Η οικονομική κρίση και οι αλλαγές που αυτή επιβάλλει στον τρόπο ζωής έχουν επηρεάσει καίρια όλους τους τομείς της επιχειρηματικότητας.
Ένας από τους κλάδους των επιχειρηματιών που βιώνουν καθημερινά, περισσότερο ή λιγότερο, τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης είναι ο κλάδος των ιδιοκτητών καφετεριών και μπαρ, των χώρων διασκέδασης και ψυχαγωγίας δηλαδή. Άραγε οι καφετέριες αποτελούν καταφύγιο και διέξοδο για τους ανθρώπους εν μέσω οικονομικής κρίσης ή είναι κι αυτές θύματά των βίαιων αλλαγών που επιβλήθηκαν στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα;
Ήρθαμε σε επαφή με αρκετούς ιδιοκτήτες καφέ-μπαρ της πόλης μας, συζητήσαμε μαζί τους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, και εκείνοι μας απάντησαν με προθυμία σε ερωτήματα σχετικά με: α) Την κίνηση κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, β)Την κίνηση κατά τις ημέρες της Αποκριάς γ) Τις συνέπειες του αντικαπνιστικού νόμου στις επιχειρήσεις τους, και το κατά πόσον ο νόμος αυτός εφαρμόζεται, δ) Τις τιμές στα καταστήματά τους, ε) Τις τιμές των ενοικίων που καλούνται να πληρώσουν, στ)Το πώς βλέπουν οι ίδιοι το μέλλον των τοπικών επιχειρήσεων… Ο καθένας περιέγραψε την κατάσταση με τον τρόπο του, την εμπειρία του και την προσωπική του εκτίμηση των πραγμάτων…
Μαρία Ζήκου Cafε «SPESSO»
«Η κίνηση σε όλη τη διάρκεια της φετινής χρονιάς ήταν κατά 40 % κάτω σε σχέση με προηγούμενα χρόνια. Επίσης, οι φετινές Αποκριές, με εξαίρεση το δεύτερο Σαββατοκύριακο, που κάπως βελτιώθηκαν τα πράγματα, είχαν λιγότερη κίνηση από ποτέ. Τουλάχιστον αυτή είναι η δική μας εμπειρία. Η κίνηση ήταν συνολικά κατά 60% μειωμένη φέτος την Αποκριά.
Στα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε λόγω της οικονομικής κρίσης, ήρθε να προστεθεί και ο αντικαπνιστικός νόμος. Στο κατάστημά μας εφαρμόζουμε τον αντικαπνιστικό νόμο. Έλεγχος έγινε μία φορά, και μάλιστα μας έγραψαν όχι γιατί δεν εφαρμόζαμε το νόμο, αλλά γιατί δεν είχαμε, λέει, επαρκή σήματα. Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι εξωφρενικό. Μετά την επιβολή του αντικαπνιστικού νόμου χάσαμε πολλούς πελάτες. Όσοι πελάτες κάπνιζαν, έφυγαν. Έμειναν μόνο αυτοί που δεν καπνίζουν και φυσικά κάποιοι σταθεροί μας πελάτες, οι οποίοι βγαίνουν πλέον έξω για να καπνίσουν.
Οι τιμές μας είναι σταθερές, παρόλο που ανέβηκε 3 φορές ο ΦΠΑ στην ταμειακή μας κι άλλες τόσες στα είδη που αγοράζουμε. Ο ανταγωνισμός είναι τόσο μεγάλος, που δεν επιτρέπει άνοδο των τιμών μας. Προτιμάμε να έχουμε λιγότερο κέρδος προκειμένου να διατηρούμε την πελατεία μας.
Όσο για το θέμα του ενοικίου, στην δική μας περίπτωση ο ιδιοκτήτης δεν δέχεται να μας κατεβάσει το νοίκι ούτε 100 ευρώ. Και μέσα σ’ αυτόν το μήνα θα μας πάρει κατά πάσα πιθανότητα και αύξηση. Το ενοίκιό μας είναι πολύ υψηλό. Πολλές φορές μπαίνουμε μέσα. Και αναρωτιόμαστε πώς θα δουλέψουμε το καλοκαίρι εφόσον δεν μας επιτρέπουν να βγάλουμε καθίσματα στον πεζόδρομο».
