Του Σταύρου Π. Καπλάνογλου:
ΚΑΤΑΤΟΠΟΣ – Katatopos (Seytan Köy)Sultan Köy Βασιλοχώρι) Ormanlı
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Χωριό παραθαλάσσιο στη βόρεια παραλία της Κυζικηνής χερσονήσου, 13 χλμ. βόρεια-βορειοανατολικά της Αρτάκης και 17 χλμ. βορειοδυτικά της Μηχανιώνας.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Ο αριθμός των κατοίκων τα χρόνια, πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή έφτανε τις 160-170 οικογένειες και περίπου τους 500-550 κατοίκους
Ημερολόγιον έτους 1906 αναφέρεται σε 725 κατοίκους
Το ελληνικό όνομα του χωριού ήταν Κατάτοπος, ενώ η επίσημη οθωμανική ονομασία του ήταν Seytan Köy Διαβολοχώρι).
Οι κάτοικοι ισχυρίζονταν ότι παλαιότερα το όνομα του χωριού ήταν Sultan Köy Βασιλοχώρι) και ότι άλλαξε εξαιτίας ενός καδή, ο οποίος, επειδή κινδύνεψε σε έναν κακοτράχαλο δρόμο του, το μετονόμασε σε Διαβολοχώρι.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Το χωριό παλαιότερα ήταν χτισμένο μακριά από τη θάλασσα, λόγω του κινδύνου των πειρατών, προς την κατεύθυνση της Αρτάκης (1 χλμ. προς νότο), σε περιοχή που ονομαζόταν Παλιοχώρι. Σήμερα, ο οικισμός ονομάζεται Ormanlı.
Η πιθανότητα οι κάτοικοι να κατάγονται από την Κρήτη, όπως συνέβαινε και με άλλα χωριά της επαρχίας Αρτάκης, ενισχυόταν από τις καταλήξεις των επιθέτων σε -άκης.
Πάντως, ο Κατάτοπος αναφέρεται σε σχετικό κατάλογο των χωριών της επαρχίας (nahiye) της Κυζίκου στον κανονισμό διοικήσεως (kanunname) του 1550, όπως και σε σχετικό κατάστιχο του 1744, με την οθωμανική του ονομασία, δηλαδή Seytan Köy.
Αυτό σημαίνει ότι, πιθανότατα, ο οικισμός προϋπήρχε της οθωμανικής κατάκτησης της Κρήτης (1645-1669), σε μια περίοδο που θεωρείται πιθανό χρονικό όριο ενός εποικισμού. Δεν αποκλείεται πάντως, ο εποικισμός να έγινε, είτε κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, είτε μετά την οθωμανική κατάκτηση, οπότε στην περίπτωση αυτή, οι έποικοι Κρήτες πιθανόν να αναμείχθηκαν με ήδη εγκατεστημένους κατοίκους.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Η μοναδική εκκλησία του χωριού, η οποία χτίστηκε το 1888, ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Βασίλειο.
Γύρω από το χωριό υπήρχαν τέσσερα σημαντικά μοναστήρια:
1.της Παναγίας της Λεβεντιανής (4 χλμ. στο δρόμο προς το χωριό Λαγγάδα),4
2. της Παναγίας της Αόξω (1 χλμ. νότια του χωριού),
3 της Αγίας Τριάδας στην τοποθεσία Ατσίποτος (4-5 χλμ. στο δρόμο προς Βαθύ) και
4 τέλος της Αγίας Άννας (ή Αγιανάννας, όπως το έλεγαν οι κάτοικοι, 3 ώρες σε ανηφορικό δρόμο πέρα από το μοναστήρι της Λεβεντιανής).
ΠΑΙΔΕΙΑ
Το σχολείο του οικισμού ήταν μεικτό πεντατάξιο, σε αντίθεση όμως με άλλα αντίστοιχα σχολεία των γύρω χωριών, εδώ, οι μαθητές διδάσκονταν τόσο την ελληνική, όσο και την τουρκική και τη γαλλική γλώσσα (μετά την 4η τάξη).
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι κάτοικοι του Κατατόπου ήταν κατά κύριο λόγο ναυτικοί.
Οι κάτοικοι, παρότι ναυτικοί, δεν ασχολούνταν καθόλου με το ψάρεμα, ούτε είχαν ψαροκάικα, μολονότι το χωριό ήταν παραθαλάσσιο.
Αντίθετα, στις δεκαετίες των αρχών του 20ού αιώνα διέθεταν περίπου 20 καΐκια, μικρά και μεγάλα.
Όλα ανήκαν σε κατοίκους του χωριού, σε αντίθεση με άλλα γειτονικά χωριά, όπως το Βαθύ, όπου οι πλοιοκτήτες ήταν αμιγώς μουσουλμάνοι.
