Το σχέδιο νόμου για τις συχνότητες, που εισάγεται από την Κυβέρνηση στην Ολομέλεια προς ψήφιση, αποτελεί ένα θετικό βήμα, εξέλιξης και εξυγίανσης στο χώρο των τηλεοπτικών επιχειρήσεων στη χώρα μας. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια πολιτική πράξη, που καθυστερεί για περισσότερα από 20 χρόνια. Πρόκειται για μια αποκατάσταση αυθαιρεσιών του παρελθόντος , για ένα νομοσχέδιο που θέτει κανόνες σε ένα ευαίσθητο επιχειρηματικό τομέα που λειτούργησε επί σειρά ετών χωρίς κανόνες.
Οι όποιες αντιρρήσεις διατυπώθηκαν από την πλευρά της αντιπολίτευσης- σεβαστές στο πλαίσιο ενός απαραίτητου δημοκρατικού διαλόγου- υπολοίπονται κατά πολύ της σχεδόν ομόφωνα εκπεφρασμένης από το κοινοβουλευτικό σώμα, ανάγκης επίλυσης μιας χρονίζουσας παθογένειας που δημιούργησε σοβαρές «παρενέργειες» στον δημόσιο βίο.
Όλοι συμφωνούμε , πως πρόκειται για μια απαραίτητη μετάβαση, προκειμένου να περάσουμε σε μια νέα εποχή στο τηλεοπτικό τοπίο, σε μια εποχή διαφάνειας , εκδημοκρατισμού και υγιούς λειτουργίας.
Τα ιδιωτικά τηλεοπτικά μέσα , για περισσότερα από 25 χρόνια λειτούργησαν σε ένα ασαφές τοπίο χωρίς κανόνες και δεσμεύσεις, χωρίς ουσιαστική ,έστω κοινωνική, ανταποδοτικότητα. Μια σύντομη αναδρομή στην πορεία και λειτουργία των ιδιωτικών καναλιών στην Ελλάδα , από το 1989 μέχρι σήμερα, μας αποκαλύπτει και τις συνέπειες της «δύναμης της εικόνας», μιας δύναμης συχνά ολέθριας για την κοινωνία. Σήμερα κανείς δεν αμφισβητεί πως τα ιδιωτικά κανάλια , διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο λειτουργίας και συμπεριφοράς , συχνά αποτέλεσαν το όχημα μετάβασης σε μια άλλη , εικονική πραγματικότητα. Διαμόρφωσαν μια αντίληψη ζωής , διαμόρφωσαν ιδεολογίες και αισθητικές, «χαλάρωσαν» συνειδήσεις , ενώ συχνά καθόρισαν τις πολιτικές εξελίξεις στην χώρα. Δεν πρέπει επίσης να διαφεύγει της προσοχής μας, πως η άναρχη και χωρίς κανόνες λειτουργία τους , δημιούργησε πληθωριστικά φαινόμενα σε επαγγελματικούς χώρους, όπως αυτούς των ηθοποιών, των δημοσιογράφων και των τεχνικών.
Ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 90, με βασικό υλικό το σύνολο σχεδόν του ελληνικού θεάτρου, δημιουργώντας προσδοκίες αλλά και πρότυπα, που οδήγησαν σε στρατιές ανέργων κυρίως ηθοποιών. Συνέχισαν με την δημιουργία ζήτησης δημοσιογράφων και τεχνικών όπου και εδώ δημιούργησαν ένα πληθωριστικό φαινόμενο, οδηγώντας γενιές δημοσιογράφων και τεχνικών στην ανεργία. Τέλος, ακολουθώντας φθίνουσα πορεία σε ένα άναρχο τηλεοπτικό τοπίο, στην προσπάθεια επιβίωσής τους , οδηγήθηκαν στην διαπλοκή, δημιουργώντας και ταυτόχρονα ελέγχοντας τα δικά τους πρόσωπα στη σύγχρονη πολιτική ζωή. Σήμερα οι περισσότερες τηλεοπτικές επιχειρήσεις, βρίσκονται σε δεινή – σχεδόν αδιέξοδη – οικονομική κατάσταση , υπερχρεωμένα προς εργαζομένους , τράπεζες και ελληνκό δημόσιο, βιώνοντας έτσι τις συνέπειες -ως τίμημα- ενός παιγνιδιού χωρίς κανόνες . Εξόρισαν από καιρό κάθε ένοια ποιότητας και αισθητικής, αρνήθηκαν τον παιδαγωγικό χαρακτήρα του μέσου , ενώ κάθε λογής υποπροιόντα υπηρετήθηκαν και προωθήθηκαν από παραγωγούς και θυγατρικές εταιρείες. Σε κάποιες κατηγορίες καλλιτεχνικής έκφρασης, κυρίως στο θέατρο και τη μουσική, καθόρισαν το τοπίο, προωθόντας συστηματικά μια «νέα τηλεοπτική αισθητική αντίληψη».