Aργύρης Ματιάκης Cafe Bar «CHORUS»
«Tην χρονιά που πέρασε είχαμε αύξηση των πελατών που έρχονται το πρωί για καφέ περίπου κατά 15- 20%. Το βράδυ, ενώ έχει κόσμο το μαγαζί, υπάρχει κάποια μείωση στο τζίρο, γιατί ο κόσμος πίνει λιγότερα ποτά συγκριτικά με παλιότερα. Οι πελάτες πίνουν, για παράδειγμα, ένα ποτό αντί για τρία… Εμείς βέβαια γενικά είμαστε ευχαριστημένοι. Άλλα μαγαζιά περνάνε δύσκολα…
Το Σαββατοκύριακο της Μεγάλης Αποκριάς είχε πάρα πολύ κόσμο. Η μικρή Αποκριά πάντα είναι πιο υποτονική. Φέτος μπορεί να είχε λιγότερο κόσμο η πόλη στο σύνολό της, αλλά το δεύτερο Σαββατοκύριακο τα μαγαζιά γέμισαν, γινόταν χαμός. Εμείς ήμασταν ασφυκτικά γεμάτοι
Στο κατάστημά μας από τότε που κυκλοφόρησε το ευρώ δεν έχουμε κάνει καμία αύξηση στις τιμές. Μόνο 3-4 χρόνια πριν αυξήσαμε την τιμή του απλού ποτού. Όλα τα υπόλοιπα όμως παραμένουν στις ίδιες τιμές, παρά το γεγονός ότι οι τιμές των προϊόντων που καλούμαστε εμείς να πληρώσουμε, έχουν ανέβει στα ύψη.
Σχετικά με το θέμα του ενοικίου, θα ήθελα να πω ότι πρέπει οι ιδιοκτήτες να συνειδητοποιήσουν ότι οφείλουν να μειώσουν τα ενοίκιά τους. Εμάς μας έχει γίνει αύξηση στο ενοίκιο. Ίσως επειδή δουλεύει το μαγαζί… Δεν είναι όμως σωστό, γιατί και για μας όλα ανεβαίνουν. Πρέπει δηλαδή να φτάσει κάποιος στα όριά του, να αναγκαστεί να φύγει και μετά να του γίνει μείωση; Τότε θα είναι αργά. Αυτή δεν είναι σωστή νοοτροπία και πρέπει να αλλάξει».
Φτάκας Χρήστος Cafe «GRAND»
«Το κατάστημά μας κινήθηκε μέχρι στιγμής αρκετά ικανοποιητικά. Υπάρχει βέβαια μια σχετική μείωση του τζίρου, η οποία επιδεινώνεται με τον αντικαπνιστικό νόμο. Προσπαθούμε να εφαρμόζουμε τον νόμο. Όταν όμως βλέπουμε να αδειάζει το μαγαζί, προσπαθούμε να κρατήσουμε τον κόσμο. Έλεγχοι γίνονται και από τη δημοτική αστυνομία και από το υγειονομικό. Έχουν γίνει στο μαγαζί μας μέχρι στιγμής πάνω από 20 έλεγχοι και είχαμε και κάποιες συνέπειες. Διαμαρτύρονται και οι καπνιστές και οι μη καπνιστές, η κάθε πλευρά για τους δικούς της λόγους.
Οι τιμές μας είναι ίδιες και σταθερές εδώ και χρόνια. Όσον αφορά στο ενοίκιο, ο χώρος που φιλοξενεί την επιχείρησή μας είναι του δήμου και θέλουμε να τον ευχαριστήσουμε γιατί μας έκανε μία μείωση της τάξης του 20%. Δεν ισοσταθμίζονται πάντα τα έσοδα με τα έξοδα, αλλά σίγουρα είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα μετά τη μείωση του ενοικίου.
Αν συνεχιστεί πάντως έτσι η κατάσταση το μέλλον των επιχειρήσεων θα είναι πολύ αβέβαιο. Και αυτό αποδεικνύεται καθημερινά».
