Του Σταύρου Π.Καπλάνογλου:
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ
Η Νικομήδεια (σημερινό Ιζμίτ) ήταν πόλη της αρχαίας Βιθυνίας, στη Μικρά Ασία.
Βρίσκεται στο βάθος του ομώνυμου κόλπου στην θάλασσα του Μαρμαρά, σε απόσταση μικρότερη των 100 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη
ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ ΤΟ 1922
Στην πόλη της Νικομήδειας των 11900 κατοίκων λίγο πριν το 1922 ζούσαν
225 οικογένειες 1200 ΄Ελληνες , οι οποίες κατοικούσαν στα παράλια και τα κεντρικά μέρη της πόλεως, και είχαν και δύο ναούς.
Οι Τούρκοι ήταν τότε 5000 και οι Αρμένιοι 5700
Λίγα χρόνια πριν το 1890 οι ΄Ελληνες ήταν 14800 και η πόλη πολύ μεγαλύτερη για διαφόρoυς λογούς και κυρίως λόγω των διώξεων άρχισε ο Ελληνικός πληθυσμός να φεύγει και το 1912 ήταν 3603 ,έχει γραφτεί ότι μέρος από αυτούς εγκαταστάθηκε στην Γιάλοβα που βρίσκεται 100 χιλιόμετρα δυτικότερα
Η γλωσσά που μιλιόταν στην Νικομήδεια ήταν τα Ελληνικά και τα Αρμένικα. Μερίδα των Ελλήνων κατοίκων δεν ήταν Ορθόδοξοι χριστιανοί άλλα Προτεστάντες
ΙΣΤΟΡΙΑ
Το 712 π.Χ. η πόλη λεγόταν ΟΛΒΙΑ. Η πόλη κτίστηκε κατά τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό, από Μεγαρείς μαζί με Αθηναίους στην βόρεια ακτή του σημερινού κόλπου της Νικομήδειας, και λεγόταν, τότε Αστακηνός κόλπος.
4ος αι. – ΑΣΤΑΚΟΣ
Η ΄Ολβια από τον 4ο αιώνα και μετά ήταν γνωστή ως Αστακός.
3ος αιων. Η πόλη καταστράφηκε τον τρίτο αιώνα π.Χ. από τον Λυσίμαχο.
Νικομήδεια ( 264 π.Χ. )
Η Νικομήδεια άρχισε να χάνει την αίγλη από τότε .Η πόλη επανιδρύθηκε το 264 π.Χ. (η το 262 π.Χ.) από τον Νικομήδη Α΄ και την ονόμασε Νικομήδεια και ορίστηκε ως η νέα πρωτεύουσα της Βιθυνίας.
Στην πόλη εγκαταστάθηκαν Χαλκηδόνιοι, προκαλώντας, όμως, την παρακμή της Χαλκηδόνας.
Ο Νικομήδης ( Νικομήδης Α’ ο Φιλέλληνας, ήταν βασιλιάς του ελληνιστικού κράτους της Βιθυνίας, στην Μ. Ασια κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. ) έκτισε στην πόλη μεγάλα κτίρια και ισχυρά τείχη, ενώ κατασκευάστηκε και ένας ανδριάντας του από ελεφαντόδοντο, ο οποίος μεταφέρθηκε στη Ρώμη.
Τα ανάκτορα βρίσκονταν στο ψηλότερο τμήμα, πιο κάτω τα δημόσια κτίρια και οι ιδιωτικές κατοικίες και στα παράλια ήταν το λιμάνι.Η πόλη έγινε γρήγορα στρατιωτικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο. Η πόλη είχε φιλορωμαϊκή στάση.
132 ΠΧ-63 Π.Χ. ΜΙΘΡΙΔΑΤΗΣ ΣΤ΄
Ο Μιθριδάτης ΣΤ΄, κατά τη διάρκεια του Τρίτου Μιθριδατικού Πολέμου, κατέλαβε τη Νικομήδεια και από εκεί προσπάθησε να αναχαιτίσει του Ρωμαίους.
120 Π.Χ. ΑΝΔΡΙΑΝΟΣ
Μετά το τέλος των πολέμων, άρχισε να κόβει δικό της νόμισμα. Η πόλη, σχεδόν, ισοπεδώθηκε από ένα σεισμό το 120 μ.Χ. αλλά ξαναχτίστηκε από δωρεές του Αδριανού, φίλου του Αρριανού, ο οποίος καταγόταν από τη Νικομήδεια. Η Νικομήδεια ανακηρύχθηκε επί ρωμαϊκών χρόνων μητρόπολη της Βιθυνίας και του Πόντου.
