Τα σχολεία ανοίγουν και πολλά παιδιά ξαναγυρίζουν στο σχολείο ενώ κάποια άλλα θα πάνε για πρώτη φορά σε παιδικό σταθμό ή νηπιαγωγείο. Για κάποια όμως από τα παιδιά η εμπειρία αυτή δεν είναι και τόσο ευχάριστη.
Η άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο. Περίπου το 10% των παιδιών προσχολικής κα σχολικής ηλικίας αρνούνται να πάνε στο σχολειό. Το ξεκίνημά του σημαίνει πολύωρη και καθημερινή απομάκρυνση από το ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον. Η μετάβαση στη νέα κατάσταση φέρνει ανασφάλεια, φόβο, άγχος που εκδηλώνονται κυρίως με σωματικά συμπτώματα αδιαθεσίας. Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν όταν πλησιάζει το Σαββατοκύριακο ή όταν ο γονιός επιτρέπει να μην πάει το παιδί στο σχολείο. Η άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο ονομάζεται σχολική φοβία.
Παλαιότερα η σχολική φοβία ερμηνευόταν ως συνέπεια της σχέσης εξάρτησης μητέρας και παιδιού. Στη σύγχρονη βιβλιογραφία όμως ο όρος σχολική φοβία περιγράφει την άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο λόγω του έντονου και παράλογου φόβου για κάποιες πτυχές της σχολικής ζωής (Herbert,1998).
Η σχολική φοβία δεν έχει να κάνει ούτε με
τη φυσιολογικότατη άρνηση που μπορεί να παρουσιάσουν τα παιδιά τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς ούτε με την ακόμα πιο φυσιολογική επιθυμία για μια μέρα “κοπάνας”.
Η εικόνα του παιδιού
Τα συμπτώματα της σχολικής φοβίας εμφανίζονται το βράδυ ή το πρωί, την ώρα που το παιδί πρέπει να πάει σχολείο κι επιδεινώνονται την ώρα που φτάνει στο σχολικό προαύλιο. Καμία φορά είναι τόσο έντονα που φέρνουν σε απελπισία γονείς και δασκάλους που δεν ξέρουν τι να κάνουν. Τα συμπτώματα αυτά σπάνια εμφανίζονται τα Σαββατοκύριακα ή στις διακοπές, ενώ εμφανίζονται συχνότερα την Κυριακή το βράδυ και τη Δευτέρα το πρωί.
Η σχολική άρνηση είναι λίγο πιο συχνή στα αγόρια. Παρουσιάζεται πιο συχνά στα μοναχοπαίδια, στα πρωτότοκα ή στο μικρότερο παιδί της οικογένειας. Τα παιδιά αυτά δεν χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερα κοινωνικά, είναι αρκετά ντροπαλά και συνεσταλμένα. Αντίθετα η εικόνα τους μέσα στο σπίτι είναι εντελώς διαφορετική.
Συμπτώματα
Η σχολική φοβία εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα ανάλογα με την ηλικία:
Συστηματική άρνηση να πάει στο σχολείο
Παράπονα σχετικά με το σχολείο, τους δασκάλους, καθηγητές, συμμαθητές
Ψυχοσωματικές αντιδράσεις όπως κοιλιακοί πόνοι, πονοκέφαλο, άλλοι σωματικοί πόνοι, έμετο
Διαταραχές ύπνου
Διαταραχές στη λήψη τροφής (άρνηση ή υπερφαγία)
Νευρικότητα, κλάμα, επιθετικότητα
Παθητικότητα, απομόνωση
Αιτίες
Οι αιτίες που προκαλούν την άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο είναι ποικίλες και επίσης διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία του. Ωστόσο χρείαζεται ιδιαίτερη προσοχή για να μην υπάρξει σύγχυση ανάμεσα στη σχολική φοβία και τους πραγματικούς φόβους. Χρειάζεται διερεύνηση εάν όλα όσα αναφέρουν τα παιδιά ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή όχι.
Συνήθεις αιτίες είναι:
Άγχος αποχωρισμού – όταν ένα μικρό παιδί καλείται να απομακρυνθεί από την αγκαλιά της μητέρας του
Άγχος προσαρμογής στο νέο περιβάλλον – καλείται να αναπτύξη νέες δραστηριότητες σ’ ένα άγνωστο περιβάλλον
Άγχος για το πώς θα το αντιμετωπίσουν οι συμμαθητές του και οι δάσκαλοι.
Άγχος για το «μάγκα» συμμαθητή που το απειλεί, το κοροϊδεύει και θέλει να το δείρει (bullying)
Άγχος για το νευρικό δάσκαλο που φωνάζει
Άγχος εάν θα είναι ικανοποιητικές οι επιδόσεις του
Εάν μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των γονιών και των δασκάλων του
Τι να κάνετε
Σε ένα μικρότερο παιδί:
• Δείξτε στο παιδί ότι νοιάζεστε γι’αυτό
• Ενθαρρύνετέ το ώστε να μείνει λίγη ώρα στο
προαύλιο του σχολείου
• Βοηθείστε το παιδί να νιώσει άνετα με τους
συμμαθητές του
• Ενθαρρύνετε το παιδί να ενταχθεί στην ομάδα, χωρίς
να το μειώνετε ή να το συγκρίνετε με άλλα παιδιά,
ώστε να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Σε ένα μεγαλύτερο παιδί:
• Προσπαθήστε να συζητήσετε με το παιδί για να
κατανοήσετε τα αίτια που του προκαλούν αυτή την
αντίδραση
• Μη δείχνετε τη δική σας ανησυχία
• Ενθαρρύνετε κάθε προσπάθεια του παιδιού σε όλα τα
επίπεδα
• Μην έχετε μεγάλες απαιτήσεις για τις επιδόσεις το άμεσα
• Ο έπαινος και η προτροπή πάντα βοηθούν καθώς
τονώνουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού
Ιωάννα Δενδρή
Ψυχολόγος Α.Π.Θ.
Τ. 2461300185
Σ.Μπλιούρα 2, Κοζάνη