Ο τεντιμπόη παπάς που έκαψε τον καρνάβαλο στην Κοζάνη πριν 52 χρόνια! Του Γιάννη Τσιομπάνου

«Ο βασιλιάς Καρνάβαλος, κρατώντας σκήπτρο και φορώντας στέμμα.” «07/03/1965. Απτόητοι οι Κοζανίτες έστησαν αμέσως νέο Καρνάβαλο ξεκάθαρα συμβολικό. Παρέα Κοζανιτών σε αναμνηστική φωτογραφία. Από το οικογενειακό αρχείο του Μιχάλη Παλέντζα».

Γράφει ο γνωστός συλλέκτης Γιάννης Τσιομπάνος:

Σάββατο 6 Μαρτίου 1965, πριν από την Κυριακή της μεγάλης Αποκριάς, κι ένα πρωτόγνωρο περιστατικό έρχεται να ταράξει τη γιορτινή ατμόσφαιρα της Κοζάνης. Ήταν λίγο μετά τις 11 το πρωί όταν περαστικοί κάτοικοι είδαν κάτι σαν πυροτέχνημα να καίγεται στην κεντρική πλατεία της πόλης. Γρήγορα όμως αντιλήφθηκαν ότι αυτό που καιγόταν ήταν ο γνωστός καρνάβαλος! Στην αρχή όλοι νόμισαν πως η φωτιά προήλθε από τυχαίο γεγονός. Όταν όμως κάποιοι πλησίασαν περισσότερο, είδαν έναν ιερέα να παρακολουθεί το θέαμα με ικανοποίηση και να λέει ότι «ο Καρνάβαλος είναι ομοίωμα του διαβόλου και ο διάβολος πρέπει να καίγεται!».

Την έκπληξη των περαστικών γρήγορα διαδέχτηκε ξέσπασμα οργής εναντίον του μπουρλοτιέρη ιερέα, ο οποίος αντιλαμβανόμενος πια τον κίνδυνο που διέτρεχε και υπό την προστασία αστυνομικού οργάνου που κατέφθασε άμεσα, προσπάθησε να βρει προσωρινό καταφύγιο στα γραφεία της υπηρεσίας ευρέσεως εργασίας, που έδρευαν τότε σε όροφο επί της Χαρισίου Μούκα (άνωθεν ταβέρνας Ζορμπά, στην οικοδομή του εργολάβου Ζώτου). Εντωμεταξύ, το νέο διαδόθηκε αστραπιαία και πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε έξω από τα γραφεία της υπηρεσίας, προβαίνοντας σε αποδοκιμασίες εναντίον του ιερέα.

Άμεσα όμως κατέφθασαν και οι διοικητές της Χωροφυλακής και του Αστυνομικού Τμήματος ( κ.κ. Αντωνίου και Τσοβάς αντίστοιχα), οι οποίοι κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας επιβίβασαν τον ιερέα σε περιπολικό, οδηγώντας τον στο αστυνομικό τμήμα. Εκεί πια, και μετά την εξακρίβωση στοιχείων, διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για τον ιερέα Γαβριήλ Γ., κατά κόσμον Δημοσθένη Γ. (σ.σ. για λόγους σεβασμού προς το δράστη δεν δημοσιοποιώ τα υπόλοιπα στοιχεία του), εφημέριο του Καπνοχωρίου, και θα λέγαμε ιδιαίτερα αγαπητό προς τους κατοίκους του χωριού.

Κατά τη γενόμενη προανάκριση ο ιερέας ισχυρίστηκε ότι το ομοίωμα του καρνάβαλου ανεφλέγη τυχαία, καθώς άναψε ένα σπίρτο. Τρεις όμως αυτόπτες μάρτυρες, άπαντες οδηγοί ταξί, μιας και η πιάτσα ήταν τότε μπροστά από το Ερμιόνιο και το Μπο, κατηγορηματικά κατέθεσαν ότι είδαν τον ιερέα να βάζει πυρ. Κατά του ιερά σχηματίστηκε δικογραφία και απεστάλη στον Εισαγγελέα, ο οποίος με τη σειρά του παρέπεμψε τον κατηγορούμενο στο τριμελές αυτόφωρο δικαστήριο με την κατηγορία φθοράς ξένης περιουσίας, αλλά προσέξτε, σε συνδυασμό με το Νόμο 4000 περί τεντιμποϊσμού*!!! Πρωτόγνωρο για ιερέα, ίσως και μοναδικό πανελλαδικά περιστατικό.

