Αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό η καστανιά ανήκει στην τάξη των Φηγωδών και στην οικογένεια των Φηγοειδών με 12 είδη φυλλοβόλων, αιωνόβιων μεγάλων δέντρων ιθαγενή των εύκρατων περιοχών του βορείου ημισφαιρίου.
Η καστανιά είναι πανάρχαιο δέντρο όπως αποδεικνύεται από διάφορα ευρήματα της εποχής του Χαλκού. Ήταν η τροφή των φτωχών το μεσαίωνα.
Οι καστανιές είναι μεγάλα δέντρα συνήθως και το ύψος τους μπορεί να φτάσει τα 35 μέτρα. Είναι είτε αυτοφυή είτε καλλιεργούνται για τους νόστιμους καρπούς τους και για την καλή σε ποιότητα ξυλεία τους αλλά και σαν καλλωπιστικά σε διάφορα πάρκα. Οι καστανιές πρέπει να βρίσκονται σε υψόμετρο πάνω από 250 μέτρα και δεν ευδοκιμούν σε χαμηλότερα υψόμετρα. Πολλαπλασιάζονται με σπόρο, με μοσχεύματα και με εμβολιασμό. Το δέντρο ανθίζει κατά την άνοιξη και τα κάστανα ωριμάζουν από τις αρχές Σεπτεμβρίου μέχρι τέλη Νοεμβρίου ανάλογα με τις συνθήκες και τη ποικιλία. Κάθε δέντρο μπορεί να δώσει από 30-50 κιλά κάστανα. Το μέγιστο της απόδοσης θεωρείται το 50ο-60ο έτος της ηλικίας του. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα είναι απαγορευτικά για την ανάπτυξη του φυτού.
καρπός της, το κάστανο, βρίσκονται μέσα σε ένα ξυλώδες περίβλημα που έχει αγκάθια εξωτερικά και ανοίγει όταν οι καρποί ωριμάσουν. Ανάλογα με το είδος, μέσα στο περίβλημα υπάρχουν 2-3 καρποί και σε άλλα είδη μόνο ένας.
Το μέγεθος του κάστανου έχει να κάνει με την υγρασία, τη ποικιλία και τη σύσταση του εδάφους.
Η συγκομιδή γίνεται με τίναγμα των καρπών του δέντρου και στη συνέχεια γίνεται μάζεμα με το χέρι. Μερικοί στρώνουν δίχτυα για πιο εύκολο μάζεμα.
Τα νωπά κάστανα περιέχουν 50% νερό, 45% υδατάνθρακες και 5% φυτικό έλαιο. Τρώγονται ψητά ή βραστά, χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική, στη μαγειρική σε διάφορες συνταγές και γίνονται και αλεύρι κυρίως σε διάφορες περιοχές της Ασίας.
Ελλάδα
Στην Ελλάδα ο καστανάς είναι από τα πιο παλιά και παραδοσιακά επαγγέλματα και η εικόνα ενός ανθρώπου με μία μικρή ψησταριά με το όνομα φουφού,να ψήνει κάστανα το χειμώνα στους δρόμους των μεγάλων πόλεων έχει μείνει κλασσική. Καστανιές βρίσκονται κυρίως στη Θεσσαλία, Μακεδονία και στις ορεινές περιοχές της Κρήτης και της Λέσβου. Ονομαστές ποικιλίες είναι τα κάστανα Πηλίου και Κρήτης.
Είδη
Τα κυριότερα είδη καστανιάς είναι:
1-Η Ευρωπαϊκή Καστανιά. Γρήγορα αναπτυσσόμενο δέντρο που φτάνει τα 30 μέτρα σε ύψος. Τα φύλλα του είναι πριονωτά και μεγάλα, τα κάστανα έχουν καφέ ή καστανόγκριζο ρυτιδωμένο φλοιό. Το ξύλο της Ευρωπαϊκής καστανιάς είναι σκληρό και ανθεκτικό, σχίζεται εύκολα και δεν προσβάλλεται από μύκητες και έντομα. Χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, στην παραγωγή δοκαριών, πασσάλων σαν οικοδομική ξυλεία (ανθεκτικές σανίδες) στην παραγωγή χαρτιού και στη βυρσοδεψία.
2- Η Ιαπωνική καστανιά. Είναι δέντρο ή θάμνος με ύψος που φτάνει τα 10 μέτρα. Έχει φύλλα σχήματος καρδιάς και τα κάστανα που παράγει είναι μεγάλα αλλά όχι τόσο νόστιμα.
3-Η Αμερικανική καστανιά. Το ύψος των δέντρων φτάνει τα 35 μέτρα και δίνει καλής ποιότητας ξυλεία ενώ και οι καρποί τους θεωρούνται από τους πιο νόστιμους. Το είδος κινδύνευσε με εξαφάνιση όταν το 1900 ένας μύκητας πρόσβαλλε τα δέντρα και προκάλεσε την ασθένεια «σήψη της καστανιάς». Όσες καστανιές παρέμειναν από την πανωλεθρία αυτή διασταυρώθηκαν με ανθεκτικές ασιατικές ποικιλίες.
4-Η Κινεζική καστανιά. Τα δέντρα φτάνουν τα 18 μέτρα ύψος. Είναι ένα πολύ ανθεκτικό είδος στα έντομα και τις ασθένειες καθώς και στο σάπισμα. Αναπτύσσεται σε μεγάλα υψόμετρα, πάνω από 2000 μέτρα. Τα κάστανα της θεωρούνται πολύ νόστιμα.
