Η Δραγασιά είναι ένα χωριό του Βοΐου που βρίσκεται στους πρόποδες των μεγάλων Οντρίων.
Χτισμένη στα πόδια των Οντρίων και κάτω από την εντυπωσιακή κορυφή της Όρλιας βρίσκεται η Δραγασιά, με το ένα της βλέμμα στραμμένο στο επιβλητικό βουνό και το άλλο στα επίπεδα ημιορεινά χωράφια. Το χωριό αποτελείται από 4 μαχαλάδες, τον Επάνω, τον Προσφυγικό, τον Κεντρικό και τον μαχαλά των Σταυροπουλαίων. Το έτος 1940 οι κάτοικοί της έφταναν τους 430. Σήμερα, η Δραγασιά αριθμεί το χειμώνα περίπου 50 κατοίκους, ενώ το καλοκαίρι φθάνει τους 100. Οι περισσότεροι είναι ντόπιοι Βοϊώτες, αλλά υπάρχουν και αρκετοί πρόσφυγες. Οι εναπομείναντες κάτοικοι ασχολούνται ακόμη με τη γεωργία και κατά δεύτερο λόγο με την κτηνοτροφία. Οι περισσότεροι από τους μετανάστες βρίσκονται στην Καστοριά, στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα, καθώς και στο εξωτερικό, στη Γερμανία, στον Καναδά και στην Αυστραλία.
Τη Δραγασιά περικυκλώνουν οξιές, βελανιδιές, καστανιές και πολλά βοσκοτόπια. Εντός του χωριού βρίσκονται πολλές καρυδιές καθώς και πλατάνια, λόγω των πλούσιων κρύων νερών που κατεβαίνουν ορμητικά από τα Όντρια. Επάνω στο οροπέδιο οδηγεί ένας χωματόδρομος και κάποια μη σηματοδοτημένα μονοπάτια, όπως αυτά προς τις τοποθεσίες Ιτιά και Στενή Σκάλα. Στο ύψωμα Δραγασιά, που βρίσκεται Ανατολικά και από το οποίο πήρε τη νέα ονομασία του το χωριό, υπήρχε χτισμένη ακρόπολη ενός αρχαίου οικισμού της τοποθεσίας Ταγάρα, όπου σώζονται τα ίχνη παλαιού τείχους. Με βάση έρευνες, στην ευρύτερη περιοχή δημιουργήθηκε αργότερα συνάθροιση πολλών οικισμών οι οποίοι αποτελούσαν μια μεγάλη Βυζαντινή πόλη, που είναι πιθανό να καταστράφηκε στα χρόνια των Βουλγαρικών επιδρομών κατά τον 10ο αιώνα.
Στη Δραγασιά σώζεται η εκκλησία του Αγ. Δημητρίου, στην οποία σύμφωνα με μαρτυρίες, λειτουργούσε επί Τουρκοκρατίας κρυφό σχολείο και υπήρχε σήραγγα από όπου διέφευγαν οι κάτοικοι προς το βουνό όταν κινδύνευαν από τις επιδρομές των Τουρκαλβανών. Γενικότερα, η παρουσία των Τούρκων ήταν πολύ έντονη στον τόπο, λόγω της καλής καλλιεργήσιμης γης και λειτουργούσε μέχρι και τζαμί. Ο Αγ. Δημήτριος αποτελεί τη μόνη από τις 12 Βυζαντινές εκκλησίες που σώθηκε στη σημερινή εδαφική περιοχή της Δραγασιάς. Εντός της σώζεται η εικόνα του Αγ. Αθανασίου, που χρονολογείται στο έτος 1136. Αν και το χωριό κάηκε από τους Γερμανούς το 1944, τα περισσότερα σπίτια αναστηλώθηκαν και χτίστηκαν πάλι από πέτρα.
Ανατολικά 3 χλμ. στην τοποθεσΙα ΤΑΓΑΡΑ υπύρxε αρχαίος οικισμός. Στο ύψωμα ΔΡΑΓΑΣΙΑ ήτo η ακρόπολη.
Με την Kαταστροφή τσυ αρχαίου οικισμού δημιουργήθηκε άλλος οικισμός στις παρακάτω τοποθεσίες:
1) Στη θέση ΓΚΟΥΣΤΑ υπάρχουν ερείπια βυζαντινής εκκλησίας αγνώστου αγίου, όπου και το νεκροταφείο.
