ΜΑΡΙΑΝΔΥΝΙΑ-ΗΡΑΚΛΕΙΑ Η ΠΟΝΤΙΚΗ -”ΣΩΟΝΑΥΤΕΣ” – ΠΟΝΤΟΗΡΑΚΛΕΙΑ – KARANDENIZ EREGLI-ΓΚΙΑΟΥΡ ΕΡΕΓΛΙ-ΤΕΠΕΚΙΟΙ
Σταύρου Π. Καπλάνογλου
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Η Ηράκλεια η Ποντική ήταν αρχαία ελληνική πόλη της Παφλαγονίας χτισμένη στα ανατολικά και σε συνέχεια των ακτών της Βιθυνίας του Ευξείνου Πόντου στη Μικρά Ασία, σε περιοχή ανάμεσα στον Σαγγάριο ποταμό και τις εκβολές του ποταμού Λύκου.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΩΣ ΤΟ 1922
Η Ποντοηράκλεια, η οποία στα 1404 μ.χ. κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες, φαίνεται ότι στη διάρκεια του 15ου αιώνα έχασε ένα μέρος από τον ελληνικό πληθυσμό της.
Οι ομαδικοί εξισλαμισμοί, βίαιοι ή εθελούσιοι, είχαν ήδη μειώσει σημαντικότατα το χριστιανικό πληθυσμό του Δυτικού Πόντου, ο οποίος άλλωστε είχε υποταχθεί στους Τούρκους πολύ ενωρίτερα (Η Ποντοηράκλεια καταλήφθηκε το 1393 μ.χ. )
Ωστόσο, στην πόλη έμεινε ένας μικρός πυρήνας του παλιού πληθυσμού της, ο οποίος ενισχύθηκε με την προσέλευση νέων εποίκων από διάφορα μέρη της Μικράς Ασίας, κατά τα τέλη του 17ου αιώνα και έπειτα.
Οι Τούρκοι της πόλης, στα μέσα του 17ου αιώνα μετοίκησαν στην παραλία, χτίζοντας ένα ξεχωριστό οικισμό, που τον ονόμασαν Ερεγλί, ενώ η παλιά Ηράκλεια πήρε το όνομα Γκιαούρ Ερεγλί ή Τεπέκιοϊ. Όταν αυξήθηκε ο χριστιανικός πληθυσμός της, έγινε η ανασύσταση της επισκοπής Ποντοηράκλειας (στα 1672).
Η Ποντοηρακλεια ειχε πριν την Μικρασιατικη καταστροφη 6500 κατοικους απο τους οποιους οι 2000 ηταν Ελληνες
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΜΑΡΙΑΝΔΥΝΙΑ
Πιθανόν να υπήρχε από τους προϊστορικούς χρόνους (2500-800 π.χ ), στη θέση της Ηράκλειας πόλη με το όνομα Μαριανδυνία επειδή είχε χτιστεί στη χώρα των Μαριανδυνών
Οι Μαριάννινοι (Μαριανδύνοί, Μαριανδινοί, ή Μαρυάνδνονοι) ήταν μια αρχαία γηγενής φυλή στα βορειοανατολικά της Βιθυνίας, ανάμεσα στον Σαγγάριο ποταμό και τον ποταμό Λύκο.
Η χώρα τους ονομαζόταν Μαριάννυια (Μαριανδυνία, Στέφανος του Βυζάντιου ) και ο Πλίνιος μιλάει για έναν κόλπο Μαριάννυους (“Μαριάννα”) στις ακτές τους.
Στους Ελληνικούς μύθους υπάρχει και επώνυμος ήρωας με το όνομα Μαριάντινος
ΗΡΑΚΛΕΙΑ Η ΠΟΝΤΙΚΗ
Η Ηράκλεια πήρε την ονομασία της από τον Ηρακλή, κατά την επανίδρυση της πόλης από τους Μεγαρείς η τους Μιλησίους τον 6ο αιώνα π.X., υποδηλώνοντας ότι οι πρώτοι ιδρυτές της πόλης τιμούσαν, ιδιαίτερα, τον ήρωα .
Σύμφωνα με την μυθολογία, ο 12ος άθλος του Ηρακλή συνέβη σε αυτή την περιοχή, όπου υπήρχε ένα σπήλαιο για την είσοδο στον ‘Αδη, όπου έπρεπε να κατεβεί με εντολή του βασιλιά της Σπάρτης, Ευρισθέα, ο Ηρακλής και να συλλάβει τον Κέρβερο και να τον παραδώσει σε αυτόν .
