Στην Κοζάνη οι ντόπιοι δε γελάνε την Πρωταπριλιά, όπως γίνεται στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, αλλά… την Πρώτη του Μάρτη. Όσο κι αν φαίνεται πως η πόλη πάει ανάποδα από πολλές άλλες, δεν έχει κι άδικο που επιμένει σ’ αυτό το έθιμο! Ας μην ξεχνάμε ότι η 1η Μαρτίου ήταν για πολλά χρόνια πρωτοχρονιά και οι άνθρωποι έλεγαν ψέματα από πολύ παλιά εκείνη τη μέρα για να ξεγελάσουν τα κακά πνεύματα και να μην τους πειράξουν όλο το χρόνο. Ίδια συνήθεια υπάρχει πάντως και σε κάποια άλλα μέρη της Ελλάδας και κυρίως στην Κρήτη.
Εκείνη την ημέρα λοιπόν στην Κοζάνη λένε ψέματα!
Αν καταλάβεις ότι ο άλλος προσπαθεί να σε γελάσει, πρέπει να αποδείξεις ότι δεν γελάστηκες λέγοντας:
«Είναι από τον καιρό της συννεφιάς
Τρώει ο λύκος τα αυτιά σ
Κι αλεπού τα γόνατά σ
Κοιτώ και δεν είναι!»
Αν όμως προσπαθήσεις εσύ να γελάσεις κάποιον άλλον και τα καταφέρεις, φωνάζεις:
«Μάρτ΄ μάρτ΄ μάρτ΄!»
Ο Μάρτης και τ’ αδέλφια του
Υπάρχει κι ένα άλλο παραμύθι σχετικά με τις κακοκαιρίες του Μάρτη, που εξηγεί επίσης και γιατί ο Φεβρουάριος έχει 28 μέρες.
Τα παλιά τα χρόνια ο Φεβρουάριος είχε 31 μέρες και ο Μάρτιος 28. Αυτό άλλαξε όταν ο Μάρτης θέλησε να τιμωρήσει μια γριά που νόμισε ότι μπορούσε να μιλήσει με αυθάδεια για τη δύναμή του.
Η γριά του παραμυθιού λοιπόν έβοσκε όλο το Μάρτη τα προβατάκια της αλλά τον φοβόταν κιόλας με τις παγωνιές του και προσπαθούσε να προφυλαχτεί. Όταν έφτασε η τελευταία μέρα του όμως, νόμισε πως τη γλίτωσε και είπε γελώντας περιφρονητικά «Πριτς Μάρτη μ, τα ξεχειμώνιασα τα κατσικάκια μου!» Έξω φρενών ο Μάρτης δανείστηκε 3 μέρες από το Φεβρουάριο κι έκανε τέτοιο κρύο τσουχτερό που πάγωσε και η γριά και τα κατσικάκια της. Τις μέρες αυτές δεν τις έδωσε όμως πίσω, γι’ αυτό απέκτησε ο ίδιος 31 και ο Φεβρουάριος έμεινε με 28.
Μάρτης Στην Κοζάνη
Ο Μάρτης παίρνει την Άνοιξη από το χέρι, και σιγά-σιγά τη φέρνει στην Κοζάνη φουσκώνοντας τα δέντρα και γεμίζοντας τον τόπο χυμούς, λουλούδια και μυρωδιές. Ώσπου να φτάσει αυτή η ώρα όμως, μας τρελαίνει με τα καπρίτσια και τις αταξίες του. Πότε κάνει πολύ κρύο, μπορεί και χιόνι ή αέρα και πότε αφήνει τον ήλιο να λάμψει και να ζεστάνει όλη τη γη.
Για τον καιρό
Οι παλιότεροι άνθρωποι που δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί ο Μάρτης ήταν τόσο άστατος, είχαν πλάσει ένα σωρό μύθους που εξηγούσαν τις απότομες αλλαγές. Οι πιο γνωστοί είναι οι παρακάτω:
Ο Μάρτης έχει δυο γυναίκες, μια νέα κι όμορφη και μια γριά κι άσχημη. Όποτε κοιτάει την πρώτη γελάει, χαίρεται κι ο ήλιος λάμπει, αλλά όποτε κοιτάει την άλλη στενοχωριέται και κλαίει ενώ ο καιρός γίνεται συννεφιασμένος και βροχερός.
Οι δώδεκα μήνες ήταν παλιά αδέλφια και ζούσαν μια χαρά αγαπημένοι μεταξύ τους. Ο Μάρτης μάλιστα ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και είχε μεγάλη δύναμη. Κάποτε αποφάσισαν να φτιάξουν κρασί και να το βάλουν σε ένα βαένι (βαρέλι) για να έχουν να πίνουν όταν ήθελαν.
Ο Μάρτης σηκώθηκε και είπε στους υπόλοιπους:
− Εγώ θα ρίξω πρώτα μούστο στο βαένι και ύστερα ρίχνετε και σεις.
− Καλά, ρίξε εσύ, είπαν οι άλλοι, κι έτσι έγινε.
Όταν έγινε με το καλό το κρασί είπε πάλι ο Μάρτης.
− Εγώ έριξα πρώτος, γι’ αυτό και θα πιω πρώτος.
− Εντάξει του είπαν οι άλλοι.
Τρύπησε λοιπόν ο καλός σου το βαγένι στο κάτω μέρος, και άρχισε να πίνει μέχρι που το τελείωσε όλο. Όταν ήρθε η σειρά του Απρίλη να πιει κρασί και πήγε και βρήκε το βαρέλι άδειο, θύμωσε πολύ και έτρεξε να το πει στους άλλους. Εκείνοι με τη σειρά τους έγιναν έξω φρενών και ζήτησαν από το Γενάρη να τον τιμωρήσει γι’ αυτό που έκανε. Τον πιάνει λοιπόν ο Γενάρης του τραβάει ένα βρωμόξυλο που είπε αμάν, αλλά του πήρε και την πρωτιά, έγινε δηλαδή ο ίδιος ο πρώτος μήνας του χρόνου.
Έτσι λοιπόν ο Μάρτης όταν θυμάται το κρασί που ήπιε γελάει και ο καιρός ξαστερώνει. Όταν θυμάται όμως το ξύλο κλαίει και ο καιρός γίνεται βροχερός και κρύος.
Γιάννης Τούσκας
tovoion.com