2) Στη θέση ΕΡΙΝΤΣ υπάρχουν ερείπια της εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου υπάρχει ομώνυμο εικονοστόσι.
3) Στη θέση ΚΑΣΑΒΑθlΚΑ υπάρχουν ερείπια εκκλησίας αγνώστου αγίου. Στις τοποθεσίες αυτές, που είναι συνεχόμενες, αποκαλύφτηκαν θεμέλια σπιτιών, πλήθoς κεραμιδιών και άλλων οικοδομήσιμων υλικών. Οι κάτοικοι πιθανόν να αποτελούσαν ενιαίο οικισμό, με κοινό όνομα, αλλά άγνωστο.
Ένας άλλος οικισμός υπήρχε στις παρακάτω τοποθεσίες:
1) Νότια 2 χλμ. στη θέση ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ, όπου ομώνυμο εικονοστόσι σε ερείπια παλιάς μεγάλης εκκλησίας.
Εδώ σ’ όλη την έκταση του πλατώματος υπόρχουν κομμάτια μεγάλων κεραμιδιών, πέτρες κλπ., υπολεΙμματα αρχαίου οικισμού, πιθανόν του ΦιλΙππου – Μ. Αλεξάνδρου, γιατί βρέθηκαν και νομίσματα των Μακεδόνων βασιλιάδων.
2) Στην τοποθεσία ΜΠΑΠΙΟΠΟΛΗ, σε έκταση περισσότερο από 130 στρέμματα, αποκαλύφτηκαν θεμέλια σπιτιών, κομμάτια κεραμιδιών, και μεγάλων αγγείων, που δικαιολογούν την ύπαρξη οικισμού.
3)Στην τοποθεσία ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ υπάρχει ομώνυμο εικονοστάσι, πάνω στα ερείπια παλιάς και μεγάλης εκκλησίας κι ένα γύρω το νεκροταφείο. Κι εδώ υπήρχε οικισμός.
Οι παραπάνω τοποθεσίες (ΑγΙα Βαρβάρα, Μπαπιόπολη, Αγία Άννα) επειδή είναι συνεχόμενα μπορεί οι κάτοικοι να αποτελούσαν ενιαίο οικισμό, με κοινό όνομα. αλλά άγνωστο.
Τέλος, οικισμοί υπήρχαν και στις τοποθεσίες:
1) Στην τοποθεσία .ΑΓΙΟΣ ΑθΑΝΑΣΙΟΣ δυτικά του χωριού, σε απόσταση 1.000 μ. υπάρχουν ερείπια ομώνυμης εκκλησίας διαστάσεων 9 χ 6 μ. και ανατολικά της το νεκροταφείο. Εδώ στα χωράφια βρέθηκαν πιθάρια.
Σήμερα εκεί φαντάζει νεότερο ξωκλήσι του αγίου.
2)Στην τοποθεσία ΒΡΑΝΑΔΕΣ κοντά στα δυτικά σπίτια του σημερινού χωριού και κοντά στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, υπήρχε άλλος οικισμός.
Εδώ αποκαλύφτηκαν θεμέλια σπιτιών, πήλινα αγγεια, οικοδομήσιμα υλικά κλπ. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, που υπάρχει και σήμερα, ανηγέρθηκε τον 110 αιώνα, αν πάρουμε σα στοιχείο τη χρονολογία 1072, που υπάρχει σε εικόνα του Χριστού. Εδώ το νεκροταφείο του παλιού οικισμού, εδώ και του σημερινού χωριού.
Με τα όσα παραπάνω αναφέραμε βγάζουμε τα παρακάτω ασφαλή συμπεράσματα:
1) Στα βυζαντινά χρόνια είχε δημιουργηθεί μια ¨βυζαντινούπολη¨. που σύμφωνα με την έκταση των κατοικημένων τοποθεσιών, τα ερείπια των εκκλησιών και των νεκροταφείων, πρέπει να ήταν μεγάλος και αξιόλογος οικισμός. 2) Ο οικισμός των τοποθεσιών:ΓΚΟΥΣΤΑ – ΕΡΙΝΤΣ – ΚΑΣΑΒΑΘΙΚΑ, ο οικισμός των τοποθεσιών: ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ-ΜΠΑΠΙΟΠΟΛΗ-ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ και ο οικισμός των τοποθεσιών: ΑΓΙΟΣ ΑθΑΝΑΣΙΟΣ-ΒΡΑΝΑΔΕΣ, πιθανόν να αποτελούσαν ενιαίο οικισμό, και βρισκόταν σε μεγάλη ακμή.
