Πώς διασκέδαζαν στο καρναβάλι και στους «φανούς» οι παλιότεροι.
Απο το «Μακεδονικό Βήμα» του 1938 αναδημοσιεύουμε:
H παρελθούσα Κυριακή της Απόκρεω θα μείνει αλησμόνητος. Ολόκληρος η πόλις μας ευρέθη εις τους δρόμους, εις τας πλατείας και εις τα διάφορα κέντρα. Η ευθυμία είχε σκορπιστεί εις όλους και απο ώρας τρίτης μετά μεσημβρίας μέχρι πρωίας ο κόσμος διασκέδαζε με την μεγαλυτέραν όρεξη. Η παρέλασις των καρναβαλιών υπήρξε αφορμή να συγκεντρωθούν χιλιάδες κόσμου εις την πρό του Δημοτικού Μεγάρου πλατεία, δρόμους και εξώστας των καφενείων και καταστημάτων, ο οποίος υπεδέχετο κάθε εμφάνισιν καρναβαλιών με εύθυμα επιφωνήματα και ζωηρά χειροκροτήματα.
Η παρέλασις των καρναβαλιών, πρό της Επιτροπής των εορτών και του ενθουσιώντος λαού, διήρκησε επι δύο σχεδόν ώρας, αίτινες υπήρξαν πλέον οι ευχάριστες. Κατα τους ειδότας, ουδέποτε άλλοτε η Κοζάνη είδε τοιαύτη συγκέντρωση και όλοι απεχώρησαν κατευχαριστημένοι.
Οι φανοί
Εκείνο όμως το οποίον ενθουσίασε περισσότερο τον κόσμο, ήτο η αναβίωσις των φανών της παλιάς εποχής.
Απ’ άκρου εις άκρου η Κοζάνη εχόρευε, ετραγουδούσε, γλεντούσε. Δεν έμειναν στα σπίτια παρα μόνον οι μη δυνάμενοι να περπατήσουν.
Μέχρι πρωίας της Καθαράς Δευτέρας όλοι ήσαν στο πόδι. Κανεις δεν ήθελε να απομακρυνθεί απο την διασκέδαση, η οποία έφθασε εφέτος εις το κατακόρυφο. Οι επιζωντες γέροντες ομολογούν ότι η εφετεινή αποκριάτικη ευθυμία επροσπέρασε και αυτήν ακόμη της παλαιάς εποχής. Οπου δε ενεφανίζετο η επι της οργανώσεως των εορτών Επιτροπή, επεκράτη πανζουρλισμός εν όλη του την κυριολεξία.
Η Καθαρά Δευτέρα
Η κατόπιν του μεγαλειώδους γλεντιού επικρατήσασα, κατα τας πρωινάς ώρας, της Καθαράς Δευτέρας ησυχία, διεταράχθη τας απογευματινάς ώρας απο την έξοδο του κόσμου εις το πάρκον του Αγίου Δημητρίου, όπου και εσυνεχίσθη ο εορτασμός.
Χοροί, τραγούδια, λαλούμενα παντός είδους, εδόνουν την ατμόσφαιρα του ωραίου εξοχικού πάρκου. Εν μέσω δε του ενθουσιώντος κόσμου, η επι των εορτών του Καρναβαλιού Επιτροπή, διένειμε τα βραβεία εις τους προκριθέντας, δια την βράβευσιν και ακολούθως ο συγκεντρωμένος κόσμος απεχώρησε με τας καλλιτέρας αναμνησεις.
Το πρακτικόν της βραβεύσεως
Η Επιτροπή διοργανώσεως των λαικών εορτών Καρναβαλιού Κοζάνης 1938, αποτελούμενη εκ των κ.κ. Αστερίου Τέρπου, Δημάρχου Κοζανης, ως προέδρου αυτής, και των Κ. Τσιτσελίκη, Δ. Πράσσου, Μιχ. Ζωγράφου, Δημ. Καραλιβάνου , Γ. Ρεπανά, Γ. Στέφου, Κων. Τσιώρα και Δημ. Χασάπη απόντων των Δημ. Δόκου και Στ. Θεοδοσιάδου συνελθούσα εις τοις γραφείοις του Δήμου σήμερον την 7η Μαρτίου 1938 ημέραν Δευτέραν και ώραν 11πμ συνεζήτησεν επι των ζητημάτων της αρμοδιότητός της, ως Επιτροπής Διοργανώσεως των λαικών εορτών του Καρναβαλιού Κοζάνης.
Ηδη μετά το πέρας των εορτών τούτων η Επιτροπή προέβη εις την κατανομήν των βραβείων των διαφόρων κατηγοριών, προκείμενης εξαγγελίας, των ονομάτων των βραβευμενων, σήμερον και ώραν 4η μμ εν τω πάρκω του Αγίου Δημητρίου και την απονομήν των χρηματικών βραβείων εις τους δικαιούχους.
Μετά ευρειαν συζήτησιν η Επιτροπή καταλήγει ομοφώνως εις τας εξής αποφάσεις:
Βράβευσις Κέντρων Διασκεδάσεως
Θέτει εκτός συναγωνισμού τα κέντρα «Τιτάνια» και «Ερμιόνειον» και απονέμει εις αυτά τιμητικά βραβεία, ανευ χρηματικού επάθλου, αλλ’ εξαιρετικής διακρίσεως , διότι αμφότερα τα κέντρα ταύτα, δια του διακόσμου των αιθουσών των, της μουσικής των και της εν γένει προσπαθείας των, συνέβαλον εις την διασκέδασιν του λαού καθόλας τας ημέρας των εορτών τούτων.
Χρηματικόν βραβείον 1ον δρχ 500. Απονέμεται εις το Εθνικόν Εργατουπαλληλικόν Κέντρον Κοζάνης, διακριθέν καθόλη την εβδομάδα των λαικών εορτών του Καρναβαλιού, δια τον διάκοσμόν του, την μουσική, την τάξη, την περιποίησιν προς τους θαμώνας του και την ευθυμίαν ήτις γενικώς παρετηρήθη εντός του κέντρου τούτου.
Βραβείον 2ον δρχ 250. Απονέμεται εις το κέντρον διασκεδάσεως της Αιθούσης Γκουντιό, για την ε υθυμίαν και λαικό γλέντι όπερ παρετηρηθη κατα τας ημέρας των εορτών τούτων.
2ον Καρναβάλια εβδομάδος
Η Επιτροπή συνεζήτησεν επι των προκρίσεων ας είχεν επι καρναβαλιών ολοκλήρου της εβδομάδας και απονέμει το βραβείον 1ον εις την ομάδα των γυναικών της συνοικίας Οσίου Νικάνορος – Σκ’ρκας, υπο την ηγεσίαν της Ρήνας Τράγια ή Πάμπα, δια την ευθυμίαν της ομάδος αυτής, τα παλαιά αποκριάτικα τραγούδια και δια τον συναγερμόν ον επέτυχε κατα την διαδρομήν της, η ομάς αύτη εν τη αγορα της Κοζάνης.
Το βραβείον 2ον δρχ 300 απονέμει εις την δίδα Ελένην Ν. Δελιβάνη δια την επιτυχή τοπικήν πολυτελή και βαρύτιμον μεταμφίεσίν της.
Το βραβείον 3ον απονέμει εις τον Νικόλαον Γαζήν δια την επιτυχή αναπαράστασιν μακεδόνος εφίππου αρχαίου πολεμιστού και κατα την εμφάνισίν του του Σαββάτου της 5ης Μαρτίου ε.ε.
Απονέμει επαίνους και σημειοί διάκρισιν εις τας εξής: εις την δίδα Ευαγ. Νικ. Ασημοπούλου δια την επιτυχή μεταμφίεσίν της.
Εις την διδα Κούλα Δ. Χασάπη δια την επιτυχή μεταμφίεσή της με στολή εποχής Αμαλίας.
Εις την διδα Κούλα Δημ. Παπακωνσταντίνου για την επιτυχή μεταμφίεσή της.
Εις την δίδα Θεανώ Κορκά ή Γκιούρκα δια την επιτυχή μεταμφίεσή της ως τσιγγάνα και την ευθυμίαν της.
Εις τον Στέλιον Γ. Παπακωνσταντίνου δια την επιτυχή μεταμφίεσή του ως μαχαραγιά.
3ον Παρέλασις Κυριακής
Η Επιτροπή μετά συζήτησιν, ομοφώνως συμφωνεί ότι ουδείς των μετασχόντων της παρελάσεως κρίνεται αξιος για τα προκηρυχθέντα τρία βραβεία και αναθεωρούσα την απόφασίν της καταλήγει ομοφώνως εις τας εξης αποφάσεις:
Καθιεροί βραβείον άρματος δρχ 1000 και απονέμει τούτο εις το μοναδικό εμφανισθέν του Γεωργίου Σαμ, προς κάλυψιν μέρους των δαπανών εις ας ούτος υπεβλήθη.
Απονέμει βραβείο δρχ 500 εις τον Λάζαρον Ι. Σιάπαντα, δια την επιτυχή απομίμησιν Σαρλώ και την ευθυμίαν ήν μετέδωσε στο κοινό.
Απονέμει βραβείο δρχ 500 εις την ομάδα των Σιατιστέων- Κοζανιτών υπο την ηγεσία του Ιωαν. Σφενδόνη, Κ. Σιαλβέρα και Δ. Βέρβερα δια την επιτυχή αναπαράστασιν λεβεντιάς κι τον ενθουσιασμό των ον μετέδωσαν στο κοινόν.
Απονέμει βραβειον δρχ 500 εις την ομάδα Θεοδώρου Μάστορα, δια την επιτυχή σατυρική εμφάνισιν της και τα παλαιά σατυρικά αποκριάτικα τραγούδια.
Απονέμει βραβείο δρχ 300 εις τον Γεώργιο Κουκουρίνον δια το Ρομπότ του και δια τας δαπάνες εις ας υπεβλήθη.
Απονέμει βραβείον δρχ 200 εις την ομάδα του Σταύρου Μήτσια (εκ Πτολεμαίδας) δια την αναπαράστασιν ζωής των αγρίων.
Απονέμει έπαινον εις την ομάδα την αναπαραστίσασα επιτυχώς γάμον Κοζανίτικον, παλαιάς εποχής και ευχαριστεί τους μικρούς και μικράς που μετείχον και συνέβαλον εις την επιτυχίαν της αναπαραστάσεως του γάμου τούτου.
Εκ της ομάδος ταύτης η επιτροπή διακρίνει και επαινεί την διδα Ιωάννα Δ. Νάλτσα, για την επιτυχή τοπική μεταμφίεσή της.
4ον Βράβευσις συν. Φανών
Βραβείον 1ον δρχ 500 μετα διακρίσεως απονέμει εις τον συνοικιακόν φανόν «Αλώνια» για την πλήρη επιτυχίαν του, τάξιν, την περιποίησιν των επισκεπτών και τον διάκοσμον.
Βραβείον 1ο δρχ 400 εις τον φανόν της συνοικίας «Αγίου Δημητρίου» δια την υποδειγματικήν του τάξιν, την περιποίησιν, την ευθυμίαν της ομάδος, τας τοπικάς στολάς του χορού και δια την Κοζανίτικην εμφάνισιν γενικώς της συνοικίας ταύτης.
Βραβείον 1ον δρχ 400 εις τον φανόν της συνοικίας «Βλαχικα» δια τον διάκοσμό του, τη συγκέντρωσή του και την παρα της συνοικίας ταύτης καταβληθείσαν εις τον πρόσφατον παρελθόν επιτυχή προσπάθεια διατηρήσεως τ ου εθιμου τούτου των φανών, εις στιγμάς καθ’ ας άλλαι συνοικίαι, η μία μετά την άλλη, εγκατέλειπον το έθιμο.
Βραβείον 2ον δρχ 300 εις τον φανόν της συνοικίας «Κεραμαριό» για την καλή εμφάνισή του, την πολυπληθή συνοικιακή συγκέντρωση, το κοζανίτικο χρωμα του και την περιποίηση.
5ον Βράβευσις τραγουδιού
Βραβείον δρχ 200 εις την ομάδα Αθανασίου Ζαφείρη του Φανου «ΑΛώνια» για τα αποκριάτικα τραγουδια της.
Βραβείον δρχ 200 εις την ομάδα Νικ. Πλεξίδα του φανου « Αγίου Δημητρίου» δια τα αποκριάτικα τραγούδια της.
Βραβείον δρχ 200 εις την γυναικείαν ομάδα της Ελένης Καραμούζα του φανου «Αγίου Δημητρίου» για τα σατυρικά της τραγούδια.
Βραβείον δρχ 200 εις την ομάδα γυναικών φανού «Παρθεναγωγείου» για τα αποκριάτικα σατυρικά τραγουδια της.
Βραβείον δρχ 200 εις την ομάδα Εμμ. Παγκαρλιώτα του φανού Λάτσκου για τα σατυρικά τραγούδια της .
Βραβείον δρχ 200 εις την ομάδα Ζήση Καραχάλιου, του Φανου «Κεραμαργιό» δια τον καθαρώς κοζανίτικο σατυρικό αποκριάτικο τραγούδι της «Σκ’ρκας».
Η Επιτροπή μετ’ ευχαριστήσεως σημειοί την διαπίστωσίν της ότι αι λαικαι εορται του Καρναβαλιού Κοζάνης επέτυχον πλήρως, παρότι ούτε ο χρόνος, ούτε τα μέσα ήσαν πλήρη δια μιαν καλλιτέραν εμφάνισιν. Αλλωστε το γεγονός καθ’ ο δια πρώτην ηδη φοράν διοργανούνται εορταί αύται είναι αρκετόν να δικαιολογήσει μίαν ίσως μη απολύτως ικανοποιητικήν εμφάνισιν κατα την παρέλασιν της Κυριακής.
Ως προς την ευθυμίαν και το γλέντι της εβδομάδος, η Επιτροπή μετ’ ευχαριστήσεως διεπίστωσεν οτι εσημειώθη άνευ προηγουμένου γεγονός, οπερ μαρτυρεί βαθέως ερριζωμενου του εθίμου τούτου εις τον λαόν της Κοζανης, όστις επι πλέον, κατα το εσπέρας της Κυριακής,
της 6ης Μαρτίου ε.ε. εις τους συνοικιακους φανούς εζησε ωρας μιας παλαιάς Κοζάνης.
Γενικώς η Επιτροπή παρατηρεί ότι ο λαός της Κοζάνης ανεβίωσε κατα τας ημέρας ταύτας τα παλαιά του εθιμα και ευχαρίστως πάντες συνέβαλον προς τούτο.
Επίσης η Επιτροπή σημειοί και αναθέτει εις τον πρόεδρον αυτής και Δήμαρχον Κοζάνης κ. Α. Τέρπον, όπως ευχαριστήσει εγγράφως και δια του τύπου τας αστυνομικάς αρχάς Κοζάνης δια την συμβολήν των κατα τας λαικας ταύτας εορτάς του Καρναβαλιού, καθόσον η τάξις ήτις ετηρήθη καθόλη την εβδομάδα εν συνεχεία νυκτός τε και ημέρας, ήτο παραδειγματική και κατα την παρέλασιν της Κυριακής, ανωτέρα πάσης εξάρσεως, διότι ουδεμία πρόβλεψις υπήρξε συρροής 15.000 χιλιάδων λαου της Κοζάνης και των περιχώρων και παρόλα ταύτα η ταξις ετηρήθη κατα την παρέλασιν και η επιτυχία αυτής οφειλεται εις την καταβληθείσα μέριμναν των κ.κ. αξιωματικών της Χωροφυλακής Κοζάνης και των οργάνων αυτής.
Η Επιτροπή θεωρεί υποχρέωσή της να διακηρύξει τουτο και ιδιαιτέρως να ευχαριστήσει.
Μετα ταύτα η Επιτροπή προέβη εις την εκκαθάρισιν των δαπανών και την απόδοσιν λογαριασμού για τον ποσόν των 10.000 δρχ όπερ ετέθη εις την διάθεσίν της παρα του Δήμου Κοζάνης και βρισκει ότι:
Για βραβεία γενικως ως άνω διατίθενται δρχ 7.750.
Για την εγχωρίαν μουσικήν αναπαραστάσεως Κοζανίκου γάμου δρχ 250
Για εντυπα διαφορα και διανομή δρχ 957
Για ενοίκιον ποδηλάτων ομάδος παρέλασις προσκόπων δρχ 343
Για αυτοκίνητα κινήσεως Επιτροπής δρχ 700
Σύνολο δρχ 10.000
Εφ ω συνετάγη το παρόν και υπογράφεται ως έπεται
Ο Πρόεδρος Α. Τέρπου
Τα μελη
Κ. Τσιτσελίκης, Δ. Πράσσος, Μ. Ζωγράφος, Δ. Καραλίβανος, Γ. Ρεπανάς, Σ. Στέφου, Κ. Τσιώρας. Δ. Χασάπης
Ο Χρόνος