Τα Καστανα του Βοΐου και η Καστανογιορτή στη Δαμασκηνιά και τον Πεντάλοφο
Το κάστανο είναι το κατεξοχήν προϊόν του Βοΐου. Εξάλλου τα χωριά βόρεια του δήμου είναι γνωστά ως «Καστανοχώρια». Εδώ και αρκετά χρόνια, στα μέσα του Οκτώβρη, διοργανώνεται η γιορτή καστάνου στη Δαμασκηνιά και τον Πεντάλοφο. Προσφέρονται κάστανα ψητά και βραστά, καθώς και κρασί. Πολύς κόσμος συγκεντρώνεται από διάφορα μέρη της Ελλάδας και η γιορτή κυλάει με χορό και τραγούδι. Η Καστανογιορτή έχει την αυθεντικότητα της παράδοσης που έχουν τα πανηγύρια, και συγχρόνως αποτελεί άριστη εναλλακτική εξόρμηση για αυτόν που αναζητά κάτι το διαφορετικό. Με το τέλος της συγκομιδής αυτού του πραγματικά υπέροχου και πολύ νόστιμου προϊόντος, του κάστανου, οι κάτοικοι της περιοχής του Βοΐου έχουν καθιερώσει την γιορτή αυτή, προβάλλοντας το προϊόν που τους χαρίζει πλουσιοπάροχα η περιοχή τους. Η γιορτή χαρακτηρίζεται από τους διοργανωτές τόσο της Δαμασκηνιάς όσο και του Πεντάλοφου, ως το εφαλτήριο για να μπορέσει η περιοχή να αναπτυχθεί σε συνδυασμό, τόσο με τη γιορτή, όσο και με άλλες δράσεις.
Καστανογιορτή Δαμασκηνιάς Βοΐου 21 Οκτωβρίου 2012
7ο ΚΑΣΤΑΝΟΠΑΖΑΡΟ ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣ ΒΟΪΟΥ 27-10-2012
Στα… άγνωστα Καστανοχώρια
Στα θεμέλια της Πίνδου, ανάμεσα στους γίγαντες του Γράμμου, του Σμόλικα και της Βασιλίτσας βρίσκεται το Βόϊο. Ένα βουνό αλλιώτικο από τα άλλα, ένα βουνό τόσο ιδιαίτερο όσο και το πανάρχαιο όνομά του. Από εδώ ξεκινούν οι ψηλές οροσειρές, τα περήφανα πέτρινα χωριά και ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας, ο Αλιάκμονας. Οτιδήποτε απαντάται στους θαυμαστούς βουνίσιους κόσμους περικλείεται στο Βόϊο. Απάτητες κορφές, καταρράκτες, φαράγγια, απόκρημνοι βράχοι, ατέλειωτα μυστηριακά δάση γεμάτα ζωή, θρύλους και κτίσματα της παλιάς εποχής, πολύστροφοι ποταμοί και απότομα ρέματα, πέτρινα γεφύρια, κρυμμένα μονοπάτια και οικισμοί σκαρφαλωμένοι στις βουνοπλαγιές χαρακτηρίζουν τον ιδιόμορφο αυτό τόπο.
Πρόκειται για ένα από τα πιο δασωμένα και πυκνοκατοικημένα βουνά της Ελλάδας. Στα πλούσια οικοσυστήματά του, που περιλαμβάνουν πολλά μικτά δάση, κυριαρχεί η βελανιδιά, η καστανιά, η οξιά, το πεύκο, το έλατο, ενώ υπάρχουν επίσης και ρόμπολα. Η χαμηλή βλάστηση του βουνού διαθέτει πλούσιο τσάι, σαλέπι, πρασσάκο και πολλές τριανταφυλλιές.
Το Βόϊο αποτελεί βιότοπο κάθε είδος άγριας πανίδας που μπορεί να συναντήσει κανείς στη Βόρεια Ελλάδα, όπως ελάφια, ζαρκάδια, λύκους, αγριόχοιρους, αρκούδες, αετούς, γεράκια, μπούφους, σκίουρους, αλεπούδες, αγριόγατες, αλλά και ψάρια.
Τα χωριά του Βοΐου, τα λεγόμενα Καστανοχώρια ή Μαστοροχώρια σχηματίζουν ένα ξεχωριστό σύνολο με μοναδική φύση, παράδοση και αρχιτεκτονική. Αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του πανέμορφου αυτού ορεινού τόπου αποτελεί ο ξακουστός Πενταλόφος και η περιοχή που τον περιβάλλει.
Στο πανέμορφο αυτό βουνό οργανώνεται κάθε χρόνο μια γιορτή με… γεύση από κάστανο, ενός από τα ξακουστά προϊόντα της περιοχής. Κάθε Οκτώβριο στο Βόιο, “που ακουμπά το κεφάλι του στα λατοσκέπαστα βουνά και τα πόδια του στο νιόφτιαχτο Αλιάκμωνα”.
“Το κάστανο θέλει κρασί
και το καρύδι μέλι
και το κορίτσι φίλημα
πρωί και μεσημέρι”
τραγουδά η λαϊκή παράδοση.
Οι επισκέπτες την ημέρα αυτή δεν έχουν παρά να απολαύσουν τα ψητά, τα γουρουνόπουλα, τα σουβλάκια και βέβαια τα υπέροχα κάστανα (βρασμένα και ψημένα) συνοδεία παραδοσιακού τσίπουρου και ντόπιου κρασιού καθώς και τα υπέροχα τοπικά εδέσματα (μηλόπιτα, χαλβά, τραχανά, μέλι, ποτό, μαρμελάδα, κ.λ.π.). Στην κεντρική πλατεία δίνουν και πέρνουν οι παραδοσιακοί χοροί και τα τραγούδια.
Το είδαμε στο tovoion.com
