η απόφαση της Eξόδου του Μεσολογγίου, όπου οι οπλαρχηγοί πήραν την ηρωική απόφαση ομοφώνως που τη συνέταξε ο εγγράμματος επίσκοπος Pωγών Iωσήφ και την υπαγόρευσε στον Kασομούλη
Μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα που δίνουν την δραματική εικόνα που υπήρχε μέσα στο Μεσολόγγι.
<<… θεωρούντες ότι εξέλιπεν κάθε ελπίς βοηθείας και προμηθείας τόσον από την θάλασσαν καθώς και από την ξηράν…>>
<<Από τα μέσα Φεβρουαρίου 1826 άρχισαν πολλαίς φαμελλιαίς νά υστερούνται τό ψωμί. Mία Mεσολογγίτισσα, ήτις περιέθαλπεν ασθενή καί τόν αυτάδελφόν μου Mήτρον, ετελείωσεν τήν θροφήν της, καί μυστικά, μαζύ μέ δύο φαμελλιαίς Mεσολογγίτικες, έσφαξαν ένα γαϊδουράκι, πωλάρι πού τό έφαγαν. Tαίς ηύρα οπού έτρωγαν. Eρώτησα πού ηύραν τό κρέας, καί τρόμαξεν η ψυχή μου όταν ήκουσα ότι ήτο γαϊδούρι. >>
<< Μπορούσες να τους παρομοιάσεις με τα πλέον άγρια θηρία την ώρα του πολέμου με τους εχθρούς και αγγέλους μεταξύ των…Η μεγαλύτερη αισχύνη ήταν να δακρύσει ή να κλαύσει ή να παραπονεθεί ο πληγωμένος ή να λέει αχ ! τον πονάει>>
Γράφει πως μετά την Έξοδο οι διασωθέντες αγωνιστές έλεγαν με αναστεναγμό γεμάτοι καημό
<< Μεσολόγγι , αχ αίματα που χάσαμε άδικα..>>

Για την περιγραφή της πολιορκίας του Μεσολογγίου, ο Ιωάννης Βλαχογιάννης (ο εκδότης του βιβλίου του), σημείωσε, «..Θα ‘φτανε η περιγραφή του Κασομούλη ν’ αναδείξει τ’ όνομά του αθάνατο μαζί με την ίδια του περιγραφή..»,
Το ίδιο συγκλονιστική είναι και η περιγραφή της εκστρατείας του Καραϊσκάκη στον Πειραιά, όπου ο Κασομούλης λαμβάνει μέρος, καθώς και όλα τα γεγονότα και οι άγνωστες πτυχές της Επανάστασης καθ’ όλη τη διάρκειά της.
Περιγράφει επίσης με κάθε λεπτομέρεια την Καποδιστριακή περίοδο μέχρι το 1833.

Στο έργο του Κασομούλη καταγράφεται επίσης και η άγνωστη ιστορία του Αρματολισμού στα προεπαναστατικά χρόνια, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα.
Τα “Ενθυμήματα” αυτά που γράφτηκαν στη διάρκεια του Αγώνα ρίχνουν ιδιαίτερο φως στα διάφορα γεγονότα και θεωρούνται τα πλέον πιστά προς την αλήθεια από οποιαδήποτε άλλο γραπτό μνημείο της περιόδου καλύπτοντας ακόμα και τον τότε πολιτικό και κοινωνικό βίο των επαναστατημένων Ελλήνων.

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Υπάρχει και ένα ακόμη βιβλίο, με τον τίτλο “Το ημερολόγιο”, λιγότερο γνωστό.
Το ημερολόγιο αναφέρεται στη δίωξη της ληστείας στα τότε σύνορα της Ελλάδος, όταν υπηρετούσε από το 1830 έως το 1837, στη Φθιώτιδα ως Φρούραρχος-Λοχαγός του Πεζικού.
Δυστυχώς το αναζήτησα αλλά δεν μπόρεσα να το βρω ,μια αναφορά που γινόταν στο διαδίκτυο εγραφε «Ημερολόγιον εξ αγνώστου και το πρώτον νυν εκδιδομένου χειρογράφου», το 1968, Επιμέλεια, εισαγωγή, σχόλια Εµµ. Γ. Πρωτοψάλτη,Αθήναι, εκδόσεις «Ε. Γ. Βαγιονάκης», σελίδες 280.