‘’Ο π. Σταύρος άφησε τον εαυτό του στο Θεό και έγινε αυτό το μικρό θαύμα που βλέπετε’’ είπε, απευθυνόμενος στον ιερό Κλήρο, με γλώσσα ειλικρινούς και δικαίου επαίνου ο Σεβ. Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλος (στην 1η ιερατική σύναξη, 19-9-2017, στον Ιερό Ναό της Παναγίας Βλαχερνών Τετραλόφου) για τον παρόντα στην ιερατική σύναξη 88χρονο σεβαστό παπα-Σταύρο Ευσταθίου (του Ευσταθίου!, όπως μου το τόνισε ο ίδιος στην κουβέντα μαζί του). Και συνέχισε ο Σεβασμιώτατος δείχνοντας με το χέρι του τον εσωτερικό χώρο του ιερού Ναού: ‘’Σας κάλεσα σήμερα εδώ, πατέρες, για να δείτε τη δύναμη της πίστης και της ελπίδας, ‘’που όρη μεθιστάνει’’. (Α’ Κορινθ. 13,2).
Ήταν η πρώτη μου φορά που πήγα στον Τετράλοφο. Είναι ένα μικρό χωριό, με 280 σήμερα μόνιμους κατοίκους, με ανοιχτούς δρόμους, καλοσυνάτους και ευγενικούς ανθρώπους. Από το Δρέπανο προς τη Θεσσαλονίκη ταξιδεύοντας από τον παλιό δρόμο, φτάνοντας στο ύψος των εργοστασίων της ΔΕΗ – Αγίου Δημητρίου, στρίβεις αριστερά και αμέσως ανάμεσα σε 4 λόφους συναντάς τον Τετράλοφο.
‘’Ξεκινήσαμε το 1922-23 με 680 πρόσφυγες – Θρακιώτες προερχόμενους από το χωριό Πάνιδο της Επαρχίας Ραιδεστού της Ανατολικής Θράκης και με Ποντίους – πρόσφυγες από το Καπίκιοϊ – τη Λιβερά της Επαρχίας Ματσούκα Τραπεζούντας. Η Λιβερά ήταν έδρα της πάλαι ποτέ Μητροπόλεως Ροδοπόλεως. Μείναμε σήμερα με μόλις 280 μόνιμους κατοίκους’’, μου είπε ο νεαρός θεολόγος και ψάλτης Ευστάθιος Ιωσηφίδης στο φιλόξενο κέρασμα στην αίθουσα του ιερού Ναού και μου έδωσε πληροφορίες για την προέλευση και για την ιστορικότητα των κειμηλίων του Ναού.
Η πρώτη έκπληξη μπαίνοντας στο Ναό της Παναγίας Βλαχερνών Τετραλόφου είναι οι παμπάλαιες εικόνες στα δύο μπροστινά προσκυνητάρια στον Κυρίως Ναό και αμέσως μετά ο πλούσιος διάκοσμος του Ναού, οι τοιχογραφίες που καλύπτουν όλο τον εσωτερικό χώρο, ο συνδυασμός των χρωμάτων που έρχεται ως συνέχεια του φόντου των παλαιών εικόνων.
Αυτό το φως των παλαιών εικόνων δεν έχει ξεθωριάσει, ούτε είναι περιορισμένο σ’ αυτές, είναι το φως του μέλλοντος, που έρχεται από τα έσχατα και μέσω των νέων χρωμάτων θέλει να φωτίσει το βίο μας σήμερα. Υπάρχει μια συνδυασμένη ολότητα (από την οποία αναδεικνύεται το φως ως ιλαρόν) στον εσωτερικό διάκοσμο στην Παναγία της Βλαχέρνας Τετραλόφου. Το χρυσίζον φως του εσωτερικού διακόσμου του Ναού συνάπτεται κατά τρόπο θαυμαστό με τα κίτρινα και χρυσίζοντα χρώματα των γύρω λόφων, που περιβάλλουν τον Τετράλοφο.
Στο κέντρο του μεσαίου κλίτους νιώθεις τη δεύτερη έκπληξη από την, μεγάλων διαστάσεων, αμφιπρόσωπη και λιτανευτική εικόνα της Παναγίας των Βλαχερνών, έργο της Παλαιολόγειας εποχής (1390), που μετέφεραν εδώ το 1923 οι Θρακιώτες πρόσφυγες από την Πάνιδο της επαρχίας Ραιδεστού της Ανατολικής Θράκης. Η εικόνα είναι στον τύπο της Παναγίας του Κύκκου (Κύπρος) και πιθανολογείται ότι κατασκευάστηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη τον Ζ’ τον Παλαιολόγο. Συνδυάζεται στην εικόνα ένας επιπλέον εικονογραφικός τύπος ‘’άνωθεν οι Προφήται’’ και είναι επιζωγραφισμένη κατά τον 16ο αιώνα με τη σημείωση: ‘’δωρητής ο ιερεύς Γεώργιος ο Χαρτοφύλαξ, 1550’’.