Στο βιβλίο ¨Γνωριμία με το Ν. Κοζάνης¨ διαβάζουμε: ¨Κατά την βυζαντινήν εποχήν υπήρχεν εδώ ακμάζων οικισμός. Σώζονται ερείπια ένδεκα εκκλησιών της εποχής εκείνης¨.
Πότε καταστράφηκε η ακμάζουσα αυτή ¨βυζαντινούπολη¨; Ένα ερώτημα που δεν μπορούμε να δώσουμε έγκυρη απάντηση. Πάντως το πιθανότερο είναι πως πρέπει να καταστράφηκε στα χρόνια των βουλγάρικων επιδρομών και ιδιαίτερα κατά τον 100 αιώνα, τότε που ο Βούλγαρος τσάρος Σαμουήλ, εκμεταλλευόμενος τις εσωτερικές ανωμαλίες των βυζαντινών, κατόρθωσε και κατέλαβε τη Ν. Μακεδονία, Ήπειρο, ΘεσσαλΙα και Σ. Ελλάδα.
Οι κάτοικοι της ¨βυζαντινούπολης¨. αντιστάθηκαν γενναία, κατά των επιδρομέων, γι’ αυτό ήταν και τόσο τελειωτική η καταστροφή της. Σπίτια, εκκλησίες παραδόθηκαν στη φωτιά. Οι κάτοικοι άλλοι αιχμαλωτίστηκαν και άλλοι διασκορπίστηκαν.
Από μια σειρά βυζαντινών οικισμών σώθηκε μόνον ο οικισμός στην τοποθεσία ΒΡΑΝΑΔΕΣ, που συνέχισε τη ζω του μέχρι το 1700 που κάηκε. Στην ιστορία του Πολυκαστάνου, που έγραψε ο Θ. Παπαδόπουλος, διαβάζουμε: ” Φαίνεται πως οι Τούρκοι ξεθύμαναν στα γειτονικά χωριά. Την εποχή αυτή 1680-1700 αναφέρεται το κάψιμο του οικισμού “Δίσλαπο”
Μετά την Kαταστρoφή του οικισμού στη θέση ΒΡΑΝΑΔΕΣ, δημιουργήθηκε ένα νέο χωριό στη σημερινή θέση η ΔΡΑΓΑΣΙΑ (Δίσλαπο) για να συνεχίσει μια νέα ζωή και ιστορία και αποτελεί τη συνέχεια μιας πανάρχαιας ιστορικής και θρησκευτικής παράδοσης,που σκεπάζεται από τη στάχτη του χρόνου.
Η Δραγασιά και τα Παλιοχώρια της, δεν μνημονεύονται από το Μητροπολίτη Σισανίου Νεόφυτο, στον κατάλογο των χωριών του, στα 1797, γιατί εκκλησιαστικά ανήκε στη Μητρόπολη Καστοριάς.
Η Σπηλιά του Αϊ Μηνά
Η σπηλιά του Αϊ Μηνά με το ομώνυμο εκκλησάκι βρίσκεται πάνω προς τα δυτικά από την Δραγασιά, στην βάση του “ζωναριού” (ζωνάρι ονομάζεται η οριζόντια λωρίδα βράχου που περιτριγυρίζει σχεδόν όλα τα Όντρια) στην τοποθεσία “Τεκκές”,και συνδέεται στενά και αναπόσπαστα με αυτήν. Σωροί από πέτρες,υπολείμματα τοίχων,καλυμμένα με λυγαριές,βάτους και λογής αγριόχορτα,μαρτυρούν την ύπαρξη στο παρελθόν κάποιου κτίσματος. Όσοι γνωρίζουν την ιστορία θα σου πουν,ότι στα παλιά τα χρόνια σε αυτήν την τοποθεσία υπήρχε ένα μουσουλμανικό μοναστήρι δηλαδή ο “Τεκκές”,που άνηκε στην μουσουλμανική αίρεση των Μπεκτασήδων.