244 ΜΧ-311 Μ. Χ. ΔΙΟΚΛΗΤΙΑΝΟΣ
Όμως, ο Διοκλητιανός την επέλεξε ως πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το 293 μ.Χ., όταν επέβαλε το σύστημα της Τετραρχίας. Η πόλη ξανακτίστηκε με ενισχυμένα τείχη, εργοστάσιο όπλων, λουτρά, αμφιθέατρο, βασιλική, παλάτι και νομισματοκοπείο. Η πόλη ήταν μαζί με την Αλεξάνδρεια, τη Ρώμη και την Αντιόχεια οι μεγαλύτερες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το 303, λίγο μετά ο Διοκλητιανός αρχίσει ένα από τους μεγαλύτερους και σκληρότερους διωγμούς κατά των χριστιανών, το παλάτι πυρπολήθηκε και ο εμπρησμός αποδόθηκε στους χριστιανούς. Σε αντίποινα κατεδαφίστηκε ο καθεδρικός ναός. Το 305 ο Διοκλητιανός παραιτήθηκε των αξιωμάτων του, μετά τις αντιδικίες ανάμεσα στους διαδόχους του Διοκλητιανού και του Μαξιμιλιανού.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (324-1453 μ.χ.)
O Κωνσταντίνος Α το 324 ο Κωνσταντίνος Α΄ βγήκε νικητής των εμφυλίων,έκανε πρωτεύουσα του κράτους τη Νικομήδεια, μέχρι να χτιστεί η νέα πρωτεύουσα η Κωνσταντινούπολη, η οποία ολοκληρώθηκε το 330. Η μικρή απόσταση της Νικομήδειας από τη νέα πρωτεύουσα είχε ως αποτέλεσμα να περάσει σε δεύτερη μοίρα, αν και εξακολουθούσε να είναι σημαντικό πνευματικό κέντρο. Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης όμως μείωσε τη σημασία της. Επίσης, υπέστη τον ανταγωνισμό της Νίκαιας, η οποία, αργότερα, είχε αποκτήσει πρόσθετα προνόμια λόγω του γεγονότος ότι εκεί υπήρχε θέρετρο της βασιλικής οικογένειας. Ακόμη λιγότερη έγινε η σπουδαιότητα της Νικομήδειας ,όταν η Νίκαια έγινε πρωτεύουσα της ομώνυμης Αυτοκρατορίας, μετά την Δ΄ Σταυροφορία και την κατάληψη της Πόλης το 1204. Η Νικομήδεια υπήρξε για μικρά χρονικά διαστήματα έδρα αυτοκρατόρων.
Στο ενδιάμεσο διάστημα ( 330- 1204 μ.Χ. ) Η πόλη καταστράφηκε και παλι σχεδόν ολοσχερώς από δύο σεισμούς, το 358 και το 363. Παρά τις επαναλαμβανόμενες ανοικοδομήσεις, ισχυροί σεισμοί επί Θεοδοσίου Β΄ (408-450), 474 το 491, το 554 και το 740 προκάλεσαν νέες μεγάλες καταστροφές στη Νικομήδεια.
Ο Ιουστινιανός προσπάθησε ανακαινίσει την πόλη, αλλά καταστράφηκε από τις επιδρομές Περσών και τους Άραβες. Από αυτό το σημείο και μετά οι αναφορές στην πόλη είναι λίγες.
ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΙ ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Το 1301 ο Σουλτάνος Οσμάν Α΄ επιχείρησε, χωρίς επιτυχία, να καταλάβει την πόλη. Μετά από αλλεπάλληλες προσπάθειες των Οθωμανών, η Νικομήδεια κατελήφθη το 1337. Η πόλη κατόπιν παρήκμασε. Μέρος του πληθυσμού εξισλαμίστηκε, ενώ μετά την παράδοση προνομίων από τον Σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή στον Πατριάρχη Γεννάδιο, ο χριστιανικός πληθυσμός της πόλης συσπειρώθηκε γύρω από την τοπική Μητρόπολη.
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ 1917-1922
Μετά την ανακωχή του Μούδρου (1918), οι Άγγλοι κατέλαβαν τη Νικομήδεια, , Τον Ιούλιο του 1920 το ελληνικό 16ο Σύνταγμα του Ελληνικού Στρατού ανέλαβε την πόλη .