Κουτσοσίμος Γεώργιος Cafe «Bo»
«Η κίνηση φέτος είναι πεσμένη κατά 15 -20% περίπου. Την Αποκριά ήταν βελτιωμένη η κατάσταση, είχε αρκετό κόσμο την Τσικνοπέμπτη, το Σάββατο, καθώς και το Σαββατοκύριακο της Μεγάλης Αποκριάς, γενικά όμως ήταν μειωμένη η κίνηση σε σχέση με πέρυσι.
Τον αντικαπνιστικό νόμο τον εφαρμόζουμε όσο μπορούμε. Υπάρχει θέμα όμως σχετικά με αυτό. Ορισμένοι μη καπνιστές στρέφονται κατά των καπνιστών αντιδρώντας έντονα. Οι καπνιστές πάλι επιμένουν να καπνίζουν μέσα στο μαγαζί. Και εμείς ερχόμαστε σε δύσκολη θέση και προσπαθούμε να συμβιβάσουμε τα πράγματα. Έλεγχοι έχουν γίνει 3-4 φορές.
Οι τιμές μας είναι ίδιες με πέρυσι. Για την ακρίβεια, τα τελευταία πέντε χρόνια δεν έχει γίνει καμία αύξηση στις τιμές.
Πιστεύω ότι είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα για όλες τις επιχειρήσεις με δεδομένη την οικονομική κατάσταση που επικρατεί. Δεν θα αποφάσιζα να κάνω μία καινούρια επιχείρηση αυτή την περίοδο».
Χαρίσης Βασίλης Cafe Bar «BELL AIR»
«Η οικονομική κρίση χτύπησε και τον δικό μας κλάδο. Αποτέλεσμα ήταν η μείωση του τζίρου κατά 30% τουλάχιστον. Και έπεται και συνέχεια.
Η κίνηση φέτος την Αποκριά ήταν μειωμένη συνολικά σε ποσοστό 30%, ειδικά το πρώτο Σαββατοκύριακο.
Παράλληλα με την οικονομική κρίση ήρθε και ο αντικαπνιστικός νόμος να ταράξει ακόμα περισσότερο τα ήδη ταραγμένα νερά, με αποτέλεσμα η κίνηση να μειώνεται όλο και περισσότερο. Ο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόζεται σε ποσοστό περίπου 80 % στα μαγαζιά της περιοχής. Πρέπει όμως και εμείς να σκεφτούμε τα καταστήματά μας. Γι’ αυτό και έχουμε μπει στη διαδικασία κινητοποιήσεων, ώστε να άρουμε αυτόν το νόμο.
Σχετικά με το θέμα των τιμών, θα έλεγα πως θεωρούμαστε από τα μαγαζιά με τις χαμηλότερες τιμές στα ποτά. Η χρέωση του απλού ποτού είναι στα 6 ευρώ και το σπέσιαλ στα 7. Η μπύρα στα 3 ευρώ και όλων των ειδών οι καφέδες στο 1 ½ ευρώ. Οι τιμές αυτές διατηρήθηκαν και κατά τη διάρκεια της Αποκριάς. Προσπαθούμε να διατηρούμε χαμηλές τιμές χωρίς να ρίχνουμε όμως την ποιότητα. Αν φτάσουμε στο σημείο αυτό, έχουμε χάσει το παιχνίδι. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να μειώσουμε το κέρδος μας, ώστε να προσφέρουμε τις ίδιες υπηρεσίες στον πελάτη.
Το ενοίκιό μας ευτυχώς είναι ακόμη στα ίδια επίπεδα. Φυσικά θεωρείται πλέον υψηλό, εφόσον έχει πέσει και για μας ο τζίρος.
Ο κόσμος πάντως δεν βγαίνει όπως παλιά. Όταν κι ο μισθωτός δέχεται απανωτές μειώσεις στο μισθό του, είναι φυσικό να περιορίσει τις εξόδους του, να βγαίνει μία φορά στις 15 μέρες εκεί που έβγαινε μία η δύο φορά την εβδομάδα».
Ταζίδου Παναγιώτα Cafe «Play and laugh»
«Είναι πολύ μειωμένη η κίνηση φέτος, κατά 30-40% περίπου. Έχω τέσσερα χρόνια το μαγαζί και η φετινή χρονιά ήταν η χειρότερη από άποψη κίνησης.
Η πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς ήταν επίσης πολύ δύσκολη. Τα πράγματα βελτιώθηκαν ευτυχώς το δεύτερο Σαββατοκύριακο.
