Πέτρος Πατιάς
Καθηγητής Α.Π.Θ.
Αντιπρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Η οικονομική κρίση έφερε, εκτός των άλλων, στην επιφάνεια τη συζήτηση για την εκπαιδευτική πολιτική της χώρας. Δυστυχώς, μέσα στην παραζάλη της κρίσης, η συζήτηση αυτή δεν γίνεται ούτε με βάση αρχές ούτε με συγκεκριμένο σχεδιασμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στοχοποιούνται και να ενοχοποιούνται περιφερειακά εκπαιδευτικά ιδρύματα με βάση “αστικούς μύθους” και όχι με βάση πραγματικά στοιχεία. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τους μύθους αυτούς όσον τουλάχιστον αφορά το πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας.
Μύθος 1: Τα πτυχία δεν έχουν αντίκρισμα
Κάτω από αυτόν τον επικοινωνιακό τίτλο, συνήθως υπονοείται ότι τα γνωστικά αντικείμενα δεν συνδέονται με αναπτυξιακούς τομείς ή με άλλα λόγια δεν υπάρχει σύνδεση με την αγορά εργασίας.
Ας δούμε όμως τα πραγματικά γεγονότα:
Γεγονός 1: Πρέπει εξ αρχής να παραδεχθούμε ότι η αγορά εργασίας είναι όσο ρευστή είναι και η οικονομία της χώρας. Έτσι η δυνατότητα απορρόφησης εργαζομένων εξαρτάται τόσο από τη συγκυριακή ευρωστία της εθνικής οικονομίας όσο και από τις στρατηγικές επιλογές της χώρας στην κατεύθυνση της οικονομικής ανάπτυξης και του καταμερισμού της εργασίας. Οι επιλογές όμως αυτές προφανώς δεν γίνονται από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία βέβαια δεν φέρουν τέτοια ευθύνη.
Τούτων λεχθέντων, είναι γνωστό ότι τόσο τα πολυτεχνικά τμήματα όσο και οι παιδαγωγικές σχολές γενικώς είναι από τα πλέον περιζήτητα τμήματα στη χώρα, γεγονός που αντανακλάται στις βάσεις των πανελληνίων εξετάσεων. Σε αυτό δεν αποτελούν εξαίρεση τα αντίστοιχα τμήματα του πανεπιστημίου μας.
Μια αναλυτική ματιά στις φετινές βάσεις εισαγωγής (έτους 2012) συγκρινόμενες μάλιστα με του περσινού έτους, μας δείχνει ότι:
|
Γράφημα 1. Βάσεις εισαγωγής στα τμήματα του ΠΔΜ της Κοζάνης |
|
Γράφημα 2. Βάσεις εισαγωγής στα τμήματα του ΠΔΜ της Φλώρινας |
-
Είναι προφανές ότι η πρώτη επιλογή (χωρίς αυτό να ισχύει χωρίς αποκλίσεις) των εισακτέων είναι το αντικείμενο των σπουδών. Οι υψηλές βάσεις εισαγωγής των ομοειδών τμημάτων (π.χ. 15.800-18.700 μόρια για τα τμήματα Μηχανολόγων μηχανικών, ή 13.800-17.700 μόρια για τα τμήματα Δημοτικής εκπαίδευσης) αποδεικνύουν ότι η επιλογή των υποψηφίων βασίζεται σε εκτίμηση επαγγελματικής διεξόδου και υψηλή σύνδεση με την αγορά εργασίας, όπως ισχύει αυτή τη στιγμή, ή όπως εκτιμάται ότι θα διακυμανθεί στο προβλέψιμο μέλλον. Έτσι για παράδειγμα παρατηρείται το φαινόμενο οι υποψήφιοι να προτιμούν το τμήμα Μηχανολόγων του ΠΔΜ περισσότερο από τα τμήματα Μεταλλειολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, Μηχανικών περιβάλλοντος της Θράκης ή της Κρήτης, κλπ.