Επομένως, βρισκόμαστε σήμερα σε ένα κομβικό σημείο. Ή νομοθετούμε με τόλμη και δημιουργούμε ένα υγιές ,βιώσιμο , δημοκρατικό και πλουραλιστικό τηλεοπτικό τοπίο, ή παρατείνουμε την ανομία και το χάος, που δημιουργείται από την εναγώνια όσο και αδιέξοδη προσπάθεια επιβίωσης των καναλιών.
Ωστόσο, η υγιής λειτουργία των καναλιών συνδέεται πρωτίστως με την έννοια της βιωσιμότητας. Στην νέα εποχή που μας εισάγει το παρόν νομοσχέδιο , θα πρέπει να ληφθούν υπ΄ όψιν τα εξής:
Η σύγχρονη τηλεοπτική πραγματικότητα ,παραμένει αυστηρή, και αδυσώπητη , ακόμη και σε περιόδους οικονομικής ακμής. Η ελληνική οικονομία λόγω της περιορισμένης αγοράς των δέκα εκατομμυρίων πολιτών, έχει πεπερασμένες δυνατότητες, οικονομικής τροφοδότησης, μέσω της διαφήμισης των τηλεοπτικών καναλιών. Ταυτόχρονα οι τεχνικές προδιαγραφές που τίθενται, δεν επιτρέπουν την αυθαιρεσία, την ανεξέλεξκτη αδειοδότηση καναλιών. Ο αριθμός αδειών δεν είναι θέμα που μπορεί να ρυθμίσει η αγορά, όπως ακούστηκε, είναι αντίθετα θέμα μιας υπεύθυνης ρεαλιστικής πολιτικής, που θα αποτρέπει το χάος. Ακόμη και με τις μέγιστες δυνατότητες χρηματοδότησης μέσω της διαφημιστικής «πίτας», για λόγους υγιούς ανταγωνισμού και βιωσιμότητας, ο αριθμός καναλιών εθνικής εμβέλειας δεν μπορεί παρά να κυμαίνεται μεταξύ των 4 έως 6 -υπό σειρά προυποθέσεων- αδειών. Και βέβαια , οι 400 κατ΄ ελάχιστον θέσεις εργασίας που προβλέπονται στο νομοσχέδιο, θα πρέπει με σαφήνεια να προσδιορίζονται ως θέσεις εξαρτημένης εργασίας, για κάθε κατηγορία αδειοδότησης. Είναι χρήσιμο , στο διάλογο περί τηλεοπτικού τοπίου, να συνυπολογίσουμε το γεγονός πως το σημερινό οικονομικό αδιέξοδο στα ιδιωτικά τηλεοπτικά μέσα, δεν δημιούργησε μόνο η οικονομική κρίση , αλλά και η θεαματική «έκπτωση» ποιότητας του τηλεοπτικού «προιόντος», και η, σε πολλές περιπτώσεις, προσπάθεια πολιτικής χειραγώγησης της κοινής γνώμης , που είχε ως αποτέλεσμα την απαξίωση του μέσου από τους πολίτες.