Ο αντικαπνιστικός νόμος μάς δημιουργεί πολλά προβλήματα. Ο κόσμος ρωτάει αν μπορεί να καπνίσει και ερχόμαστε σε πολύ δύσκολη θέση. Έχουμε χάσει πολλή πελατεία εξαιτίας της απαγόρευσης του καπνίσματος.
Οι τιμές μας είναι σταθερές. Αν και έχει αυξηθεί το ΦΠΑ, δεν έχουμε κάνει καμία αύξηση.
Το ενοίκιο είναι μια μεγάλη οικονομική επιβάρυνση για κάθε επιχειρηματία. Ευτυχώς δεν είχαμε αύξηση στο ενοίκιο που πληρώνουμε. Παρόλα αυτά, συχνά δεν υπάρχει ισορροπία εσόδων και εξόδων. Γενικότερα, είναι δύσκολα τα πράγματα, αλλά και τι μπορεί να κάνει κανείς; Είμαστε εδώ και το παλεύουμε…»
Δούσιος Ιωάννης Cafe «Στα πέριξ»
«Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει όλο τον κόσμο. Έχει πλήξει και τον κλάδο μας. Η κίνηση και κατά την περίοδο της Αποκριάς ήταν πολύ μειωμένη συγκριτικά με άλλες χρονιές. Ειδικά τις πρώτες μέρες ήταν 50% κάτω. Ό, τι κινήθηκε, κινήθηκε το τελευταίο τριήμερο. Ο κόσμος δεν έχει ψυχολογία, δεν υπάρχουν χρήματα.
Ο αντικαπνιστικός νόμος επηρεάζει πολύ τα πράγματα. Έχουν γίνει διάφορες κινήσεις για να διευθετηθεί το θέμα. Ο αντικαπνιστικός νόμος εφαρμόζεται, αλλά όχι όλες τις ώρες. Πραγματοποιούνται κάποιοι έλεγχοι, δεν ξέρω όμως τι θα γίνει τελικά με το θέμα του τσιγάρου… Οι πελάτες είναι κατά του αντικαπνιστικού νόμου, έρχονται εδώ για να χαλαρώσουν, και διαμαρτύρονται…
Οι τιμές μας είναι σταθερές, δεν έχει αλλάξει κάτι, και δε γίνεται να αλλάξει κάτι. Το νοίκι μας είναι σταθερά το ίδιο. Δεν εξισορροπούνται όμως πάντα έσοδα και έξοδα.
Το μέλλον των τοπικών επιχειρήσεων είναι δύσκολο, εγώ προσωπικά τα βλέπω αρνητικά τα πράγματα. Όλα έχουν απαγορευτεί. Απαγορεύεται το τσιγάρο, απαγορεύονται τα Live, απαγορεύονται πολλά. Για όλα υπάρχουν ποινές. Εν πάσει περιπτώσει, περιμένουμε να δούμε πώς θα πάνε τα πράγματα ως το καλοκαίρι».
Χατζηευστρατίου Χρήστος Cafe «Vis a vis»
«Μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2010, παρά την οικονομική κρίση που είχε βέβαια κάποιες επιπτώσεις, ήμασταν σε γενικές γραμμές αρκετά καλά. Υπήρξε μια ύφεση της τάξης του 20% περίπου, αλλά ήταν ελεγχόμενη η κατάσταση. Με την απαγόρευση του καπνίσματος όμως, άρχισε το μεγάλο πρόβλημα.. Ο νόμος δεν εφαρμόζεται 100%. Προσπαθούμε όσο μπορούμε, αλλά, αν διώξουμε τους πελάτες που καπνίζουν, θα είμαστε για κλείσιμο.
Η Αποκριά για εμάς ήταν μέτρια. Εξάλλου εμείς δεν είμαστε στο κέντρο της πόλης. Είχαμε μία σχετική κίνηση –όχι βέβαια στα περσινά ή προπέρσινα επίπεδα- αλλά γενικά οι φετινές Αποκριές ήταν γύρω στο 30% κάτω, θα έλεγα.
Οι τιμές μας από το 2006 που ανοίξαμε δεν έχουν αυξηθεί καθόλου, παρόλο που για εμάς τα ποτά έχουν αυξηθεί πάνω από 6 φορές, το ΦΠΑ έχει ανέβει, όλα… Η ποιότητά μας προσπαθούμε να είναι κι αυτή σταθερή.