-
Στο δεύτερο στάδιο (δηλαδή αφού αποφασίσει ΤΙ θα σπουδάσει ο υποψήφιος) η γεωγραφική παράμετρος παίζει καθοριστικό ρόλο στις προτιμήσεις των εισακτέων. Είναι σαφής η συσχέτιση της μείωση των βάσεων (και άρα και της προτεραιότητας προτίμησης) με την απόσταση από το κέντρο (Αθήνα, Θεσσαλονίκη). Το γεγονός αυτό είναι και διαχρονικό (το βλέπουμε δηλαδή και το 2011, αλλά και όλες τις παλαιότερες χρονιές) και ανεξάρτητο σχεδόν του επιστημονικού αντικειμένου (παρατηρείται δηλαδή και στα πολυτεχνικά τμήματα της Κοζάνης και στα τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών της Φλώρινας). Παρατηρείται δε σε όλη τη χώρα με τον ίδιο τρόπο. Έτσι οι βάσεις εισαγωγής της Πάτρας είναι υψηλότερες του Βόλου, οι οποίες με τη σειρά τους είναι υψηλότερες της Κρήτης, της Θράκης, του Αιγαίου κοκ.
Μύθος 2: Οι σπουδές είναι χαμηλής ποιότητας
Υπάρχει στην ελληνική κοινωνία η περιρρέουσα εντύπωση ότι οι σπουδές στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι χαμηλής ποιότητας. Ουδέν ψευδέστερο. Σ’ αυτό συντελούν βέβαια από καιρό σε καιρό και ένα συνονθύλευμα από πραγματικά γεγονότα, άστοχες αναλύσεις και αυτομαστιγωτικές τάσεις.
Η αλήθεια όπως συνήθως συμβαίνει είναι κάπου στη μέση. Είναι σαφές ότι ούτε όλα τα τμήματα είναι τα ίδια, ούτε όλα οι δάσκαλοι είναι εξίσου καλοί, ούτε όλες οι υποδομές είναι ισοδύναμες, ούτε το ακαδημαϊκό περιβάλλον είναι παντού το ίδιο. Αυτό συνέβαινε πάντοτε και παντού. Και θα συμβαίνει πάντοτε και εδώ και στις πιο ανεπτυγμένες χώρες. Όσο όμως η αξιολόγηση των ελληνικών πανεπιστημίων δεν ολοκληρώνεται δεν θα είμαστε σε θέση να ποσοτικοποιήσουμε την έλλειψη ποιότητας.
Για να είμαστε όμως δίκαιοι πρέπει να αναφέρουμε δυο παράπλευρες εκτιμήσεις :
-
Ακόμα και όταν δεν είχαν ακόμα ανακαλυφθεί τα συστήματα αξιολόγησης της ποιότητας, η ακαδημαϊκή κοινότητα και ο επιστημονικός κόσμος είχε ήδη τη δική του “λίστα της Σαγκάης”. Αυτό το ξέρουμε όλοι όσοι πριν από 30-40 χρόνια πηγαίναμε να συνεχίσουμε τις σπουδές μας σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Γνωρίζαμε που οι σπουδές ήταν καλύτερες και ας μην υπήρχε λίστα κατάταξης της ποιότητας. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Και είναι σαφές ότι ένα μέρος της διαφοράς των βάσεων εισαγωγής πρέπει να αποδοθεί στην υφιστάμενη αυτή πεποίθηση. Φοβάμαι όμως ότι το μέρος αυτό είναι μικρό και μάλλον δεν αποδίδει την τάση.
-
Φοβάμαι ότι ο μέσος υποψήφιος δεν επιλέγει το τμήμα εισαγωγής τους (ανάμεσα στα ομοειδή του) με βάση την πεποίθηση για την ποιότητα σπουδών σε αυτό. Θεωρώ ότι καθοριστικό ρόλο στην επιλογή αυτή παίζει η γεωγραφική θέση και η απόσταση από το κέντρο και όχι η προσδοκώμενη ποιότητα σπουδών.