Τα καΐκια μεγάλης χωρητικότητας (τέσσερις μπομπάρδες των 100 τόνων) δούλευαν ολόκληρο το έτος μεταφέροντας σε διάφορα λιμάνια του Εύξεινου Πόντου ξυλεία, κάρβουνο και πετρέλαιο.
Τα μικρότερα δούλευαν από το Μάρτιο μέχρι το Δεκέμβριο (γιορτή του αγίου Νικολάου) μεταφέροντας διάφορα εμπορεύματα στη θάλασσα του Μαρμαρά.
Στον Κατάτοπο επίσης υπήρχε και ναυπηγείο.
Υπήρχε και γεωργική παραγωγή (κρεμμύδια, κυρίως και μετάξι), την οποία όμως αναλάμβαναν οι γυναίκες, αφού οι άνδρες ταξίδευαν.. .
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο οι οθωμανικές Αρχές προέβησαν σε επίταξη 30 ιστιοφόρων του χωριού, τα οποία τελικά βυθίστηκαν από συμμαχικά υποβρύχια
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Οι κάτοικοι του Κατατόπου μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στη Νέα Αρτάκη, τη Θεσσάλονίκη, την περιοχή της Καβάλας, τη Μυτιλήνη, την Αθήνα, τον Πειραιά και το Πέραμα.
ΛΑΓΓΑΔΑ – Ballıpınar- Ballıpın
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Ballıpın χωριό βρίσκεται στη χερσόνησο, με θέα στη θάλασσα του Μαρμαρά,
Βρίσκεται 16 χιλιόμετρα από την Αρτάκη
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Όλοι οι κάτοικοι του χωριού έως το 1922 ήταν Έλληνες
ΙΣΤΟΡΙΑ
Υπάρχουν ερείπια ενός κάστρου, που δείχνει, ότι κατοικούνταν και κατά το παρελθόν.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Λαγγάδα (Ballıpınar) Ανήκε στην Μητρόπολη της Κυζίκου, με έδρα την Αρτάκη.
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Παραγωγή κόκκινων κρεμμυδιών, κερασιών, ελιών και φασολιών. Η αλιεία δεν έχει αναπτυχθεί καλά.
ΔΙΑΒΑΤΗ-Διαβατά.-Çayağzı,
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Παραθαλάσσιο χωριό στη βορειοανατολική ακτή της Κυζικηνής χερσονήσου,19 χλμ. βορειοανατολικά της Αρτάκης.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή αριθμούσε περίπου 200 κατοίκους, ελληνορθόδοξους και μουσουλμάνους
Η στατιστική συγκεκριμένα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το 1905 κάνει λόγο για 145 κατοίκους, ενώ η επίσημη οθωμανική απογραφή του 1901 αναφέρει για τη Διαβατή 180 κατοίκους, 90 χριστιανούς και 90 μουσουλμάνους.
Ο μόνιμος πληθυσμός ΣΗΜΕΡΑ του χωριού είναι περίπου 508
ΙΣΤΟΡΙΑ
Οι ελληνορθόδοξοι κάτοικοι του χωριού μιλούσαν τα ελληνικά, με πολλά δάνεια από την τουρκική γλώσσα.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Το χωριό ανήκε στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Κυζίκου. Η μοναδική της εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου
ΠΑΙΔΕΙΑ
Το σχολείο ήταν μεικτό με ένα δάσκαλο
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Οι ελληνορθόδοξοι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την υλοτομία. Σημαντική ήταν η παραγωγή σιταριού, το οποίο πωλούνταν στην Πάνορμο.
Επίσης, οπωροκηπευτικά προϊόντα μεταφέρονταν στην αγορά της Κωνσταντινούπολης, ενώ η παραγωγή σταφυλιών, κρασιού και ξηρών καρπών προοριζόταν για την ικανοποίηση ιδίων αναγκών.
Οι μουσουλμάνοι του χωριού, Τούρκοι και Κιρκάσιοι, ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Σήμερα, η πιο σημαντική πηγή βιοπορισμού είναι η αλιεία.
Εκτός από το καλοκαίρι, όπου ο πληθυσμός διπλασιάζει τα έσοδά του, από τον τουρισμό, είναι ένα σημαντικό μέρος, όπου δραστηριοποιούνται και πολλοί τεχνίτες.
Παράγονται όμως και πολλά φρούτα όπως μήλα πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια, δαμάσκηνα, κεράσια, κεράσια, φράουλες, αχλάδια, κυδώνια, καρπούζια, βατόμουρα,σύκα), , καθώς αυτή η περιοχή του Μαρμαρά διαθέτει υποτροπικό κλίμα.