Δυστυχώς δεν είχαμε καμία μείωση στο ενοίκιο, το οποίο είναι πολύ υψηλό για την περίοδο που διανύουμε. Αν σκεφτούμε ότι η κίνηση είναι πλέον περίπου κατά 45 % μειωμένη σε σχέση με πέρυσι και πρόπερσι, είναι αντιληπτό πως, όταν η τιμή του ενοικίου παραμένει σταθερή, τότε αυτό αποτελεί για εμάς πρόβλημα.
Έτσι όπως είναι τα πράγματα, μία επιχείρηση μπορεί να επιβιώσει αυτή τη στιγμή μόνο εάν δεν χρωστάει ή εάν τα ίδια τα αφεντικά ή άτομα των οικογενειών τους εργάζονται οι ίδιοι στην επιχείρηση, ώστε να έχει το μαγαζί λιγότερα λειτουργικά έξοδα. Οι δικές μας ιδίως επιχειρήσεις είναι πολυδάπανες. Δεν είναι εύκολο να επιβιώσουν διαφορετικά».
Ασαλουμίδης Σάββας Cafe «Sokolata»
«Δεν θα έλεγα ότι φέτος μειώθηκε η κίνηση. Περισσότερο μειώθηκε η κατανάλωση. Δε μπορεί πλέον ο κόσμος να πιεί 2 και 3 ποτά. Πίνουν έναν καφέ ή μια μπίρα… Φέτος υπήρξε αισθητή μείωση στην κίνηση τις Αποκριές. Δεν ήταν όπως άλλες χρονιές.
Ο αντικαπνιστικός νόμος εμάς μας επηρεάζει κατά πολύ. Οι πελάτες διαμαρτύρονται, εμείς προσπαθούμε να συμβιβάσουμε τα πράγματα, η κατάσταση είναι κάπως μπερδεμένη… Το πρόβλημα είναι ότι είναι αρκετά ‘χειμερινή’ η πόλη και δε μπορείς να υποχρεώσεις τον κόσμο να βγει και να καπνίσει έξω από το μαγαζί.
Οι τιμές εδώ και χρόνια είναι στα ίδια επίπεδα. Ο καφές στα 2,5 ευρώ, η μπίρα στα 3,5 ευρώ, το ποτό στα 6-7 ευρώ. Αν και ανεβαίνει το ΦΠΑ, οι τιμές μένουν σταθερές. Ο κόσμος ήδη δυσκολεύεται. Αν ανέβουν και οι τιμές, θα υπάρξει μεγάλο πρόβλημα.
Όσο για το ενοίκιό μας, θα έλεγα πως είναι σχετικά νορμάλ. Είναι όμως και για εμάς πιο μετρημένα πλέον τα πράγματα, είναι πολύ λιγότερα τα έσοδα, δεν είναι όπως παλιότερα.
Είναι γενικά δύσκολη εποχή για τις ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις και ακόμα πιο δύσκολη για να στήσει κάποιος μια καινούρια επιχείρηση. Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει όλα να σταματήσουν και να μην γίνεται τίποτα. Εξάλλου, κάποιοι ευνοούνται κιόλας από την κρίση. Σίγουρα πάντως είναι δύσκολο να πάρει κανείς αυτή την περίοδο ένα μεγάλο ρίσκο, όπως πιθανόν θα έκανε σε άλλες εποχές».
Σίσσυ Κιοσκερίδου Cafe «Καμίνι»
«H μείωση στην κίνηση φέτος ήταν γύρω στο 50-60%. Είναι πλέον συγκεκριμένες οι μέρες που δουλεύουμε. Σαββατοκύριακα, γιορτές… Και η Αποκριά, επειδή είμαστε μακριά από το κέντρο, λειτούργησε για μας πιο πολύ αρνητικά, παρά θετικά.
