Κάτω από τα πόδια τους κρυβόταν ο λιγνίτης. Τα δικά τους σπίτια όµως πατούν σε µια στείρα από καύσιµα γη. Η µετεγκατάστασή τους δεν συµφέρει τη ΔΕΗ. Αλλά οι κάτοικοι της Ακρινής, στην Κοζάνη, θέλουν να φύγουν µακριά από την τέφρα και τα φουγάρα και να γίνουν οι πρώτοι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες της περιοχής
Το αγροτικό αγκοµαχά σε λασπωµένα κάθετα µονοπάτια.
Η πλαγιά σε αρκετά σηµεία είναι ντυµένη µεχαµηλό γρασίδι.Η πλαγιά σε αρκετά σηµεία είναι ντυµένη µε χαµηλό γρασίδι.Περνάµε µια συστάδα γυµνών δέντρων και συνεχίζουµε το σκαρφάλωµα. Ο οδηγός έχει υποσχεθεί την καλύτερη θέα. Σταµατά στο µπαλκόνι του λόφου, εκεί όπου καπνίζει η γη. Σε τέσσερα σηµεία, από µικρά ρήγµαταστο έδαφος βγαίνει καπνός, λες και κάτι σιγοκαίει στις σόλες µας. Πατάµε σε µια παλιά απόθεση τέφρας. «Προσέξτε. Τώρα τα µάτια σαςθα πονέσουν», λέει ο οδηγός. Μπροστάµας, ως εκεί που φτάνει τοβλέµµα, απλώνεται ένας κρατήρας βάθους 250 µέτρων. Το ορυχείο του Νότιου Πεδίου. Αριστερά, πέντεφουγάρα εκπνέουν αδιάκοπα τον πυκνό ατµό τους. Ο ΑΗΣ Αγίου ∆ηµητρίου. Και πίσω µας διακρίνουµε τα κεραµίδια της Ακρινής. Του δικού του χωριού.
«Η µετεγκατάσταση θα πονέσει. Το ξέρω. Αλλά έναν στόχο έχω: να σηκωθεί το χωριό», λέει ο οδηγός. Εδώ γεννήθηκε, µεγάλωσε, παντρεύτηκε. Τώρα, ο Κώστας Πουτακίδης, πρόεδρος του Συλλόγου Περιβάλλοντος και Ανέργων Ακρινής, θέλει να φύγει µαζί µε τους συγχωριανούς του. Σε οκτώ χρόνια µπορεί να το καταφέρουν. Και να γίνουν οιπρώτοι περιβαλλοντικοί πρόσφυγεςστην Κοζάνη.
οι ΠΡΟΠΟΔΕΣ του Βερµίου στην Κοζάνη είναι σπαρµένοι µε ιστορίες µετεγκατάστασης. Τις µαρτυρούν τα χαλάσµατα της Χαραυγής και του Κλείτου. ∆ύο χωριών που ερήµωσαν όταν ζύγωσαν οι καδοτροχοί των εκσκαφέων. Η ∆ΕΗ απαλλοτρίωσε τα εδάφη τους γιατί εκεί κρύβεταιλιγνίτης. ∆εν συνέβαινε όµως το ίδιο µε τη γειτονική Ακρινή. Η ∆ΕΗ αδιαφορούσε για τηγη κάτω απότα σπίτια του χωριού. Οµως τώρα µια διάταξη του ΥΠΕΚΑ, προβλέπει ότι µέσα στα επόµεναοκτώ χρόνια η Ακρινή Κοζάνης και οι Αγιοι Ανάργυροι στη Φλώρινα θα µετεγκατασταθούν. Το κόστος θα βαρύνει κατά 50% τη ∆ΕΗ και κατά 50% τον κρατικό προϋπολογισµό. Και η ιδιοκτησία των εκτάσεων που θα προκύψουν θα µεταβιβαστεί στην Επιχείρηση και το ∆ηµόσιο.