Τον Ιούνιο του 1921, η Νικομήδεια εκκενώθηκε από τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις, αφού προηγουμένως είχαν αναχωρήσει οι ΄Ελληνες κάτοικοί της, καθώς και όσοι από τους Αρμενίους είχαν σωθεί από τους προηγούμενους διωγμούς
ΕΚΚΛΗΣΙΑ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ
Τον 3ο μ.Χ. αιώνα έγινε η πρωτεύουσα του Ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι την κτίση της Κωνσταντινουπόλεως. Στον “Συνέκδημο του Ιεροκλέους” (6ος αι. μ.Χ.) η πόλη αναφέρεται δεύτερη (πρώτη η Χαλκηδόνα) μεταξύ των 16 πόλεων της Επαρχίας Ποντικής α΄. Νικομηδείας μητρόπολη: Ως πρώτος Επίσκοπος Νικομηδείας φέρεται ο Πρόχορος, ένας από τους επτά Διακόνους. Στα Τακτικά η Μητρόπολη Νικομηδείας κατέχει σταθερά την 7η θέση εκτός μιας περιπτώσεως κατά την οποία βρίσκεται στην 8η θέση. Υπήρξε σημαντική Μητρόπολη με αρκετές Επισκοπές. Κατά την Οθωμανική περίοδο έμεινε μόνο η Επισκοπή Απολλωνιάδος, η οποία με το πέρασμα του χρόνου εξέλιπε και αυτή καθώς συγχωνεύθηκε με τη Μητρόπολη Νικομηδείας. Έτσι κατά την Οθωμανική περίοδο η Μητρόπολη Νικομηδείας περιλάμβανε δύο ξεχωριστά μεταξύ τους τμήματα ένα της Νικομηδείας και ένα της Απολλωνιάδος.
ΝΑΟΙ ΣΤΗΝ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ
Ο καθεδρικός ναός μέσα στην πόλη, του αγίου Βασιλείου, είχε χτιστεί με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Φιλόθεου και με συνδρομή του ορθόδοξου ποιμνίου121. Ο ναός ανακαινίσθηκε εκ βάθρων το 1801, και στη συνέχεια και πάλι εκ βάθρων ως ετοιμόρροπος, το 1889. Εκεί σώζονταν το δεξί χέρι του Μ.Βασιλείου, ενώ την εκκλησία υπηρετούσαν δύο ιερείς και διάκονοι12
Λίγο έξω από τις δυτικές συνοικίες της πόλης και σε απόσταση 1.500 μ. περίπου, υπήρχε το ορθόδοξο μοναστήρι του αγίου Παντελεήμονος, με μεγάλη εκκλησία αφιερωμένη στη μνήμη του και χτισμένη πάνω στον τάφο του. Η εκκλησία αυτή, το ίδιο παλιά με του Αγίου Βασιλείου, ανοικοδομήθηκε το 1858. .
Ο Άγιος Παντελεήμων (που παλαιότερα ονομαζόταν Παντολέων) καταγόταν από τη Νικομήδεια και έζησε στα χρόνια του Μαξιμιαμού. Ο Παντολέων, διδάχθηκε την ιατρική
ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ
Υπάρχει μαρτυρία ότι το 1795 υπήρχε στην πόλη χριστιανική σχολή.
Γνωστά ήταν τα Ελληνικά εκπαιδευτήρια της Νικομήδειας από τα οποία ένα ενδεικτικό προόδου ενός μαθητή του 1907 τοποθετήσαμε στις φωτογραφίες.
Η Νικομήδεια σήμερα
Η πόλη σήμερα λέγεται Izmit Παλαιότερα Ιζνιμιτ-Ιζνικμιτ. Είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Κότζα ελί και έχει πληθυσμό 302.960 κατοίκους. Βρίσκεται στο βάθος του ομώνυμου κόλπου, σε απόσταση μικρότερη των 100 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη.
Η σημερινή πόλη, είναι βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο. Εκεί βρίσκονται διυλιστήρια, και πλήθος βιομηχανιών, ιδίως χαρτοβιομηχανιών, οι οποίες καλύπτουν το 50% της εθνικής παραγωγής.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Οι πιο γνωστές είναι ο ιστορικός και πολιτικός Αρριανός
Ο Άγιος Παντελέον που έγινε γνωστός ως Άγιος Παντελεήμων και ο Άγιος Ερμόλαος για τους οποίους θα δώσουμε και άλλες πληροφορίες στην επόμενη ανάρτηση.
ΤΟΠΟΙ ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΞΑΝ
Νέα Νικομήδεια Ημαθίας, Αριδαία Ν. Πέλλας, Λακκιά( Λεβαία) Φλωρίνης, Ακρινή, Αλεξανδρούπολη, Σέρρες, Ξάνθη, Βόλος, Αλμυρός Βόλου, Αγρίνιο, Σάμος, Μυτιλήνη, Καλαμάτα, Τρίκαλα, ΑΘΉΝΑ, Θεσσαλονίκη, Λαγκαδάς