Εμείς σήμερα θα μιλήσουμε για την σπηλιά του Αϊ Μηνά και το ομώνυμο εκκλησάκι και θα αναφερθούμε στον Τεκκέ σε μια άλλη μας ανάρτηση
Φτάνοντας στη σπηλιά του Αϊ Μηνά βλέπουμε 2 τρύπες στο βράχο, μία μικρή και μία μεγάλη, να βρίσκονται δίπλα δίπλα και αφού περπατήσουμε λίγο ακόμη και περνώντας από ένα άνοιγμα φτάνουμε στο σημείο, όπου η σπηλιά χωρίζεται σε δύο στοές.
Μία ανηφορική τρύπα κατευθύνεται προς τα πάνω-αριστερά και άλλη μία πιο στενή -που ίσα ίσα χωράει άνθρωπος-, δεξιά. Αυτή από αριστερά είναι αυτή που οδηγεί στο εκκλησάκι του Αϊ Μηνά. Το εκκλησάκι στην ουσία είναι ένας μικρός θάλαμος μέσα στη σπηλιά, ο οποίος μάλιστα φωτίζεται ελάχιστα από μία μικρή σχισμή του βράχου, που επικοινωνεί με το “έξω”. Μονάχα τα φαγωμένα τούβλα στο έδαφος και οι λίγες παλιές εικόνες θυμίζουν ότι πρόκειται για εκκλησάκι.
Ένα εκκλησάκι βέβαια το οποίο δεν έχει διαμόρφωση σαν αυτή μίας εκκλησίας αλλά βρίσκεται σε μία σπηλιά στην οποία δίνει και το όνομα του. Την Σπηλιά του Αϊ Μηνά…
Και η αλήθεια είναι πως δικαίως την λένε ως σπηλιά και όχι ως σπήλαιο καθώς εκτός από το ότι είναι μικρή δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο στον διάκοσμό της.
Το στενό άνοιγμα από δεξιά που αναφέραμε παραπάνω δεν έχει μήκος μεγαλύτερο από 10 μέτρα. Το εκκλησάκι, απ’ ότι λέει η προφορική παράδοση του χωριού , δεν βρίσκεται τυχαία εκεί. Ο μύθος λέει πως ο Άγιος Μηνάς, μην έχοντας καταφύγιο για να μείνει επάνω στο βουνό, πλησίασε με το άλογό του στον βράχο και το σήκωσε στα δύο του πόδια.
Όταν λοιπόν το άλογο άρχισε να κατεβαίνει προς το έδαφος, ο Άγιος έβγαλε το μεγάλο του σπαθί και χτύπησε τον βράχο ο οποίος δημιούργησε μία τρύπα όπως ακριβώς την χρειαζόταν, για να διαμείνει σε αυτήν. Λένε μάλιστα πως υπάρχει στο τοίχωμα της σπηλιάς αποτύπωμα της παλαμής του Αγίου (πράγμα το οποίο εμείς δεν βρήκαμε) καθώς και σημάδια από τις οπλές του αλόγου.
Στο σημερινό σπήλαιο του Αϊ’ Μηνά είχαν τις εικόνες του Αγίου Γρηγορίου και του Αγίου Μηνά. Τη φυσική αυτή σπηλιά μέσα στον βράχο της είχαν διαμορφώσει σε ένα κρυφό χριστιανικό εκκλησάκι.
Εκεί αλλά και σε όλη την σπηλιά έσταζε νερό,που θεωρούνταν αγιονέρι(ιαματικό),το οποίο μάζευαν σε μπουκάλια,και το χρησιμοποιούσαν για να θεραπεύονται από διάφορες ασθένειες.
Στοιχεία και εικόνες από www.cyberotsarka.gr από το Βιβλίου του Κώστα Γακόπουλου:Η ΔΡΑΓΑΣΙΑ(ΤΟ ΔΙΣΛΑΠΟ) ΧΘΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΥΡΙΟ
ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΡΑΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ Α.ΑΔΑΜΙΔΗ