Για πρώτη φορά, προβλήµατα βιωσιµότητας θα σηκώσουν χωριά που γειτνιάζουν µε την ∆ΕΗ. Η µετακίνηση µιας κοινωνίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί χρόνο, σχεδιασµό και µελέτες. Αλλο τόσο σύνθετοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στη µετεγκατάσταση της Ακρινής. Πέρα από τα προβλήµατα υγείας των κατοίκων και την αισθητική υποβάθµιση της περιοχής βρίσκεται η οικονοµία, ο φόβος της ανεργίας, η ελπίδα της µονιµότητας. Αυτή είναι η ιστορία ενός χωριού που ζει µια σχέση εξάρτησης µε τη ∆ΕΗ, από τηνευηµερία του µέχρι την παρακµή του. Οι πρώτοι κάτοικοί τηςήταν πρόσφυγες από την περιοχή Αδα Παζάρ της Μικράς Ασίας. Εστησαν τα σπίτια τους το 1923 σε µια γη ξηρή που την έδερνε ο λίβας. Ασχολήθηκαν µε τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Και αργότερα αρκετοί επέλεξαν τον ξενιτεµό στη Γερµανία. Στη δεκαετία του ’70 ξεκίνησαν τις πρώτεςγεωτρήσεις στον κάµπο και έβαλαν µπροστά δυναµικές καλλιέργειες, όπως τα παντζάρια. Το χωριό ζωντάνεψε µε την επιστροφή των µεταναστών και ορθοπόδησε µε τη ∆ΕΗ. Η δηµιουργία του ΑΗΣ Καρδιάς και έπειτα του ΑΗΣ Αγίου ∆ηµητρίου πρόσφερε δουλειές στην εποχή που, οι προσλήψεις γίνονταν συχνά µε κοµµατικά κριτήρια.
η πρώτη αντίδραση απέναντι στις δραστηριότητες της ∆ΕΗ έρχεται τη δεκαετία του ’80. Οι Ακρινιώτες διαµαρτυρήθηκαν για τη µόλυνση της ατµόσφαιρας από την ιπτάµενη τέφρα και τους ακάλυπτους ταινιόδροµους. Οι προσλήψεις όµως στην Επιχείρηση συνεχίζονταν και σταδιακά οι αντιδράσεις λιγόστευαν.Το αίτηµα της µετεγκατάστασης του χωριού εµφανίστηκε – πιο έντονα – το 2005. Πέντε χρόνια µετά, αν περιδιαβείς στους δρόµους της Ακρινής, αντικρύζεις εικόνες παραίτησης. Σαν να περιµένει αυτή η κοινωνίαεδώ και καιρό τον ξενιτεµό. Αρκετά σπίτια έµειναν µισοτελειωµένα. Αβαφα, µισοχτισµένα, ορφανά. Τα δέκα καφενεία που λειτουργούν και ως ψησταριές ή µπαρ έχουν συχνά κενές θέσεις. Και στη δεύτερη µεγάλη εκκλησία του χωριού, τη Μεταµόρφωση του Σωτήρος, οι σοβάδες στους τοίχους έχουν ξεφτίσει. Εκείγίνονται µόνο οι κηδείες.
Στην Ακρινή όλοιδηλώνουν συγγενείς. Πέρα από το όραµα της µετεγκατάστασης, οι 1.160
κάτοικοι του χωριού µοιράζονται µια γλώσσα και µια αγάπη. Ολοιµιλούν µεταξύ τους στα ποντιακά. Ακόµα και ο Αλκης, ο αλβανός µετανάστης του χωριού που έφτασε εδώ το 1990 και σήµερα δηλώνει Πόντιος. Και – σχεδόν – όλοι είναι ΠΑΟΚ. Ανθρωποι µε πόρτες ανοιχτές, που συνοδεύουν τον καφέ µε τσίπουρο και το φαγητό µε διηγήσεις από τα κυνηγετικά τους κατορθώµατα.Τις νύχτες, µε τη θερµοκρασία να πέφτει στους µείον τέσσερις, οι δρόµοι της Ακρινής ερηµώνουν. Οι νέοι έξω είναι λιγοστοί. Περίπου 300 άτοµα έφυγαν από το χωριό. Τους έδιωξε η ανεργία.
OΣοι έµειναν τρέφουν ακόµα την ελπίδα τηςπρόσληψης.Εστω µε οκτάµηνη σύµβαση σε κάποιον εργολάβο που συνεργάζεταιµε τη ∆ΕΗ. «Η νεολαία είναι άνεργη», λέει ο Γιάννης Πουτογλίδης καθώς «ταΐζει» µε ξύλα µια θράκα. «Tρώµε τη σκόνη, τη βρωµιά και έρχεται ο ξένος να δουλέψει εδώ. ∆εν εργάστηκα ποτέ στη ∆ΕΗ. Εκανα τα χαρτιά µου και δεν µεπήραν. Τώρα τους βλέπω να περικυκλώνουν το χωριό». Το ορυχείο του Νότιου Πεδίου, το µεγαλύτερο στα Βαλκάνια, έχει απαλλοτριώσει µέχρι σήµερα 3.500 στρέµµατα από τον κάµπο της Ακρινής.
Θα πάρει ακόµα 1.500 και αποµένουν άλλα 5.700 στρέµµατα – κυρίως – καλλιεργήσιµης γης στα οποία υπάρχουν κοιτάσµατα λιγνίτη.
Η τέφρα σκοτώνει ανθρώπους και γη
Η µελλοντική επέκταση του ορυχείου (αποµένουν 390 εκατ. τόνοι για εξόρυξη) χρησιµοποιήθηκε ως ένα από τα µέσα πίεσης για τη µετεγκατάστασητης Ακρινής.ΟΓιάννης Καραφυλλίδης έχει ένα κτήµα µε καρυδιές, ροδακινιές και αµπέλια. ∆εν είναιµόνο η επέκταση που τον απειλεί. Οπως λέει, η τέφρα από την καύση τουλιγνίτη ζηµιώνει ήδη τηνπαραγωγή του. «Οταν κάτσει η τέφρα πάνω στο ροδάκινο,αυτό σαπίζει. Σαν νατου κάνεις έγκαυµαµε τοτσιγάρο. Ενώ όταν ραβδίζω τις καρυδιές, πέφτει στο πανί µια χούφτα στάχτη. Σαν αλεύρι».
Η τέφρα ταξιδεύει από τον ΑΗΣ στοορυχείο πάνω σεέναν ταινιόδροµο που απέχει 1.300
µέτρα από την Ακρινή. Οταν αυτός χαλάσει, την αποθέτουν σε ένα µέρος δίπλα στο χωριόΑγιος ∆ηµήτριος.
Η µεταφοράτης γίνεται από εκεί µε φορτηγά. Αλλά ο άνεµος µπορεί να µεταφέρει τη σκόνη σε καλλιέργειες,εκτάσεις ή σπίτια. Οι κάτοικοι διαµαρτύρονται για αναπνευστικάκαι άλλα προβλήµατα υγείας. Ερευνα τουσυλλόγου τους στο ληξιαρχείο έδειξε ότι το 2003 στους δεκατέσσερις θανάτους οι έξι ήταν από καρκίνο. Και το 2005 στους οκτώ θανάτους οι πέντε ήταν για τον ίδιο λόγο.
«Σε ένα τετράγωνο,σε δέκα σπίτια, πέντεγυναίκες επισκέπτονται το Θεαγένειο. Ολες κοντά στα 50», λέει η ∆έσποινα Πασχαλίδου που γεννήθηκε στηνΑκρινή πριν εγκατασταθεί η ∆ΕΗ. «Να φανταστείτε ότι ούτε οι κήποι µας έχουν ζωή. Αν σηκωθείς το πρωί, ό,τι έχουµε φυτέψει έχει γκριχρώµα. Ξεγελάµε τον εαυτό µας λέγοντας ότι τρώµε καθαρά προϊόντα, τα δικά µας. Αλλάτι να κάνουµε; ». «∆ενµπορούµε άλλο εδώ», λέει οΜιχάλης Μουρατίδης, κτηνοτρόφος και πατέρας τεσσάρων παιδιών. Λέει ότι ταπαιδιά του έχουν άσθµα, ότι αγωνιά για το µέλλοντους. Αλλά, τονίζει πως η µετεγκατάσταση είναι µια διαδικασία που θα πονέσει. «Εδώ έχωτο σπίτι µου, τα ζώαµου. Είναι δύσκολο να φύγω».
tanea