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι ελληνικές οικογένειες της Διαβατής εγκαταστάθηκαν στη Χαλκίδα, τις Ελευθερές Καβάλας και τις Σέρρες.
ΚΑΣΤΕΛΛΙ Κεστέλ -Kestel,-Kestanelik.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Παραθαλάσσιο χωριό στη βορειοανατολική ακτή της Κυζικηνής χερσονήσου, 5 χλμ. ,βόρεια της Περάμου και 21 χλμ. βορειοανατολικά της Αρτάκης.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922
Κατά την περίοδο πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, αριθμούσε περίπου 150-200 σπίτια, που ήταν αμιγώς ελληνoρθόδοξος πληθυσμός
Η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το 1905 δίνει την πληροφορία για 540 κατοίκους,
Η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το 1922 δίνει τον αριθμό των 860 κατοίκων.
Οι κάτοικοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, ενώ τουρκικά γνώριζαν κυρίως οι άνδρες που μετακινούνταν για αναζήτηση εργασίας στην Κωνσταντινούπολη.
Καστέλλιον είναι το παλαιότερο όνομα του χωριού, το κάστρο (φρούριο),
Το χωριό ήταν χωρισμένο σε δύο συνοικίες, μαχαλάδες.
ΚΑΤΣΟΥΡΙ
Η βορειοανατολική, προς την πλευρά της Μηχανιώνας, λεγόταν Κατσούρι, και
ΜΩΛΟΣ
Η δυτική Μώλος
ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ύπαρξη οικισμού, με το ίδιο όνομα στην Κρήτη στήριξε τα επιχειρήματα όσων μιλούσαν για κρητική καταγωγή των κατοίκων, όχι μόνο του συγκεκριμένου τοπωνυμίου αλλά και άλλων χωριών της Κυζικηνής χερσονήσου.
Πάντως, το Καστέλλι της Κυζίκου εμφανίζεται στα οθωμανικά κατάστιχα, ήδη από το 14ο αιώνα. Αυτό σημαίνει, ότι πιθανότατα ο οικισμός προϋπήρχε της οθωμανικής κατάκτησης της Κρήτης (1645-1669), περίοδος που θεωρείται το πιθανό χρονικό όριο ενός εποικισμού. Δεν αποκλείεται πάντως ο εποικισμός να έγινε είτε κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας3 είτε μετά την οθωμανική κατάκτηση, οπότε στην περίπτωση αυτή οι έποικοι Κρήτες πιθανόν αναμείχθηκαν με ήδη εγκατεστημένους κατοίκους.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Το χωριό ανήκε,εκκλησιαστικά, στη Μητρόπολη Κυζίκου και διέθετε μία εκκλησία αφιερωμένη στον Αγιο Νικόλαο & στην Αγία Πελαγία, της οποίας τα έσοδα τα διαχειριζόταν εκκλησιαστική επιτροπή.
Δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου υπήρχε μία παλαιότερη, αφιερωμένη ,πιθανότατα στην Αγία Πελαγία.
ΠΑΙΔΕΙΑ
Το χωριό διέθετε ένα εξατάξιο σχολείο με ένα δάσκαλο και για τη συντήρησή του φρόντιζε η μητρόπολη και η σχολική εφορεία
Όσα παιδιά επέλεγαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έπρεπε να μεταβούν στην Κωνσταντινούπολη (Μεγάλη του Γένους Σχολή, Ζωγράφειο Λύκειο κ.ά.).
ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ
Η βασική παραγωγική δραστηριότητα των κατοίκων ήταν η αλιεία.
Διέθεταν δύο αλαμάνες (καΐκια για παλαμίδες), 1 καΐκι για κολιούς και 10 μανιάτες (μικρά καΐκια για πετρόψαρα).
Ψάρευαν στην Προποντίδα και πουλούσαν τα ψάρια στην Πάνορμο, με την οποία και διεξήγαν τις βασικές συναλλαγές.
Όσοι κάτοικοι δεν διέθεταν δικά τους αλιευτικά μέσα, εργάζονταν σε αλιευτικά κατοίκων της Μηχανιώνας και της Περάμου.
Οι γυναίκες των ξενιτεμένων ασχολούνταν με τη σηροτροφία και το μετάξι το πουλούσαν στα Μουδανιά.
Τέλος, λίγοι ήταν οι κάτοικοι που ασχολούνταν με τη γεωργία (οπωροκηπευτικά, σιτάρι, καλαμπόκι, σουσάμι).
ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οικογένειες του χωριού εγκαταστάθηκαν στην Καβάλα, τη Νέα Μηχανιώνα και το Μεγάλο Πεύκο της Μεγαρίδας.