Στον τοίχο του νότιου κλίτους μεταξύ των άλλων Αγίων σε τοιχογραφία παρατηρώ την εικόνα του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω.
Η δύναμη της πίστης και της ελπίδας που μετακινεί βουνά βρίσκεται πρωτ’ απ’ όλα στην ψυχή των προσφύγων Θρακών και Ποντίων, των πρώτων κατοίκων του Τετραλόφου, που τα έχασαν όλα εκτός από την πίστη στο Θεό και την αγάπη στον άνθρωπο, όπως τα διδάχτηκαν από τη Μάνα Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Στους πρόσφυγες αυτούς, στη δύναμη της πίστης τους στο Θεό και στην ελπίδα τους στην πρόνοιά Του για την επιβίωσή τους μέσα από τις τραγικές συνθήκες της εποχής εκείνης, σ’ αυτούς οφείλεται η – ανεξήγητη στην ωφελιμοκρατία – μεταφορά ιερών εικόνων, σταυρών, ευαγγελίων, δισκοπότηρων, λαβάρων, επιταφίων και όποιων άλλων ιερών κειμηλίων, η φύλαξη και η διατήρησή τους ως των πιο πολύτιμων θησαυρών στο νέο – κατ’ απομίμηση του πρώτου Ναού της αλησμόνητης πατρίδας τους – Ναό της Παναγίας της Βλαχέρνας Τετραλόφου.
Η δύναμη της πίστης και της ελπίδας βρίσκεται και στην ψυχή του 88χρονου παπα-Σταύρου Ευσταθίου του Ευσταθίου, που ‘’άφησε τον εαυτό του στο Θεό’’ και μαζί με τους ενορίτες-λαϊκούς, μέσα από την αγαστή συνεργασία με τον Επίσκοπο και Μητροπολίτη Παύλο (ο οποίος και ενεργοποίησε την πίστη και την ελπίδα, που συνάντησε στον παπα-Σταύρο και στους ενορίτες του Τετραλόφου), με την ευλογία του, όλοι μαζί κατόρθωσαν, συνδημιούργησαν και ανασυνέθεσαν υπό την σκέπη και την ενίσχυση της Παναγίας ‘’αυτό το μικρό θαύμα’’ στον Τετράλοφο Κοζάνης.
Η διατήρηση των εικόνων μέσα στο Ναό της Παναγίας της Βλαχέρνας Τετραλόφου (και άλλων παρόμοιων αλλού) και η ‘’λειτουργική συμμετοχή τους’’ στο παρόν, δεν είναι τα λείψανα ενός πολιτισμού που πέρασε, δεν συντηρούν μόνο τη συλλογική μνήμη. Όλα αυτά αποτελούν τα ζώπυρά μας, είναι οι πυρήνες που αναμένουν την αναζωπύρωσή τους (δεν χάνουμε την ελπίδα) για την προσωπική και κοινωνική μας αλλαγή και μεταμόρφωσή μας εν Χριστώ.
Στο γραφείο του ιερού Ναού είναι αναρτημένες στον τοίχο και οι φωτογραφίες των Επισκόπων-Μητροπολιτών Σερβίων και Κοζάνης και όλων των διατελεσάντων Εφημερίων Τετραλόφου (και όχι μόνο των καταγόμενων από τον Τετράλοφο). Αυτό το τελευταίο έχει την ανάγνωσή του. Ανάμεσα στις άλλες είδα και τις φωτογραφίες του παπα-Νικόλαου Λιάνα και του παπα-Χαρίσιου Γκουρτζιούμη από την Αιανή. Τους γνώρισα και τους δύο κατά την εφημεριακή μου διακονία (Φεβρουάριος 1977- Σεπτέμβριος 1984) στην Αιανή.
Μέσα σε όλα αυτά, όμορφη και ζωντανή εικόνα (εικόνα με νόημα) ήταν η παρουσία στο Ναό του 88χρονου συνταξιούχου, του σεβαστού παπα-Σταύρου Ευσταθίου (ο οποίος δεν αποπέμφθηκε, μη γένοιτο! αλλά ήταν εκεί παρών και τιμητικά) μαζί με τον διάδοχό του, καταγόμενο από τον Τετράλοφο, νεοχειροτονηθέντα αρχιμανδρίτη Μακάριο Ανδρεάδη. Επομένως όλη αυτή η εικόνα έχει την ανάγνωσή της.
Ο Σεβασμιώτατος απηύθυνε στη Σύναξη ‘’παραινετικούς λόγους σε ποικίλα θέματα τα οποία ενδιαφέρουν τον Ιερό Κλήρο, καθώς και την Ιερατικήν, Πνευματικήν και Λειτουργικήν Διακονίαν αυτών ως Πνευματικών ποιμένων του λαού του Θεού’’ και βοήθησε στην ‘’επίλυση αποριών επάνω σε λειτουργικά θέματα’’.
Καλό εκκλησιαστικό έτος! ευχήθηκε σε όλους ο Σεβ. Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλος.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