Την ίδια μέρα (το απόγευμα του Σαββάτου δηλαδή) συνήλθε το τριμελές και ο ιερέας μέσω του συνηγόρου του ζήτησε αναβολή, η οποία έγινε αποδεκτή. Ως ημέρα διεξαγωγής της δίκης ορίστηκε η προσεχής, τότε, Τρίτη με ώρα 12η μεσημβρινή. Το επεισόδιο ωστόσο δεν επηρέασε την εορταστική ατμόσφαιρα της πόλης και σχεδόν αμέσως μετά την καταστροφή νέος καρνάβαλος ξεκίνησε να κατασκευάζεται από συνεργεία του Δήμου για να μη λείψει τίποτε από τη μεγαλειώδη παρέλαση.

Και φθάνουμε πια στην ημέρα της δίκης…

Η ΔΙΚΗ

Όλοι μπορούμε να φανταστούμε ότι η δίκη έγινε σε μία αίθουσα ασφυκτικά γεμάτη. Μεταξύ των μαρτύρων κατέθεσε ο τότε δήμαρχος Κοζάνης, Μερκούρης Κυρατσούς, ο οποίος τόνισε ότι ο Κοζανίτης δεν αισθάνεται εαυτόν αμαρτάνοντα, επειδή συμμετέχει στις εκδηλώσεις του καρναβαλιού. Ακολούθως κατέθεσαν οι αυτόπτες μάρτυρες οδηγοί ταξί, οι οποίο ανέφεραν ότι είδαν τον ιερέα να πυρπολεί τον καρνάβαλο και ότι σε σχετική παρατήρηση, τους απάντησε πως στην Άγια Πόλη της Κοζάνης δεν επιτρέπεται να υπάρχουν καρνάβαλοι. Άπαντες κατέθεσαν ότι ήταν ψυχραιμότατος κι ότι εν ψυχρώ έθεσε το πυρ.

Στη συνέχεια των καταθέσεων, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Διονύσιος, προσερχόμενος ως μάρτυρας, δήλωσε πως παραβρέθηκε στην όλη διαδικασία από καθήκον και όχι για να προσδώσει έκταση στην υπόθεση του καρνάβαλου, ο οποίος με την πυρπόλησή του είχε ένα πραγματικά ένδοξο τέλος, το οποίο θα έπρεπε να μας κάνει όλους να γελάσουμε. Υπερασπίστηκε βεβαίως τον ιερέα και υπέβαλε παράκληση προς το δικαστήριο για να μην δικασθεί σε συνδυασμό με το Νόμο 4000. Και κατέληξε χαρακτηρίζοντας ως πρωτογενή αιτία την οργάνωση του καρνάβαλου και ως δευτερογενή την ενέργεια του κατηγορούμενου ιερέα.

Τέλος, ο ίδιος ο ιερέας απολογήθηκε επί μακρόν, υποστηρίζοντας ότι η πράξη του στρεφόταν κατά του ξόανου και όχι κατά του αισθήματος του λαού της Κοζάνης, για να λάβει το λόγο ο εισαγγελέας, ο οποίος στην αγόρευσή του υπογράμμισε ότι τα πάντα στοιχειοθετούσαν το αδίκημα. Η υπεράσπιση υποστήριξε ότι η πράξη δεν ήταν εσκεμμένη αλλά αυθόρμητη κι ότι ο κατηγορούμενος ενήργησε εν πλήρη σύγχυση ενώ ζήτησε να απορριφθεί ο χαρακτηρισμός του Νόμου 4000, καθώς αυτός θεσπίστηκε για αλητόπαιδες και όχι για ιερείς.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ

Μετά το πέρας των αγορεύσεων, το δικαστήριο αποσύρθηκε και κοντά στις 5 το απόγευμα εξέδωσε την απόφασή του, η οποία κήρυττε τον κατηγορούμενο ένοχο για φθορά ξένης περιουσίας και πως ο εμπρησμός ενέπιπτε στις διατάξεις του Νόμου 4000. Ο Εισαγγελέας πρότεινε ποινή πέντε μηνών, το δικαστήριο όμως επέβαλε στον κατηγορούμενο ποινή τεσσάρων μηνών, ενώ κατά της απόφασης ασκήθηκε έφεση.