Ο αντικαπνιστικός νόμος επηρεάζει πολύ όλες τις επιχειρήσεις του κλάδου μας. Γίνονται έλεγχοι, πληρώνουμε πρόστιμα, αλλά δεν έχουμε άλλη λύση. Οι περισσότεροι πελάτες είναι καπνιστές. Δε μπορούμε να διώξουμε όλο τον κόσμο. Είναι μετρημένοι αυτοί που δεν καπνίζουν. Απλά βάζουμε σε άλλο χώρο τους καπνιστές και σε άλλο τους μη καπνιστές. Ο αντικαπνιστικός νόμος κατά τη γνώμη μου είναι πολύ καταπιεστικός. Δε μπορούν να μας επιβάλλουν να κόψουμε το τσιγάρο με το έτσι θέλω. Ούτε μπορούμε να κλειστούμε στα σπίτια μας για να καπνίσουμε.
Οι τιμές μας σε κάποια είδη είναι σταθερές και σε κάποια, όπως στον καφέ και στα ποτά, έχουν μειωθεί.
Η τιμή του ενοικίου που πληρώνουμε είναι πολύ υψηλή. Δεν έχει γίνει καμία μείωση. Γνωρίζω ότι σε κάποια καταστήματα έχουν γίνει μειώσεις, αλλά αυτό δεν ισχύει και για εμάς».
Σεμερτζίδου Καλλιόπη Cafe «Αβάντζο»
«Τα πράγματα είναι κάθε πέρσι και καλύτερα. Η κίνηση μειώθηκε σε όλων των ειδών τα καταστήματα. Τα εμπορικά μάλλον είναι σε χειρότερη θέση από τις καφετέριες, αλλά κι εμείς δεν είμαστε σε καθόλου καλό δρόμο. Η πτώση μας υπολογίζεται γύρω στο 40%.
Ο αντικαπνιστικός νόμος μάς αποτελειώνει. Προσπαθούμε να τον εφαρμόσουμε, καταλαβαίνουμε όσους δεν καπνίζουν –εξάλλου κι εγώ η ίδια δεν καπνίζω- όταν όμως έχεις ένα μαγαζί 400 τετραγωνικών και είναι άδειο, τα πράγματα είναι δύσκολα… Μας θεωρούν δημόσιους χώρους, αλλά εφόσον έχουμε επενδύσει τα δικά μας χρήματα, θα έπρεπε να μας δίνουν την επιλογή να κάνουμε τα μαγαζιά μας χώρους καπνιστών ή μη καπνιστών, ή, αν έχουμε ένα μεγάλο μαγαζί, να μπορούμε να το χωρίσουμε στα δύο. Υπάρχουν λύσεις, αλλά δε μπορούμε να τις εφαρμόσουμε.
Οι τιμές μας είναι σταθερές εδώ και χρόνια, παρά τις αυξήσεις που έγιναν στο ΦΠΑ, παρά τις αυξήσεις σε όλα τα έξοδά μας κατά 30%.
Δυστυχώς έχουν γίνει απολύσεις στο προσωπικό, όπως έγινε και σε άλλες επιχειρήσεις. Όταν δε μπορείς να επιβιώσεις, αναγκάζεσαι να πάρεις και τέτοιες αποφάσεις…
Ο κόσμος δε βγαίνει πια όπως παλιά κι αυτό είναι συνδυασμός και του ότι δεν έχει χρήματα, αλλά και του ότι δεν έχει πια την ψυχική διάθεση να το κάνει. Οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν καλά καλά να πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, οπότε δεν θέλουν να ξοδέψουν τα λίγα χρήματα που τους απομένουν. Ζούνε με αυτές τις αγωνίες καθημερινά».
Όπως είναι εμφανές, οι απόψεις και οι εκτιμήσεις των επιχειρηματιών σε γενικές γραμμές συγκλίνουν. Η κίνηση παρουσιάζεται μειωμένη στο σύνολό της, είτε πρόκειται για κίνηση πελατείας, είτε για κίνηση χρήματος. Ο αντικαπνιστικός νόμος επηρεάζει καθοριστικά τη λειτουργία, ίσως και την ύπαρξη πολλών επιχειρήσεων αυτού του είδους. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και ορισμένες θετικές ενδείξεις, παρά την κρίση, οι οποίες διατηρούν ακόμα ζωντανή την ελπίδα για μια ενδεχόμενη μελλοντική ανάκαμψη, ή για μια πιο αισιόδοξη αντιμετώπιση έστω της παρούσας κατάστασης.
Θάρρος
