Από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως αποδεικνύεται, οι άνθρωποι γνώριζαν την σημαντική επίδραση του περιβάλλοντος στη ζωή τους. Ο πατέρας της Ιατρικής Επιστήμης Ιπποκράτης αναφέρει στο έργο του «περί αέρων υδάτων τόπων» ότι το κλίμα ρυθμίζει την υγεία του ανθρώπου. «Κανένα όφελος» γράφει ο ίδιος «ούτε των χρημάτων ούτε τίποτε άλλο δεν αξίζει σαν την υγεία.». Αυτή η φράση έγινε δόγμα διαχρονικό των ανθρώπων, Η ΥΓΕΙΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΟΛΑ
Εδώ και πενήντα χρόνια, οι δραστηριότητες της ΔΕΗ στην περιοχή του Λεκανοπεδίου, έχουν επιφέρει δραστικές μεταβολές στην γεωμορφία του εδάφους, στον υδροφόρο ορίζοντα και στο ίδιο το περιβάλλον.
Στα μέσα της δεκαετίας του 90 οι συνολικές εκσκαφές προσέγγισαν τα 220 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Με την καύση του λιγνίτη, αφαιρούνται κάθε χρόνο από την περιοχή μάζες της τάξεως των 40 και πλέον εκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Στο τέλος της εκμετάλλευσης των ορυχείων θα δημιουργηθεί ένα συνολικό κενό που θα φθάνει τα 2.000 εκατομμύρια κυβικά μέτρα που αντιστοιχεί στον όγκο μια λίμνης με πλευρές μήκους 10 χιλιομέτρων και βάθους 20 μέτρων.
Πέραν των επιπτώσεων που έχει η ατμοσφαιρική ρύπανση από τις δραστηριότητες του ενεργειακού κέντρου, στο περιβάλλον και στον άνθρωπο, και που δεν έχουν γνωστοποιηθεί ποτέ στην τοπική κοινωνία, είναι η οπτική ρύπανση και η ηχορύπανση ενώ πουθενά δεν αναφέρεται η ψυχολογική ρύπανση.
Όλη η περιοχή του πρώην Δήμου Ελλησπόντου και δυτικά έως την Πτολεμαίδα ήταν ομαλή και σήμερα βλέπει κανείς διαδοχικούς λόφους και μεγάλα κοιλώματα. Η ασχολία των κατοίκων, που ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία σχεδόν εγκαταλείφτηκε, ένεκα των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ γιατί περιορίστηκαν οι εκτάσεις και κυρίως γιατί πάνω από 5.000 άνθρωποι, που ασχολούνταν με την γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες υποχρεώθηκαν να αλλάξουν τόπο κατοικίας.
Οι χώροι των μετεγκαταστάσεων, επιλέχτηκαν χωρίς κριτήρια κλιματολογικά και περιβαλλοντικά και κυρίως χωρίς υποδομές και δραστηριότητες οικόσιτης και οικοτεχνικής δραστηριότητας για να είναι τουλάχιστον στοιχειωδώς βιώσιμες οικονομικά, οι νέοι οικισμοί.
Για τους Περιβαλλοντικούς Ψυχολόγους, το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και λειτουργεί ο άνθρωπος δεν καθορίζεται μόνο από τα φυσικά ή χτιστά στοιχεία του (όπως για παράδειγμα νερό, αέρας, χώμα, δέντρα, φυτά, ζώα και κτίρια) αλλά και από τις επιρροές τις οποίες εξασκεί στην συμπεριφορά και την ψυχική υγεία του
Τα πρώτα χρόνια των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ στην περιοχή κύλησαν χωρίς ουσιαστικές αντιδράσεις για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος λόγος ήταν η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και η αύξηση των εσόδων των κατοίκων λόγω εργασίας και ο δεύτερος λόγος ήταν η άγνοια των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Όταν οι τοπικές κοινωνίες πληροφορήθηκαν , αλλά και είδαν και βίωσαν στην πράξη τις επιπτώσεις αυτών των δραστηριοτήτων, ξεκίνησαν οι πρώτες αντιδράσεις και άρχισαν να εφαρμόζονται κάποια μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι αντιδράσεις αυτές ενώ είχαν κύριο αίτημα την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας, χαλάρωναν ή διακόπτονταν συχνά, κι αυτό οφείλονταν στην κουλτούρα, στις ιδέες και στις προτεραιότητες που έθεταν ως τρόπο ζωής οι τοπικές κοινωνίες, με αντάλλαγμα κάποια οικονομικά οφέλη η κίνητρα. Προς αυτή την κατεύθυνση, και σε τέτοιες λύσεις, συνεπικουρούσε και η ελληνική πολιτεία, η οποία θα έπρεπε, ως όφειλε, να έχει πρωταρχικό μέλημά της την προστασία του περιβάλλοντος. Απεναντίας υπήρξε «αντίπαλος» των τοπικών κοινωνιών.