”ΣΩΟΝΑΥΤΕΣ”
Η Ηράκλεια ονομαζόταν και «Σωοναύτης», αυτή που σώζει τους ναυτικούς, ονομασία που της δόθηκε από τους ιδρυτές της Μεγαρείς η Μιλησίους, οι οποίοι κατέφυγαν στο φυσικό λιμάνι της προκειμένου να σωθούν από μια τρικυμία.
ΠΟΝΤΟΗΡΑΚΛΕΙΑ
Η Ηράκλεια υπήχθη στο βασίλειο του Πόντου, επί Μιθριδάτη ΣΤ’του Ευπάτωρα και βρισκόταν έξω από τον γεωγραφικό χώρο του Πόντου. Eπί Βυζαντινών ενοποιήθηκε η ονομασία Ηράκλεια η Ποντική και έγινε Ποντοηράκλεια και η παρά τον (Εύξεινο ) Πόντο Ηράκλεια. KARANDENIZ EREGLI
Η σημερινή ονομασία της πόλης είναι η μετάφραση της αρχαίας Ελληνικής ονομασίας στην Τουρκική .Ηράκλεια της Μαύρης Θάλασσας Καραντενίζ ( KARANDENIZ) = Μαύρη Θάλασσα & Ερεγλί (EREGLI )=παραφθορά της λέξης Ηρακλής
Η ΙΣΤΟΡΙΑ
Σύμφωνα με τις παραδόσεις, η προϊστορική πόλη είχε ιδρυθεί από τους Μαριανδυνούς που ήταν απόγονοι του Μαριανδυνού, ο οποίος στο μακρότατο παρελθόν είχε έρθει από τη Θράκη και κατέλαβε την περιοχή ενσωματώνοντας και τους γηγενείς κατοίκους της περιοχής. ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΗ
Η Ηράκλεια η Ποντική ιδρύθηκε στις ακτές του Ευξείνου Πόντου στη θέση που υπήρχε η προϊστορική πόλη στα 560-558 π.Χ., ως αποικία των Μεγάρων σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, ενώ, κατά τον Στράβωνα, των Μιλησίων,μιας και η θέση στο σημείο εκείνο ήταν ένα φυσικό λιμάνι από τα λίγα στην Βόρεια Μ. Ασία.
Οι άποικοι υπέταξαν τους αυτόχθονες κατοίκους της Μαριανδυνίας, αλλά συμφώνησαν μαζί τους να μην τους πουλήσουν ως σκλάβους, έξω από την πόλη.
Η ΠΟΛΗ ΓΡΗΓΟΡΑ ΜΕΓΑΛΩΣΕ
Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, οι κάτοικοι της Ηράκλειας απέκτησαν πλούτο από την καλλιέργεια της εύφορης γης, από το εμπόριο που ανέπτυξαν, χάρη στο φυσικό λιμένα της πόλης, στον ποταμό Λύκο και από την αλιεία, με αποτέλεσμα να θέσουν υπό τον έλεγχό τους μια ευρύτερη παράλια περιοχή που έφθανε στα ανατολικά ως την θέση που αργότερα ίδρυσαν τα Κοτύωρα στον Πόντο.
ΟΙ ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΟΛΗΣ
Ίδρυσαν, μάλιστα, νέες αποικίες: Εκτός από τα Κοτύωρα , την Καλλάτη στη Θράκη και τη Χερσόνησο ή Χερρόνησο, στην Κριμαία
ΗΡΑΚΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΣΕΣ
Η Ηράκλεια έμεινε ανεξάρτητη την περίοδο των Μηδικών πολέμων, κρατώντας φιλική στάση με τους Πέρσες.
ΗΡΑΚΛΕΙΑ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΟΙ
Τη ρωμαϊκή εποχή, αρχικά η Ηράκλεια συμμάχησε με τους Ρωμαίους και στη συνέχεια βοήθησε τον Μιθριδάτη ΣΤ΄ εναντίον των Γαλατών (περίπου 107 π.Χ.), στέλνοντας τρόφιμα στην Αμισό που την πολιορκούσαν .
Οι Γαλάτες ως αντίποινα στράφηκαν εναντίον της, αλλά πρεσβευτές της πόλης τους έπεισαν να υποχωρήσουν δίνοντάς τους πλούσια δώρα.
Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΕΠΙ ΜΙΘΡΙΔΑΤΗ Γ’ (73-63 π.Χ.)