Ακόμα και αν έτσι όμως έχουν τα πράγματα, το Πανεπιστήμιο μας έχει να επιδείξει ιδιαίτερες επιτυχίες και διακρίσεις στον ιδιαίτερα ανταγωνιστικό διεθνή εκπαιδευτικό, ερευνητικό και εν γένει επιστημονικό στίβο. Μια ματιά στις διαρκώς ενημερούμενες ιστοσελίδες μας αρκεί για να διαπιστώσει κανείς ότι το Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας αποτελεί κόμβο αριστείας και ζωντανό κύτταρο γνώσης και πολιτισμού:
-
www.uowm.gr
-
www.uowm.gr/esdep
Μύθος 3: Η λειτουργία του πανεπιστημίου είναι ιδιαίτερα ακριβή για την εθνική οικονομία
Αυτός είναι ένας άλλος δημοφιλής μύθος. Η αλήθεια είναι ότι το κόστος λειτουργίας παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση ανάμεσα στα διάφορα ιδρύματα της χώρας. Ακόμα οι ανάγκες ανάμεσα στα διαφορετικά τμήματα διαφοροποιούνται. Η μοναδική συνολική εικόνα για τη χώρα δημοσιοποιήθηκε τον Δεκέμβριο 2011 από την ΑΔΙΠ. Η εικόνα αυτή αν και παρουσιάζει ορισμένα λάθη, εντούτοις καταγράφει μια συνολική κατάσταση. Τα συμπεράσματα δικά σας.
|
|
|
Γράφημα 3. Αποσπάσματα από ΑΔΙΠ, 2011 “Κόστος Λειτουργίας Πανεπιστημίων” |
Αξίζει βεβαίως να γίνουν σχετικές συγκρίσεις κόστους λειτουργίας με αντίστοιχου μεγέθους πανεπιστήμια με το δικό μας (βλ. παρακάτω πίνακα 1).
|
Πίνακας 1. Συνολικός αριθμός πρωτοετών εισακτέων (ακαδ. έτος 2012-2013) για πανεπιστήμια συγκριτικού μεγέθους με το Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας |
||
|
Ίδρυμα / Σχολή |
Αριθμός τμημάτων |
Συνολικός αριθμός εισακτέων ακαδ. έτος 2012-2013 |
|
Πανεπιστήμιο Μακεδονίας |
10 |
1060 |
|
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου |
10 |
1060 |
|
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας |
6 |
665 |
|
Ιόνιο Πανεπιστήμιο |
7 |
590 |
|
Πολυτεχνείο Κρήτης |
5 |
515 |
|
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών |
6 |
420 |
|
Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδας |
3 |
290 |
|
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο |
4 |
170 |
|
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών |
2 |
120 |
Μύθος 4: Η Δομή του πανεπιστημίου δεν αντιστοιχεί σε πραγματικές αναπτυξιακές ανάγκες της περιφέρειας
Αυτός είναι ένας αναμασημένος μύθος που σχετίζεται άμεσα και με τους προηγούμενους και εδράζεται εν μέρει μόνο στην άναρχη ανάπτυξη του εκπαιδευτικού χάρτη της χώρας τα περασμένα χρόνια.
Η αλήθεια όσο τουλάχιστον αφορά το Πανεπιστήμιο Δ. Μακεδονίας είναι ότι :
-
Τα δύο παιδαγωγικά τμήματα της Φλώρινας προέρχονται από μια από τις παλιότερες παιδαγωγικές σχολές της χώρας, με μεγάλη συμβολή και σημαντικό όνομα στην εκπαιδευτική ιστορία της χώρας μας.
-
Το τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών είναι σε πλήρη συνάφεια και συνέχεια με την καλλιτεχνική ιστορία της Φλώρινας και της έντονης δραστηριότητας της στο τομέα της τέχνης.
-
Το τμήμα Βαλκανικών Σπουδών ήταν στρατηγική επιλογή της ελληνικής πολιτείας με σκοπό την ανάπτυξη δραστηριοτήτων διασυνοριακής συνεργασίας με τις όμορες χώρες των Βαλκανίων.
-
Τα δύο πολυτεχνικά τμήματα της Κοζάνης ήταν μια άλλη στρατηγική επιλογή για την ανάπτυξη εξειδικευμένου επιστημονικού δυναμικού αλλά και ειδικής γνώσης σε θέματα ενεργειακής διαχείρισης και πολιτικής, σε μια περιφέρεια που καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας.