Ένας σημαντικότατος οικισμός της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου, ο πρώτος που ανασκάπτεται στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της Λ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στη θέση Παλιοκαστανιά Σερβίων, στην Κοζάνη.
Σε άλλοτε υπερυψωμένο παραποτάμιο πλάτωμα, που σήμερα έχει κατακλυστεί από τα νερά της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου, η Εφορεία εντόπισε κατοικήσεις της Νεολιθικής εποχής (γύρω στο 5.500 π.Χ.), της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου (υπολογίζονται γύρω στο 1.100-1.000 π.Χ.), των Ρωμαϊκών και των Βυζαντινών χρόνων (στην τελευταία περίοδο η θέση χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο).
Από την ανασκαφή ήρθαν στο φως μία πηλοκατασκευή της Νεολιθικής εποχής, τρεις μεγάλοι αποθηκευτικοί χώροι με πιθάρια της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου, ένα λιθόκτιστο δίχωρο κτίριο πιθανότατα της ίδιας περιόδου με αψίδα στα νοτιοδυτικά και σωζόμενο μήκος 11,6 μέτρα, λάκκοι (πιθανότατα απορριμματικοί) των Ρωμαϊκών χρόνων και ταφές της Βυζαντινής Εποχής.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ- ΜΠΕ η αρχαιολόγος της Λ’ ΕΠΚΑ, Αρετή Χονδρογιάννη-Μετόκη, «ο οικισμός της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου, στην οποία ανήκει και η πλειονότητα των ερευνημένων καταλοίπων, είναι ο πρώτος που ανασκάφηκε στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, καθώς την εποχή αυτή έχουν εντοπιστεί εδώ μόνο συστάδες τάφων».
Επισημαίνει δε ότι «η γεωγραφική του θέση δίπλα σε ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια περάσματα, σε μία περιοχή με διαχρονική κατοίκηση, η αυξημένη αποθηκευτική του δραστηριότητα και τα μεγάλα και σταθερά κτίρια από πέτρα, μαρτυρούν πως πρόκειται για έναν σημαντικό οικισμό, με κεντρικό χαρακτήρα στη ζωή των κατοίκων της περιοχής».
Σημαντικά ήταν και τα ευρήματα της ανασκαφής της Λ’ Εφορείας στη θέση Κασιάνη Λάβας του δήμου Σερβίων, όπου εντοπίστηκε ο μόνος βεβαιωμένος οικισμός της Αρχαιότερης Νεολιθικής περιόδου (6.500-6.000 π.Χ.) σε τόσο μεγάλο υψόμετρο (950 μέτρα). Ο οικισμός αυτός βρισκόταν πάνω στο μοναδικό φυσικό πέρασμα που ενώνει διαχρονικά τη Θεσσαλία με τη Δυτική Μακεδονία.
«Οικισμός σε μεγάλο υψόμετρο, στα 1.700 μέτρα, εντοπίστηκε πρόσφατα στην Πίνδο. Ωστόσο, είναι σημαντικό το γεγονός ότι στην Αρχαιότερη Νεολιθική Εποχή έχουμε τους πρώτους οικισμούς με περισσότερο μόνιμο χαρακτήρα», διευκρινίζει η κ. Χονδρογιάννη- Μετόκη.
Όπως εξηγεί, ενδείξεις κατοίκησης της ίδιας εποχής υπάρχουν και στη Σαμαρίνα, στα 1.600 μέτρα, ωστόσο δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα η ύπαρξη οικισμού στην περιοχή.
Στη συγκεκριμένη θέση διερευνήθηκαν, επίσης, διαταραγμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της Πρώιμης Εποχής Χαλκού (περίπου 3.000-2.000 π.Χ.) και της Ελληνιστικής Εποχής (300-100 π.Χ).
Μ. Κουζινοπούλου
ΑΠΕ-ΜΠΕ