Στον Γ΄ Μιθριδατικό πόλεμο (73-63 π.Χ.) πήραν το μέρος του Μιθριδάτη ΣΤ΄ ερχόμενοι αντιμέτωποι με τους Ρωμαίους, οι οποίοι το 72 π.Χ. με τον στρατηγό Κόττα κατέλαβαν και πυρπόλησαν την Ηράκλεια.
ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ (72 π.Χ )
Μετά το τέλος του Γ΄ Μιθριδατικού πολέμου, η Ηράκλεια εντάχθηκε στη Ρωμαϊκή Επαρχία της Βιθυνίας και λίγο αργότερα στην επαρχία του Πόντου-Βιθυνίας Ο Στράβων αναφέρει, ότι ο Ιούλιος Καίσαρας επανίδρυσε την πόλη ως ρωμαϊκή αποικία, η οποία όμως, τελικά, καταστράφηκε από τον Γαλάτη Αδιατόριξ.
ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Επί Βυζαντίου δεν υπήρχε ανάπτυξη ανάλογη των Ελληνιστικών και των Ρωμαϊκών χρόνων επί Θεοδοσίου (408-450 μ.χ. )η πόλη ανοικοδομήθηκε αφού είχε καταστραφεί από σεισμό του 440 π.χ. του και κτίστηκε η Αγ. Σοφία της Ποντοηράκλειας, πολύ πιο μπροστά από την ομώνυμη εκκλησιά της Κων/πολης.
ΓΕΝΟΒΕΖΟΙ
Από το 1261 κατελήφθη από τους Γενοβέζους που ήθελαν, να εκμεταλλευτούν το φυσικό της λιμάνι την κατέλαβαν και από τα χέρια τους πέρασε στους Οθωμανούς
ΟΘΩΜΑΝΟΙ
Οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Ποντοηράκλεια ο 1393 περιορίζοντας, όπως είπαμε στην αρχή, τον Χριστιανικό πληθυσμό της
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΡΕΙΑ
Η περιοχή στην οποία ιδρύθηκε η Ηράκλεια είχε ιδιαίτερη θρησκευτική σημασία για τους Έλληνες.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ηρακλής έφτασε εκεί προκειμένου να κατέβει στον Άδη, να πάρει τον Κέρβερο και να τον πάει στον Ευρυσθέα.
Όταν τα σάλια του Κέρβερου, ο οποίος αντίκρισε το φως του ήλιου για πρώτη φορά, έπεσαν σε ένα φυτό, αυτό μεταμορφώθηκε στο δηλητηριώδες ακόνιτο, για το οποίο ήταν ιδιαίτερα γνωστή η Ηράκλεια.
Στην περιοχή υπήρχε ένα από τα τέσσερα νεκρομαντεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου, το οποίο πιθανόν να προϋπήρχε της πόλης, το νεκρομαντείο της Ηράκλειας με το Αχερούσιο σπήλαιο, μαζί με άλλες φυσικές σπηλιές που υπάρχουν βόρεια της πόλης.
Στο βάθος του σπηλαίου αυτού ρέει ο ποταμός που σήμερα λέγεται Baba Burnu- πιθανόν, να είναι ο Αχέροντας του αρχαίου μύθου.. Υπάρχει μια λίμνη μέσα στη σπηλιά βάθους περίπου 1 μ. βαθιά,και πιθανόν αυτή να την λέγαν Αχερουσία, ενώ ένας ιδιαίτερα χαμηλός διάδρομος οδηγεί σε ένα δωμάτιο, στο οποίο βρέθηκαν ανθρώπινα οστά.
Όμως, όταν οι Έλληνες άποικοι επανίδρυσαν την πόλη, στην περιοχή ζούσαν οι Μαριανδυνοί με τις δικές τους λατρευτικές δοξασίες.
Οι άποικοι αφομοίωσαν πολλά στοιχεία από τη λατρεία των Μαριανδυνών και αυτό υποδηλώνεται από την επιβίωση της λατρείας ορισμένων γηγενών θεοτήτων, όπως του Αγαμέστορος, του Λύκου, της Μεγάλης Μητέρας (Κυβέλης) και ορισμένων νυμφών. Επίσης, η πόλη είχε θεσπίσει και ετήσιες γιορτές προς τιμήν των γηγενών θεοτήτων Βόρμου και Βορίνου.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ Ηρακλείδης ο Ποντικός. Από την Ηράκλεια καταγόταν ο φιλόσοφος Ηρακλείδης ο Ποντικός, καθώς και Μέμνων ο Ηρακλείδης
Ο ιστορικός συγγραφέας Μέμνων ο Ηρακλείδης, έζησε τον 1ο αιώνα μ.Χ. και συνέγραψε την ιστορία της πόλης σε 16 τόμους, από τους οποίους σώθηκαν οι τόμοι 9-16. Σε αυτούς εξιστορείται η περίοδος, από τον τύραννο Κλέαρχο (364-353 π.Χ.), ως τα χρόνια του Ιούλιου Καίσαρα (40 π.Χ. περίπου).
Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Πιθανολογείται ότι τον χριστιανισμό στην περιοχή, τον δίδαξε ο Απόστολος Ανδρέας κατά την βυζαντινή εποχή είχε εκκλησίες και σχολειά ανάμεσα τους και η Αγία Σοφία που σώζεται και σήμερα και είναι Τζαμί.
ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΕΓΙΝΕ ΤΖΑΜΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
Η Αγία Σοφία της Ποντοηράκλειας κτίστηκε την εποχή του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Β’ την περίοδο 408-450 μ. Χ. είναι πιο παλιά ακόμα και από την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης
Μετά την κατάκτηση της περιοχής από του Οθωμανούς, επί σουλτάνου Ορχάν Γκαζί, ο ναός αυτός έγινε τζαμί .
Και αφού, επί κάποιους αιώνες είχε χρησιμοποιηθεί σαν τζαμί, εγκαταλείφθηκε επί πολλές δεκαετίες και είχε παρουσιάσει σημεία κατάρρευσης.
Πρόσφατα, η Αγία Σοφία μετατράπηκε και πάλι σε μουσουλμανικό τέμενος, αφού έγινε πλήρης ανακατασκευή της.
Παλιότερα, υπήρχε Μητρόπολη Ποντοηράκλειας, αλλά ενσωματώθηκε στην Μητρόπολη Χαλκηδόνος.
Μετά τον 17ο αιώνα συστάθηκε η Επισκοπή Ποντοηράκλεια, αλλά και πάλι αργότερα εντάχθηκε στην προηγούμενη Μητρόπολη.
Έτσι, στις αρχές του 20ου αιώνα η Μητρόπολη Χαλκηδόνος, η οποία πια ,περιλάμβανε και τους οικισμούς:Ποντοηράκλεια και Καρά Χαβούζ Ποντηρακλείας .
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Υπήρχε Ελληνικό σχολείο το 1890 με 40 μαθητές
ΑΠΟΣΧΟΛΗΣΗ
Οι Ελληνες κάτοικοι, λίγο πριν από την Μικρασιατική καταστροφή ασχολιόταν με το εμπόριο και την αλιεία, είχαν δε όλη την ναυτιλιακή κίνηση υπό τον έλεγχο τους.
Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΤΗΣ ΠΟΝΤΟΗΡΑΚΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι κάτοικοί της Ποντηράκλειας βρίσκονται από το 1923 έως σήμερα. στο ομώνυμο χωριό του Κιλκίς και η καταγωγή τους είναι κυρίως, από το Καρακαβούζ της Ηράκλειας της Ποντικής.
Αρχικά, είχαν εγκατασταθεί στο Βασιλίτσι Μεσσηνίας, κοντά στην Κορώνη αλλά τελικά, αποχώρησαν για τη Μακεδονία.
Eπίσης, η Αγία Τριάδα, μια κωμόπολη 25 χλμ. ανατολικά της Θεσσαλονίκης, ιδρύθηκε το 1925 από πρόσφυγες των χωριών της Ανατολικής Θράκης, και Ποντοηράκλεια της Μικράς Ασίας.
Η ΠΟΛΗ ΣΗΜΕΡΑ
Λέγεται Εregli Karadeniz και ανήκει στη επαρχία Zonguldak ,το 2012 η πόλη έχει 102,828 κατοίκους.
Στην περιοχή υπάρχει το μεγαλύτερο εργοστάσιο χάλυβα της Τουρκίας που απασχολεί πολύ κόσμο.
Το φυσικό λιμάνι, έχει εξελιχθεί έχοντας μεγάλη κίνηση και η αλιεία αποτελεί καλή πηγή εσόδων για την πόλη.
Διαθέτει δε και αξιόλογα ναυπηγεία, συνεχίζοντας μια παράδοση στην ναυπηγική που υπήρχε από τους αρχαίους χρόνους.
Καλά έσοδα και για την γύρω περιοχή δίνει και παραγόμενη φράουλα που λόγω και του κλίματος είναι εξαιρετικής ποιότητος
Η Ποντοηράκλεια, για τους Τούρκους, είναι ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός, καθώς οι ακτές της Μαύρης θάλασσας είναι πανέμορφες.