Ταυτόχρονα , εύστοχα τίθεται στο παρόν νομοσχέδιο, ένα σαφές και αναγκαίο πλαίσιο ελέγχου των υποχρεώσεων των καναλιών προς την κοινωνία. Αν και προβλέπεται σε νόμο του 2010, αποτελεί υποχρέωση των τηλεοπτικών επιχειρήσεων , η ενίσχυση του ελληνικού κινηματογράφου με το 1,5% των εσόδων τους . Παράλληλα , το ελληνικό πρόγραμμα και κυρίως η ελληνική μυθοπλασία ενισχύονται σημαντικά , με τις προδιαγραφές που περιγράφονται στο νομοσχέδιο. Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί, πως ο αριθμός των ωρών παραγωγής ελληνικού προγράμματος, θα πρέπει να είναι καθαρός και να μην συνυπολλογίζονται σε αυτόν τυχόν επαναλήψεις αλλά και διάφορες τεχνικής φύσης «διαφυγές» [π.χ. το ρεπορτάζ δεν μπορεί να θεωρείται ντοκυμαντέρ κ.ά.]
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ
Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν διαχρονικά τα περιφερειακά τηλεοπτικά κανάλια. Συμβάλλουν καθοριστικά , στη διαμόρφωση τοπικής και περιφερειακής συνείδησης, προωθούν τοπικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής, βοηθούν στην κοινωνική συνοχή και σε αρκετές περιπτώσεις στηρίζουν τοπικές κινηματικές διαδικασίες. Στη νέα τηλεοτική εποχή, που εισάγεται με το παρόν νομοσχέδιο, τα περιφερειακά κανάλια καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο , επαναπροσδιορίζοντας και αναβαθμίζοντας τη λειτουργία τους. Είναι επομένως αναγκαίο, να ενθαρρυνθεί και να ενισχυθεί η λειτουργία τους, η βελτίωση και η συνέχιση του έργου τους, και η μετεξέλιξή τους σε δίκτυα-φορείς δημοκρατικού διαλόγου με την κοινωνία, αλλά και υπερασπιστές των τοπικών χαρακτηριστικών , των συμφερόντων και ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής.
Ταυτόχρονα όμως , θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αυστηρή τήρηση των κανόνων λειτουργίας των περιφερειακών σταθμών… Η στιγμή σημαντικών αλλαγών είναι τώρα και η ευκαιρία για ένα καλύτερο τηλεοπτικό αποτέλεσμα δεν πρέπει να χαθεί… Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, πως σε πολλές περιπτώσεις, το παραγόμενο τηλεοπτικό προιόν, είναι μέτριο, κατώτερο των απαιτήσεων της κοινωνίας , και σε αρκετές περιπτώσεις θα το χαρακτήριζα … «αχαρακτήριστο»… Με ειλικρίνεια θα πρέπει να συμφωνήσουμε , πως δεν μπορεί να νοείται ως πρόγραμμα η δημιουργία ζωνών τηλεπωλήσεων προιόντων αμφίβολης ποιότητας, μέσω τηλεπαιγνιδιών και τηλεαγοράς… Το συγκεκριμένο πρόγραμμα θα πρέπει να περιοριστεί… ενώ είναι απαραίτητο να συνυπολογιστούν διάφορα ποιοτικά κριτήρια [τεχνικά και αισθητικά], στη διαδικασία αδειοδότησης. Οι περιφερειακοί τηλεοπτικοί σταθμοί, οφείλουν να παράγουν αποδεδειγμένα τοπικό πρόγραμμα και σειρά δελτίων τοπικών ειδήσεων… Με ένα σαφές πλαίσιο κανόνων και λειτουργίας, που να αποσκοπούν στην αναβάθμιση του μέσου, θα έρθει και η αναβάθμιση και επομένως η βιωσιμότητα των περιφερειακών καναλιών.
