Κοζανίτικες Ορχήστρες και Κομπανίες: Σπουδαία συναυλία παραδοσιακής Κοζανίτικης μουσικής την Κυριακή στην πλατεία

Αύριο, το μεσημέρι στις 12 μ.μ. μια σημαντική συναυλία παραδοσιακής Κοζανίτικης μουσικής θα λάβει χώρα στην κεντρική πλατεία της Κοζάνης, στο πλαίσιο της Κοζανίτικης Αποκριάς 2017 .

Πρόκειται για ένα μουσικό αφιέρωμα στους μουσικούς και οργανοπαίχτες της Τρανής Αυλής της Κοζάνης. Για τέσσερις συνεχόμενες γενιές η Τρανή Αυλή, συνοικία της Κοζάνης επί της οδού Βενιζέλου, κοντά στην οδό Αριστοτέλους έβγαζε εξαιρετικούς μουσικούς και οργανοπαίχτες που διασκέδαζαν τους Κοζανίτες για περισσότερο από έναν αιώνα. Με πολλή μεγάλη μουσική παράδοση αναφέρονται οι οικογένειες των Καλέα, Ζιάκα, Καραματσούκα, Ντόνα, Δερίλα, Γιάντσιου, Τσιάνα, Διδίλη, Δούρβα.

Την περίοδο της Αποκριάς οι Κοζανίτες διασκέδαζαν στα κέντρα Ολύμπιο, Ερμιόνιο, Τιτάνια, Υπόγειο και Κοβεντάρειο. Οι άντρες ξεφάντωναν με τα πουκάμισα έξω, ενώ οι Κοζανίτισες χόρευαν δημοτικά, λαϊκά, σμυρνέικα κι οι ορχήστρες κατέβαιναν από την πίστα και γίνονταν ένα με τον κόσμο που διασκέδαζε μέχρι πρωίας. Οι Κοζανίτες ήξεραν να γλεντούν όμορφα χωρίς φασαρίες. Το καλοκαίρι πάλι , κυρίως τα Σαββατοκύριακα , η διασκέδαση μεταφέρονταν στον κήπο του Τερζή και στον κήπο του Καραδήμου και στην Ακρόπολη. Παράλληλα με τα νυχτερινά κέντρα οι Κοζανίτες καλούσαν ορχήστρες στα σπίτια σε γλέντια, αρραβώνες, γάμους.

Από την περίοδο του Μεσοπολέμου και μετά και για 40 ολόκληρα χρόνια δυο βασικές μουσικές κομπανίες διασκέδαζαν τους Κοζανίτες. Οι αρχηγοί των δυο συγκροτημάτων συγγένευαν μεταξύ τους. Ήταν δυο πρώτα ξαδέλφια. Η ορχήστρα του Δημήτρη (Τούλη) Καλέα και η ορχήστρα του Θωμά Καραματσούκα , (γνωστός περισσότερο ως Γκατζαλάτζας).

Ο αρχηγός της πρώτης κομπανίας ήταν ο Τούλης Καλέας, ο οποίος ορφάνεψε σε ηλικία 10 ετών. Πέρασε δύσκολα χρόνια με τη μητέρα του και την αδελφή του. Πήρε το βιολί του πατέρα του και γράφτηκε στο Ωδείο Κοζάνης. Παράλληλα έμαθε κλαρίνο και σαξόφωνο. Με την ορχήστρα του έπαιζε όλα τα είδη μουσικής (ευρωπαϊκό και δημοτικό ρεπερτόριο) στα κέντρα της Κοζάνης, σε γάμους, αρραβώνες και γλέντια. Ήταν ταξιτζής στο επάγγελμα.

Το συγκρότημα του αποτελούνταν από τον ίδιο, τον Τούλη ( 1915-1996) έχοντας κύριο όργανο το βιολί, ενώ έπαιζε παράλληλα και πολύ καλό κλαρίνο και σαξόφωνο, τον Ναούμ Τσιάνα (γεν 1917), φίλο αχώριστο του Τούλη στην κορνέτα, τον Θωμούλη Δούρβα στα ντραμς, τον Κώστα Μπίκα στο ακορντεόν, τον Πανούλη Καρδογιάννη στην κιθάρα και τον Νίκο Υψηλάντη στο αρμόνιο. Ο Τούλης συχνά καλούσε και τον Καραματσούκα στην κομπανία του για να παίξουν εναλλάξ κλαρίνο σε γάμο που το γλέντι διαρκούσε πολύ. Σπάνια έπαιζαν μαζί και τα δυο κλαρίνα.

Εκτός από τη δική του ορχήστρα ο Τούλης πολλές φορές συμμετείχε και στην ορχήστρα του γαμπρού του από αδελφή, Μιχάλη Ζιάκα (1910-1988, βιολί, πιάνο, πλήκτρα , αρμόνιο, σαντούρι) στο Ερμιόνιο. Μαζί τους ήταν ο Ναούμ Τσιάνας στην κορνέτα, ο Νίκος Ντόνας, στο σαξόφωνο και κλαρίνο, η Παναγιώτα Ζιάκα, η Αμερικάνα και η Παναγιώτα Ντόνα-Κουρού επίσης στο πιάνο και ακορντεόν, ο Μάκης Ζιάκας, γιος του Μιχάλη στο ακορντεόν, ο Χρήστος Δακής στην κιθάρα, ο Νίκος Τσίντζιλης στα κρουστά, κιθάρα και αργότερα ο Μανώλης Σιώμος, ο Νταιρούσης (ντραμς) και αργότερα στη θέση του ο Θωμούλης Δούρβας, ενώ στο ακορντεόν έπαιζε και ο Κώστας Μπίκας.

Ο αρχηγός της δεύτερης κομπανίας ήταν ο Θωμάς Καραματσούκας (κλαρίνο, σαξόφωνο) (1927), ο οποίος έμαθε κλαρίνο από τον Θανασάκη Καλέα, θείο του και αδελφό της μάνας του Ολυμπίας .

Με το Θωμά Καραματσούκα έπαιζαν συνήθως οι Δερίλας ή Γκιάτας Κώστας (γεν. 1917) (τρομπέτα ή κορνέτα), ο Γιάντσος Νικόλαος (ΠαπαΝίκος) (1899 –αυτοδίδακτος- λαούτο) κι ο Παπαμάρκος (ούτι). Λαούτο έπαιζε και ο Μήτρος Γιάντσος και ο Κούσμας Νιάκους ο οποίος έπαιζε βιολί, ακορντεόν, μπουρί (κορνέτα) ήταν και συνθέτης, τραγουδούσε και αμανέδες, και έπαιξε πολλές φορές με τον Καραματσούκα.

Αυτή την ατμόσφαιρα θα προσπαθήσει να μας θυμίσει η αυριανή συναυλία στην κεντρική πλατεία, στην οποία συμμετέχουν αφιλοκερδώς οι μουσικοί Θωμάς Καραματσούκας: κλαρίνο, Μιχάλης Γκατζιούρας: τρομπέτα, Κώστας Ζουζός: σαξόφωνο, Νίκος Καρδογιάννης: ακορντεόν και Παντελής Λιούλιος:κρουστά.