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ

Η διαμάχη κλήρου και καρναβαλιστών είχε ξεκινήσει από παλιότερα αλλά την περίοδο αυτή είχε φτάσει στην κορύφωσή της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο προκάτοχος του Μητροπολίτη Διονυσίου, Μητροπολίτης Κωνσταντίνος Πλατής, ήταν φανατικός πολέμιος των βακχικών εορτών. Το 1957 μετατέθηκε από τη Μητρόπολη Κοζάνης στη Μητρόπολη Πατρών, σε πόλη δηλαδή εξίσου καρναβαλική. Από κει συνέχισε με θέρμη τον αγώνα του. Μάλιστα το ίδιο έτος, το 1965 δηλαδή, προχώρησε στην Πάτρα σε λιτανεία την ώρα της παρέλασης του καρνάβαλου.

Τη συγκεκριμένη χρονιά ο ΕΟΤ ενέκρινε για τις απόκριες το ποσό των 100.000 δρχ., (σημερινά θα λέγαμε 100.000 ευρώ) όπου μαζί μ’ αυτά του Δήμου συνολικά δαπανήθηκαν 130.000 δρχ. περίπου (όσο ακριβώς και το κόστος της φετινής Αποκριάς). Κανείς δεν περίμενε ότι η επιχορήγηση του ΕΟΤ θα έφτανε σ’ αυτό το ποσό, το οποίο βελτίωσε αισθητά το τελικό αποτέλεσμα και αύξησε κατακόρυφα και τις προσδοκίες των Κοζανιτών για μαζικότερη προσέλευση επισκεπτών.

Η αποκριάτικη διακόσμηση της πόλης έγινε από τον Νίκο Σαμ.

Στην παρέλαση, η οποία έγινε κανονικά, πήραν μέρος 15 άρματα. Η διαδρομή που τότε ακολουθούσε ήταν η εξής: Η συγκέντρωση των αρμάτων και των καρναβαλιστών γινόταν στην πλατεία Συντάγματος, στο Κεραμαριό, μεσημέρι όπως και τώρα, και περνούσε από Π. Χαρίση, Πλ. Ελευθερίας, Ειρήνης (τότε Διαδόχου Κων/νου), Πλ. Νίκης, Πλ. 28ης Οκτωβρίου, Μ. Αλεξάνδρου και κατέληγε στην Πλ. 25ης Μαρτίου (πλατεία Αλώνια). Το σύνθημα για το άναμμα των φανών γινόταν, όπως και τώρα, από την κεντρική πλατεία Νίκης.

Εκείνες τις ημέρες άλλη μία είδηση έρχεται να κάνει και πάλι διάσημο το Καπνοχώρι στην τοπική ειδησιογραφία. Πατέρας και υιός από το χωριό κέρδισαν στον πρώτο λαχνό του λαϊκού λαχείου 300.000 δρχ. Αξιοσημείωτο; Ότι είχαν κερδίσει και στο παρελθόν τα 2/4 και πάλι του πρώτου λαχνού του λαϊκού, εισπράττοντας τότε 150.000 δρχ.

Το δίστιχο, που σκαρώθηκε αμέσως, τραγουδιέται από τότε κάθε βράδυ των Φανών, ενθυμίζοντας το γεγονός: … «Ο παπάς από το Σουφλάρι**, έκαψε το καρναβάλι.»

Θερμές ευχαριστίες στην εφημερίδα Θάρρος Δυτικής Μακεδονίας και στους Μιχάλη και Soula Palentza για την παραχώρηση υλικού από το αρχείο τους.

σ.σ. Το 2015, με αφορμή την συμπλήρωση 50 χρόνων από το συμβάν, στο τέλος της δημοσίευσης στην εφημερίδα Θάρρος σημείωνα το εξής: “Η παρούσα δημοσίευση επέλεξα να γίνει μετά το πέρας της φετινής Αποκριάς, για να μη σταθεί αφορμή σάτιρας, σεβόμενος το θρησκευτικό συναίσθημα έστω και του ενός”.

Σας ευχαριστώ πολύ,
Τσιομπάνος Γιάννης

*Ο Νόμος 4000 ψηφίστηκε το 1958 από την κυβέρνηση Καραμανλή και με βάση αυτόν τιμωρούνταν όσοι, νέοι κυρίως, προέβαιναν σε πράξεις εξύβρισης, αφού όμως πρώτα τους διαπόμπευαν κουρεύοντάς τους με την ψιλή και περιφέροντάς τους στους δρόμους. Ο Νόμος δέχτηκε έντονη κριτική. Παρόλα αυτά γνώρισε μεγάλες δόξες επί Δικτατορίας. Ρεαλιστικά αποτυπώνεται στην ομώνυμη ταινία του Γ. Δαλιανίδη. Καταργήθηκε το 1983 επί κυβέρνησης Α. Παπανδρέου. (περισσότερα στο wikipedia).
**τουρκική ονομασία Καπνοχωρίου.