Ο ελάχιστος αριθμός δημοσιογράφων, τεχνικών και λοιπού προσωπικού μπορεί να ορίζεται με σαφήνεια, λαμβάνοντας ωστόσο υπ΄ όψιν τα διαφορετικά κριτήρια κάθε περιοχής. Ιδιαίτερη σημασία σε τηλεοπτικά κανάλια τοπικής εμβέλειας αλλά εθνικής σημασίας, κυρίως σε Θράκη και Ανατολικό Αιγαίο… Δεν πρέπει να υποκύψει κανείς στο θέμα του αριθμού των εργαζομένων, γιατί κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως μπορεί να λειτουργήσει ενημερωτικό κανάλι, με τις προδιαγραφές που θέτει το παρόν νομοσχέδιο , με λιγότερους από 10 εργαζόμενους. Ο αριθμός των εργαζομένων [ με οργανόγραμμα ειδικοτήτων] , μπορεί να ξεκινάει από τους 10 και να αυξάνεται με διαφορετικά ανά περιοχή κριτήρια. Π.χ. περιφέρειες έως 300.000 να έχουν 10 έως 12 κατ΄ ελάχιστον εργαζομένους, και ο αριθμός να αυξάνεται με τρεις θέσεις εργασίας ανά 50.000 κατοίκους. Επίσης πρέπει να λαμβάνεται υπ ΄όψιν ως κριτήριο και το Α.Ε.Π. κάθε περιφέρειας, η κοινωνική διαστρωμάτωση, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κ.ά.
Σε μια εποχή υψηλής ανεργίας, αξίζει να επιχειρηθεί, η λειτουργία κάποιων περιφερειακών σταθμών και ως μονάδες-μοντέλα κοινωνικής οικονομίας, ως συνέργειες δηλαδή εργαζομένων στο χώρο της τηλεόρασης [ παρουσιαστές, δημοσιογράφοι, τεχνικοί κ.λ.π.] Σε κάποιες περιοχές με υψηλή ανεργία, θα μπορούσαν να δοθούν άδειες συχνοτήτων , σε ομάδες κοινωνικής οικονομίας, όπου ο αριθμός των συν- εργαζομένων να ξεπερνάει τους 20. Και βέβαια το κεφάλαιο των περιφερειακών τηλεοπτικών σταθμών , πρέπει να μείνει ανοιχτό και κατά τη συζήτηση της παραγωγικής ανασυγκρότησης , που θα ακολουθήσει στο επόμενο διάστημα, όπου μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά.
Τέλος, το θέμα των περιφερειακών τηλεοπτικών σταθμών θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ιδιαίτερη ευαισθησία , ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχιση και βελτίωση του έργου των ήδη επαρκώς λειτουργούντων, με τη δημιουργία κινήτρων βελτίωσης, κινήτρων για συγχωνεύσεις, κινήτρων για αύξηση του αριθμού εργαζομένων κ.λ.π., ώστε να αποτραπεί το απευκταίο- φαινόμενο ή ενδεχόμενο – της πώλησης των σταθμών αυτών σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα τα οποία ως γνωστό , είναι έτοιμα από καιρό να εισβάλουν στην περιφερειακή τηλεοπτική αγορά, αφού ένα πλέγμα περιφερειακών καναλιών, εκτιμάται ως περισσότερο επικερδές ακόμη και από μια εθνικής εμβέλειας συχνότητα, ενώ ταυτόχρονα θα μπορούν να διαδραματίσουν ρυθμιστικό ρόλο στην πολιτική, κοινωνική και οινονομική πραγματικότητα των περιφερειών.
Κλείνοντας, θέλοντας να εκφράσω και τον επαγγελματικό χώρο από τον οποίο προέρχομαι, χαιρετίζω την κατάθεση του νομοσχεδίου, αφού επίτέλους μπαίνει τέλος σε μια εποχή αυθαιρεσίας , διαπλοκής, και παρέμβασης στη δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος, τέλος σε μια εποχή κατασκευής αισθητικών και συνειδήσεων. Είμαι βέβαιος πως η εφαρμογή και κυρίως η παρακολούθηση των εργασιών υλοποίησης του νομοσχεδίου, μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα , αισιόδοξη, βιώσιμη πραγματικότητα , μια νέα εποχή στο χώρο των τηλεοπτικών μέσων.