Τα οικονομικά οφέλη όμως και τα κίνητρα, πάντα είναι πρόσκαιρα και με ημερομηνία λήξης κι αυτό αποδείχτηκε περίτρανα σήμερα.
Τα χρήματα που πήραν οι άνθρωποι των οποίων τα κτήματα, οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, τα χωράφια, πριν χρόνια, εξανεμίστηκαν στην κατανάλωση. Η ετήσια παραγωγή και το ετήσιο κέρδος από τις εκμεταλλεύσεις αυτές δεν υπήρχε πλέον.
Οι κοινωνίες που εγκαταστάθηκαν δίπλα στο αστικό κέντρο, έγιναν αστοί, χωρίς γη και αναγκάστηκαν να στραφούν σε άλλους είδους οικονομικές δραστηριότητες για να ζήσουν. Το πιο σημαντικό είναι ότι ο ορυκτός και φυσικός πλούτος δεν αντικαθίστανται, με συνέπεια να το στερούνται οι επόμενες γενιές. Ουσιαστικά οι τοπικές κοινωνίες δεν παραδειγματίστηκαν από το ΗΣΑΥ που παρέδωσε τα πρωτοτόκια αντί πινακίου φακής.
Το ίδιο θα συμβεί και με τις κοινωνίες που ήδη προγραμματίστηκε η μετεγκατάστασή τους. Εκεί που θα πάνε με τι θα ασχοληθούν! Η πόρτα των προσλήψεων της ΔΕΗ, στένεψε, έγινε χαραμάδα. Όλες οι μετεγκαταστάσεις έγιναν χωρίς να προβλεφτεί το μέλλον και η επιβίωση αυτών των κοινωνιών στο νέο τους περιβάλλον. Επιπρόσθετα οι συμπυκνωμένες κοινότητες που απέμειναν στην περιοχή, αραιώθηκαν και σε λίγο οι εναπομείναντες, στις υπάρχουσες περιβαλλοντικές συνθήκες και στις υποβαθμισμένες απόλυτα περιοχές τους, δεν έχουν μέλλον, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται μεμονωμένα να βρούνε τρόπους φυγής και διεξόδου.
Οι προχθεσινές εξαγγελίες του πρωθυπουργού από την περιοχή, δεν έδωσαν καμία προοπτική. Απεναντίας ήταν το προάγγελμα του επερχόμενου θανάτου της περιοχής. Η δημιουργία του φωτοβολταϊκού πάρκου, πέραν από το ότι είναι μια φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια δεν λύνει κανένα πρόβλημα. Απεναντίας η δέσμευση 6.000 στρεμμάτων για να κατασκευαστεί, στερεί την περιοχή και υποθηκεύει και τα υπόλοιπα χιλιάδες στρέμματα , προς όφελος της κερδοσκοπίας, αντί να παραδοθούν στις τοπικές κοινωνίες, μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης, για να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη της περιοχής. Αυτό το πάρκο, μέσα σε αυτό το σεληνιακό τοπίο, που αν μείνει έως έχει, θα θυμίζει σταυρό πολυτελείας μέσα σε ένα απέραντο κοιμητήριο.
Όταν ένα δάσος ξυλεύεται ασύστολα, είτε για χρήση της χαρτοβιομηχανίας ή για παραγωγή ξυλοκάρβουνο, μετά την χρήση του αντί να αναδασωθεί η να αναπλαστεί με το υπάρχον γύρω του περιβάλλον, τοποθετούνται πάνω στις κομμένες ρίζες πάνελς, για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (για κέρδος πάλι) τότε αυτή η περιοχή πεθαίνει δυο φορές.
Η πατρίδα δεν μπορεί για μερικά από τα παιδιά της να είναι μητέρα και για τʼ άλλα μητριά. Όταν τη βλέπετε να οργανώνεται έτσι ώστε μερικούς να ευνοεί και άλλους να κατατρέχει, όταν δεν δίνει σʼ όλους ίσες ευκαιρίες, όταν αποφασίζει να στηρίξει την υπόστασή της σε μια κατηγορία από ευνοουμένους, πράγμα που συνεπάγεται μιαν ασύγκριτα πολυπληθέστερη κατηγορία αδικημένων, τότε η πατρίδα αυτή χάνει όχι μόνο τα ηθικά της ερείσματα αλλά και την ιερότητά της.
(άρθρο στην εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 9/3/1966) Άγγελος Τερζάκης
Της Παναγιώτας Τσολάκη
Η Τσολάκη Παναγιώτα είναι πτυχιούχος Πτου ανεπιστημίου Ιωαννίνων του Τμήματος: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
Φωτογραφία: Χρήστος Λαμπριανίδης
